نگرانی روحانی از مهندسی انتخابات؛ هشدار معنادار به سپاه

زیتون- سینا پاکزاد: حسن روحانی در فاصله حدود دو ماه مانده به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری درصدد تبلیغ جدی کارنامه‌ دولت خود برآمده است. او در نشست سراسری مجریان برگزاری انتخابات که صبح شنبه ( ۷ اسفند) برگزار شد به تفصیل درباره موفقیت‌های دولت‌اش به ویژه در بخش‌های اقتصادی و سیاست خارجی سخن گفت و منتقدان خود را نیز دعوت کرد که دستاوردهای دولت را ببینند.

روحانی همچنین به‌ نگرانی نسبت به مداخله نهادهای نظامی در روند برگزاری انتخابات اشاره کرد و گفت که همه باید در مقابل چنین مداخله‌هایی بایستند. هشدار او درباره احتمال مداخله نظامیان احتمالا با واکنش فرماندهان سپاه روبرو خواهد شد که خود را مخاطب این سخنان رییس‌جمهور تلقی می‌کنند.

دفاع به مثابه تبلیغ

دفاعیات روحانی از عملکرد اقتصادی دولت‌اش هنوز هم بر ستون برجام استوار است و او رشد اقتصادی حدود ۶ درصدی در سال جاری و نوسازی تدریجی ناوگان هوایی را ناشی از توافق اتمی می‌داند که سال گذشته به دست آمد. منتقدان دولت اما این آمارها را فریبنده و دور از واقعیت می‌دانند و معتقدند که اثر برجام و وعده‌هایی که دولت در زمینه گشایش اقتصادی می‌داد هنوز در سفره‌های مردم حس نشده است و طرف‌های این توافق هم کماکان در حال بدعهدی و زیرپا گذاشتن وعده‌های خود هستند.

روحانی بارها به چنین انتقادی پاسخ داده است و در صحبت‌های اخیر خود نیز یک موضوع مبنایی یعنی لغو قطعنامه‌های تحریم ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد را پیش کشید تا نشان دهد که اثر برجام بسیار فراتر از نتایج اقتصادی است. او با طعنه و کنایه به مسوولان سابق مذاکرات هسته‌ای گفت که «برخی فکر می‌کردند که یک منقلی اینجا وجود دارد و قطعنامه‌ای است که آن را در این منقل می‌اندازیم و بعد آتش می‌گیرد. قطعنامه باید توسط همان نهاد و ارگانی که تصویب شده به دست خود او لغو شود و ما این کار را در سیاست انجام دادیم. »

این نخستین بار نیست که روحانی منتقدان توافق اتمی را به ساده‌لوحی و درنظر نگرفتن واقعیت زمین بازی دیپلماسی متهم می‌کند. حالا با فرارسیدن فصل رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری این جدال کلامی درباره برجام و پیامدهای آن بالا خواهد گرفت. انتظار می‌رود که برجام به یکی از سرفصل‌های اصلی در مناظره‌ها و بحث‌های کاندیداهای انتخابات بدل شود و روحانی هم با علم به همین موضوع از همین حالا آتش توپخانه خود را آماده کرده است.

هشدار درباره سپاه

ابراز نگرانی از مداخله نهادهای نظامی در انتخابات هم در سخنان اخیر روحانی پررنگ بود و او به ویژه نسبت به احتمال استفاده این نهادها از بودجه‌های عمومی در روند انتخابات هشدار داد. رییس‌جمهوری ایران گفت که برخورد با چنین فعالیت‌هایی فقط منحصر به شورای نگهبان نیست بلکه «اگر کسی تخلفی می‌کند و دارد از اموال عمومی استفاده می‌کند یک نیروی نظامی مسلح، امنیتی باید داد بزنیم و بایستیم.» موضوع دخالت سپاه در روند انتخابات‌ها در هر دوره مطرح می‌شود و این در حالی است که طبق نص صریح قانون اساسی همه نهادهای نظامی از دخالت در این موضوع منع شده‌اند.

مهم‌ترین جلوه از دخالت سپاه در انتخابات مربوط به سال ۱۳۸۸ بود که منحصر به پیش از انتخابات نیز باقی نماند و موج سرکوب‌ها و بازداشت‌ فعالان سیاسی از فردای انتخابات هم به دستور و طبق برنامه سپاه پیش رفت. دخالت این نهادنظامی که در ادبیات سیاسی ایران به عنوان «‌مهندسی انتخابات» یاد می‌شود حالا می‌تواند حیات دولت روحانی را هدف بگیرد. در بین کاندیداهای اصولگرا که تاکنون پا به صحنه گذاشته‌اند هنوز چهره‌ای دارای قابلیت اجماع میان اصولگرایان دیده نمی‌شود که سپاه حاضر باشد به واسطه حضور وی دست به ریسک بزرگی برای مهندسی کامل انتخابات بزند. یک انتخابات مهندسی شده توسط سپاه بدون اذن و اجازه آیت‌الله خامنه‌ای میسر نیست و بنابراین هنوز درباره نحوه چینش کاندیداها و چگونگی مواجهه سپاه با آنها تردیدهای زیادی وجود دارد.

برخی تحلیل‌ها حاکی از این است که شاید سپاه به ریاست جمهوری دوباره روحانی راضی باشد مشروط به این که مطمئن شود ادامه دولت او خطری برای موقعیت سیاسی و مالی این نهاد نظامی نخواهد داشت. موضوع‌های کلیدی دیگر مانند موضوع جانشینی آیت‌الله خامنه‌ای را هم نباید از نظر دور داشت. در تحلیل‌های انتخاباتی این نکته پررنگ است که سپاه و به طور کلی مجموعه اصولگرایان نگران هستند که اگر در چهار سال آینده آیت‌الله خامنه‌ای از دنیا برود باید در آن زمان یک رییس‌جمهوری سرکار باشد که در مسیر رسیدن کاندیداهای مطلوب آنها به عنوان جانشین رهبری خللی ایجاد نکند. بنابراین گزینه ایده‌ال٬ ریاست جمهوری یک چهره اصولگرا و نزدیک به سپاه است. با این حال اگر آنها موفق به یک دوره‌ای کردن روحانی هم نشوند٬ واضح است که مایلند او را برای کسب اکثریت آرا در انتخابات دچار مشکل کنند.

کشیده شدن انتخابات به دور دوم و یک پیروزی حداقلی برای روحانی شاید یکی از مطلوب‌ترین سناریو‌ها برای سپاه باشد. او در آن صورت دولتی ضعیف را تشکیل خواهد داد و دست منتقدانش برای حمله بازتر از حال حاضر خواهد بود.