یورونیوز، سعد حریری، نخست وزیر مستعفی لبنان روز شنبه به دعوت امانوئل ماکرون به پاریس سفر کرد. این سفر قبل از هرچیز نشان دهنده تمایل فرانسه برای حفظ جایگاهی ویژه در مسائل مرتبط با کشور لبنان و نیز ایفای نقشی محوری در منطقه است.
روز شنبه می تواند به نوعی سرآغاز روندی تازه برای خاتمه یافتن این بحران دیپلماتیک باشد که در این صورت باید اذعان کرد که فرانسه به آنچه خواسته اش بوده رسیده است. نخست وزیر مستعفی لبنان به موجب این دعوت به همراه همسر و فرزند ارشد خود راهی پاریس می شود تا آنطور که گفته شده چند روزی را استراحت کند. قرائن و شرایط موجود حکایت از آن دارد که سعد حریری برغم آنچه بر آن اصرار دارد برخلاف میل اش به عربستان سفر کرده و در آنجا ماندگار شده است.
این سخنی است که به صراحت از سوی میشل عون، رئیس جمهوری لبنان بیان شده و برخی مسئولان اروپایی نظیر زیگمار گابریل، وزیر امور خارجه آلمان نیز بر آن تاکید کرده اند. گابریل روز پنجشنبه پس از ملاقات با همتای لبنانی با اشاره به نقش عربستان سعودی در این بحران دیپلماتیک تصریح کرد: «"ماجراجویی‌های" ماه‌های گذشته در لبنان "به سادگی و در سکوت" پذیرفته نخواهد شد.» عربستان سعودی نیز بلافاصله با فراخواندن سفیر خود در آلمان به این سخنان واکنش نشان داد.
امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه با ورود به این پرونده و دعوت از حریری دو یا سه هدف را دنبال می کند: نخست، دادن امکان به مقام لبنانی برای خروج از وضعیت غیرقابلتحمل کنونی؛ دوم، طرح دغدغه های فرانسه نسبت به اوضاع کشور تحت الحمایه اش و مرتبط دانستن خود با این پرونده و سوم، فراهم کردن بستر لازم برای تحقق نقش محوری پاریس در خاورمیانه.
آیا ماکرون در اقدام دیپلماتیک خود موفق عمل کرده است؟
فردریک آنکل، متخصص ژئوپولیتیک و استاد علوم سیاسی در دانشگاه پاریس ضمن تاکید بر مثبت بودن پاسخ این پرسش می گوید: «امانوئل ماکرون با نحوه ورود به این بحران یک موفقیت دیپلماتیک جدید به نام خود ثبت کرد.» آنکل در ادامه با اشاره به رویکرد تازه دیپلماسی فرانسه پس از به قدرت رسیدن ماکرون می افزاید: «فرانسه در پی آن است تا بار دیگر در محافل بین المللی خود را به عنوان یک قدرت بزرگ مطرح کند. پاریس برای اینکار شرایط فعلی را بهترین فرصت می داند. زیرا آمریکا همچنان در پی بازپس گرفتن جایگاه پیشین خود در خاورمیانه است، آلمان تمایل چندانی برای همراهی در این اقدام نشان نمی دهد و بریتانیا درگیر بحران برکسیت و نحوه خروج از آن است.»
اقدام شخصی امانوئل ماکرون در ورود به بحران لبنان همچنین تمجید الن ژوپه، نخست وزیر و وزیر امور خارجه راستگرای اسبق فرانسه را به همراه داشته است. او «تلاش و زحمت فراوان رئیس جمهور جهت ایفای نقش میانجی را اقدامی مناسب» توصیف کرده است. امانوئل ماکرون روز نهم نوامبر در جریان سفری کوتاه به عربستان سعودی با شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان دیدار و گفتگو کرد. متعاقب آن، ژان ایو لو دریان، وزیر امور خارجه فرانسه نیز روز چهارشنبه گذشته در سفری دو روزه عازم ریاض شد و پیش از نشست خبری مشترک با همتای عربستانی با سعد حریری در ویلای محل اقامتش گفتگو کرد.
کارشناسان علوم سیاسی و ژئوپولیتیک در فرانسه معتقدند الیزه با نقشی که در برون رفت از این بحران دیپلماتیک ایفا کرد چهره ای جدید در منطقه از خود به نمایش گذاشت و امتیاز هایی زیادی را نیز کسب کرد. فردریک آنکل می گوید: «فرانسه، کشوری که در منطقه آنرا بیشتر متمایل به قطر توصیف می کردند با نشان دادن راه خروج از بحران به ریاض گامی جدید به سوی عربستان سعودی برداشت و با این کار توازنی جدید در روابط خاورمیانه ای خود بوجود آورد.» ونسان هرووئه، کارشناس روابط بین الملل نیز با مهم ارزیابی کردن نقش مسائل اقتصادی در تغییر رویکرد منطقه ای الیزه و نزدیک شدن به عربستان سعودی معتقد است: «توجه به بعد اقتصادی این ماجرا سبب می شود تا فرانسه به تقویت جایگاه خود برای بهره برداری بیشتر از بازارهای اقتصادی این کشور به خصوص در زمینه فروش تسلیحلات روی آورد.»
احتمال بازگشت مجدد بحران
با این وجود نباید شکنندگی آرامش موقت و بازگشت مجدد تنش به بحران لبنان را از نظر دور داشت. برغم اعلام استعفای حریری در چهارم نوامبر که با شگفتی و شوک جمعی همراه بود هنوز به نظر نمی رسد که میشل عون، رئیس جمهوری این کشور در شرایط کنونی آمادگی پذیرش آنرا داشته باشد. نشریه لبنانی فرانسوی زبان "لوریان لوژور" با انتشار گزارشی آورده است: «مسئله تامین امنیت جانی نخست وزیر مستعفی با بازگشت قریب الوقوع وی به لبنان حل شده به نظر می رسد اما آنچه بیش از همه اهمیت دارد عمق مسائل سیاسی در این کشور است.» روزنامه لبنانی النهار هم در مطلبی ترس از بازگشت و تشدید بحران کنونی را مطرح کرده است.
خطر سرازیر شدن موج جدیدی از پناهجویان به سوی اروپا از جمله تبعات ادامه یافتن و تشدید بحران در لبنان است که جبران باسیل، وزیر امور خارجه این کشور در جریان ملاقات با همتای آلمانی خود در برلین بر آن تاکید کرد: «بی ثبانی در لبنان سرنوشت مهاجران و پناهجویان حاضر در خاک کشور را تهدید می کند و آنها را در وضعیتی شکننده تر از پیش قرار خواهد داد. این مسئله سبب خواهد شد که آنها به سوی اروپا سرازیر شوند.»
اما رقابت منطقه ای عربستان سعودی و ایران که طی سالهای گذشته بر شدت آن افزوده شده است می تواند از دیگر عوامل بازگشت و تشدید بحران در لبنان قلمداد شود. با توجه به اینکه هر یک از این دو طرف دارای پایگاه قدرت در میان بخشی از جامعه لبنان هستند ممکن است دامنه تنش ناشی از این رقابت منطقه ای به داخل این کشور نیز کشیده شود. این می تواند دلیل موجهی باشد بر تلاش جاری فرانسه جهت برقراری گفتگو و حفظ روابط با هر دو کشور دخیل در بحران لبنان.
