جواد متولی - دماوند
افزایش لحظه به لحظه نرخ ارزهای خارجی و بازار طلا در ایران، نه فقط در بین صاحبان کالا و سرمایه و خدمات که باعث بروز نگرانی عمومی در میان مردم ایران شده است. در ایران حساسیت فوق‌العاده‌ای میان مردم نسبت به نوسانات نرخ ارز وجود داشته و تلاطم این بازار، اثرات روانی مستقیمی بر اقتصاد ایران دارد. مهمترین تاثیر «افزایش قیمت ارز» در زندگی مردم عادی، افزایش تورم است. بالارفتن نرخ ارز، به افزایش قیمت کالاهای وارداتی از جمله گندم و برنج گرفته تا گوشی موبایل و خودرو مرتبط خواهد بود.
کسری بودجه و اعلام ورشکستگی موسسات مالی و اعتباری از یک سو و صندوق‌های بازنشستگی از طرف دیگر و همچنین وضع تحریمهای جدید و یا تشدید تحریمهای مالی تا این لحظه بعنوان دلایل بالا رفتن نرخ ارز عنوان شده است. نکاتی که موجب شد تا این دغدغه عمومی مردم را با دکتر جمشید اسدی، اقتصاددان ایرانی ساکن پاریس در میان بگذاریم و نظرات او را جویا شویم. او با صراحت تمام از عدم امنیت اقتصادی و مهاجرت پول از ایران سخن می گوید. آنچه در ادامه می‌خوانید، پاسخهای دکتر اسدی به پرسشهای دماوند است:
برخی از مردم روند افزایش بی سابقه نرخ دلار را ناشی از کسری بودجه دولت در سال جاری دانسته و آنرا در راستای تامین آن ارزیابی می کنند. گروهی دیگر با تصور اینکه دولت می خواهد از این طریق پاسخگوی مطالبات مربوط به اعلام ورشکستگی موسسات مالی و اعتباری تعطیل شده باشد؛ این افزایش قیمت ارز را به آن مرتبط می‌دانند. شما به عنوان یک اقتصاددان این مساله را چطور ارزیابی می‌کنید؟ چقدر این احتمالات و شایعات می تواند موثق باشد؟
مهمترین دلیلی که برای افزایش نرخ ارز خارجی در یک کشور وجود دارد، یک چیز است: هر وقت که یک شهروندی در کشور خودش احساس امنیت نداشته باشد، قطعا مهاجرت می کند. حالا این شهروند ممکن است اقلیت مذهبی باشد، ممکن است جزو دگر اندیشان یا دگرباشان باشد. این شهروند وقتی احساس امنیت نکند مهاجرت خواهد کرد. چنانچه که مطابق آمارها سالانه حدود ۲۰۰ هزار نخبه و تحصیلکرده ایرانی مهاجرت می کنند. حالا احتمالا می گویید این چه ربطی به پاسخ شما دارد؟ پول هم وقتی ارز ملی در کشور امنیت نداشته باشد، مهاجرت می کند. این مهاجرت یک وقتی است که از مرزها بیرون می رود و یک وقتی هم پول بین المللی را در داخل کشور می خرد. وفتی یک شهروند یا سرمایه دار (منظورم ثروتمند عجیب و غریب نیست بلکه مردم عادی که مبلغی پس انداز دارند) این وقتی که امنیت اقتصادی در کشور ندارد، پس مهاجرت می کند. این بیشتر از هر چیز نشانگر بی اعتمادی سرمایه دار و پولدار - کسی که دارنده پول است - نسبت به سیاستهای دولت و حکومت است. همه اینها که ارز خارجی خرید می کنند، سرمایه دار آنچنانی نیستند. خیلی از ایشان جزو بازنشستگان یا کارمندان دولت هستند. کسانی که تا دیروز در حسابهای سپرده سرمایه گذاری بانکها پول خود را سرمایه گذاری می کردند، الان اینها بخشی در حال خرید دلار هستند.
به کانال خبرنامه گویا در تلگرام بپیوندید
حالا می فرمایید کسری بودجه دولتی؟ البته. اینها همه نشانه یک اقتصاد ورشکسته است. اقتصاد ورشکسته منجر به بی اعتمادی عمومی می شود. وقتی که دولت لایحه بودجه خود را به مجلس ارائه داد و مجلس بخشهایی از آن را تغییر داده که خیلی از صرفه جویی هایی که دولت میخواست انجام بدهد را موافقت نکرد، خیلیها متوجه شدند که این بودجه توان این کار را ندارد. در نتیجه کسری بودجه بیشتر می شود و وقتی کسری بیشتر بشود، دو تا احتمال بیشتر وجود ندارد یا دولت ضرب اسکناس می کند و تورم بالاتر می رود یا شورش ایجاد می شود. یا هر دو با هم اتفاق می افتد.همه اینها باعث نگرانی مردم و خرید ارزهای خارجی می شود.
اگر به من بگویید که پاسخ شما در یک جمله بدهم، می گویم بعلت بی اعتمادی مردم به وضعیت اقتصادی این وضعیت پیش آمده. اما حالا همه این نشانه هایی که شما می گویید، من هم مقالات متعددی را در این رابطه مطالعه کردم، خیلی وقتها همکاران از آن بعنوان دلیل یاد می کنند. اما نگاه کنید به اینکه اگر من خدای ناکرده یک بیماری بگیرم. این بیماری هم تب داشته باشد، هم باعث ایجاد جوش بشود و هم باعث زدن کهیر بر بدن بشود. ممکن است پزشکان این هم زمانی این موارد را ببینند و بگویند که این بیمار چون دلش درد می کند؛به همین دلیل جوش زده! چون این دو تا را با هم می بینند. یا بگویند علت اینکه کهیر زده به خاطر زدن جوش بوده. در حالی که همه اینها نشانه یک بیماری است. اینکه کسری بودجه شده، اینکه سرمایه گذاری نمی شود، همه اینها به دلیل اقتصاد به زمین نشسته است، که بر اثر تنش افروزی نمی تواند راه بیافتد. یکی از دلایلش هم کسری بودجه است. از دلایلش تحریم است. از دلایلش بی اعتمادی مردم است. همه اینها با هم اتفاق می‌افتد. من مساله را اینطوری می بینم.
به نظر شما و با توجه به نزدیک شدن نرخ دلار به سقف پنج هزار تومان آیا این افزایش قیمتها می تواند ادامه پیدا کند؟ به عبارت دیگر پیش بینی شما از آینده بازار ارز در ایران چیست؟
چند وقت قبل با وب سایت شما مصاحبه داشتم. همکارتان گفتند جلوی افزایش نرخ ارز گرفته شده است. گفتم دوچیز را اشتباه نکنید. اول اینکه نرخ رشد شتابان نباشد، این‌طور تصور نکنید. آقای روحانی دلار را حدود ۳۷۰۰ تومان تحویل گرفت. زیر چهار هزار تومان. اما من می گویم که جلویش را نمی‌توان گرفت. خیلی از همکاران من سیصد تا حرف می زنند که مبادا ریششان جایی گرو برود. من اما به طور روشن عرض می کنم - شاید هم اشتباه کنم اما بعید می دانم - قیمت ارز حتما افزایش بیشتری خواهد یافت. برای اینکه مردم بی اعتماد به دولت و حکومت بی اعتماد هستند. در نتیجه ترجیح میدهند تا سرمایه های اندک خود را هم به دلار تبدیل و حفظ کنند. برای اینکه مردم به دلار بیشتر اعتماد دارند تا ریال ایران. چون لااقل سرمایه خودشان را حفظ می کنند. یکی از دوستان که کار پژوهشی انجام میدهد و به ایران رفت و آمد دارد، می گفت قیمت مواد خوراکی در فرانسه بسیار پائین تر از ایران است. این نشان می دهد که وقتی صحبت از تورم می شود، این تورم را کنترل نکرده‌اند. در بعضی زمینه‌ها کنترل شده و در جایی کنترل نشده. وقتی هم خواسته اند به مردم گزارش بدهند بجای قیمت مواد خوراکی به قیمت شهریه باشگاه ورزشی نگاه کرده‌اند. جایی که مردم به واسطه بی پولی مراجعه نکرده‌اند و صاحب باشگاه برای گرفتن مشتری مجبور شده قیمت خود را کاهش دهد. دولت هم، بر اساس یک شاخص کاملا بی ربط به مردم آمار اعلام می‌کند. به دلیل اینکه وضع اقتصاد ایران وضع بسیار بسیار خطرناکی هست. حالا این را من که در خارج نشسته‌ام نمی گویم که بگویند از آستین صهیونیسم بیرون آمده‌ام. کافی است در اخبار جستجو کنید می‌بینید آن نشستهای اقتصادی که در خود ایران برگزار می‌شود هم، همین را می‌گویند.
یورش پلیس به دلالان ارز تهران؛ ۹۰ نفر دستگیر شدند
یورونیوز، رسانه‌های ایران از یورش پلیس به بازار و دستگیری ده‌ها دلال ارز در روز چهارشنبه ۲۵ بهمن در تهران خبر دادند.
سردار حسن رحیمی، رئیس پلیس پایتخت روز چهارشنبه در یک نشست خبری از دستگیری ۹۰ نفر از دلالان و «اخلال‌گران» بازار ارز به ویژه در سبزه میدان تهران در عملیات پلیس خبر داد و گفت: «در همین دقایق بیش از ۱۰۰ تومان قیمت پایین آمد و عملیات تاثیرگذار بود.»
رحیمی در حاشیه عملیات پلیس تهران برای دستگیری برخی دلالان بازار ارز که با حضور پلیس آگاهی، پیشگیری و یگان امداد انجام شد، در جمع خبرنگاران افزود: «طی روزهای اخیر بازار ارز وضعیت خوبی نداشت و با برگزاری جلسات قرار شد دستگاه قضا و ناجا وارد عمل شوند.»
وی ادامه داد: «در این عملیات بالغ بر ۵۰۰ هزار انواع ارز کشف و ضبط شد. همچنین ۱۰ صرافی غیرمجاز پلمپ شد.»
رحیمی با یادآوری این که عملیات پلیس به درخواست بانک مرکزی انجام شده است، اعلام کرد که این طرح «به صورت مستمر» ادامه خواهد داشت.
در روزهای اخیر تب افزایش قیمت ارزهای خارجی به ویژه دلار دامن‌گیر اقتصاد ایران شده است و به نظر می‌رسد دولت ایران به ویژه با نزدیک شدن به ایام نوروز در پی یافتن راه حلی برای این معضل است. سیاست‌گذاران مالی ایران در حال حاضر مبارزه با دلالی ارز را مؤثرترین چاره برای کنترل نرخ ارز دیده‌اند و رسانه‌ها پایین آمدن ۱۰۰ تومانی نرخ ارز در پی عملیات ۱۰ دقیقه‌ای پلیس را به عنوان تیتر انتخاب کردند.
سردار رحیمی در این زمینه گفت: «در بعضی ایام، مانند ایام نوروز میزان درخواست ارز بالا می‌رود اما این روند بالا رفتن قیمت ارز، روند غیر متعارفی داشته که یکی از عوامل آن می‌تواند این افراد (دلالان ارز) باشد.»
