۳۰ سال پس از آن فاجعه فراموش شده، محمد ملكي (عکس)
روایت محمد ملکی از حمله به خانه دکتر شریعتی در ۲۹ خرداد ۶۰: ... وقتی احسان گفت حالا نماینده سازمان مجاهدین خلق افغانستان پیام می دهد، بمحض گفتن سازمان مجاهدین خلق قبل از آنکه بدنباله آن که افغانستان بود برسد، سنگ و آجری بود که از خیابان جلوی خانه به سوی ساختمان پرتاب می شد. شیشه ها یکی پس از دیگری می شکست و به سر و روی افراد می ریخت. عده ای قالی وسط اطاق را در دست گرفتند تا سپر سنگ و آجرهای پرتاب شده گردد. (همراه عکسهای منتشر نشده از این حمله)
بسم الحق
به نام آزادی، آگاهی و برابری
تقدیم به تمامی قربانیان خشونت و آخرین آنها شهیدان هاله سحابی و هدي صابر
آن روز که با کوله باری از تجربه و دانش و آگاهی قصد بازگشت به ایران کرد، نمی دانست برای گفتن آنچه می دانست با چه مشکلات و حوادثی رو به رو خواهد شد. او وقتی پس از چند سال که برای ادامه تحصیل به فرنگ رفته بود به وطن بازگشت، شهرت چندانی بین مردم نداشت. اما زمانیکه برای نوشتن و گفتن به دعوت مسئولین حسینیه ارشاد، ارتباط با این محل برقرار کرد به اوج شهرت رسید.
داستان شناخت بیشتر من با دکتر شریعتی این چنین بود که در اوایل سال 1347 که حسینیه ارشاد در حال تکمیل شدن و افتتاح بود و قرار شد به میمنت آغاز پانزدهمین قرن بعثت، مجموعه مقالاتی از نویسندگان سرشناس در کتابی به نام محمد خاتم پیامبران منتشر گردد. آن روزها گهگاه به دانشکده الهیات و معارف اسلامی (دانشکده معقول و منقول) برای دیدن جناب مطهری به محلی که دانشکده در آن قرار داشت و بعد از انقلاب مرکز حزب جمهوری اسلامی شد می رفتم و چون در آن موقع جناب ایشان وسیله ی آمد و شد نداشتند ما به اتفاق عازم شمیران می شدیم. او در قلهک خیابان دولت که منزلش در آنجا قرار داشت پیاده می شد و من به خانه ام که در امامزاده قاسم بود می رفتم. معمولا در بین راه با هم صحبت می کردیم که آن موقع بیشتر بحث افتتاح حسینیه ارشاد بود. ما معمولا از خیابان شریعتی که حسینیه در آن قرار داشت عبور می کردیم، روزی که هرگز فراموشم نشده و نمی شود وقتی به نزدیک حسینیه رسیدیم بحث در مورد مقالات رسیده برای کتاب محمد خاتم پیامبران بود. آقای مطهری از نویسندگان و مقالات این کتاب سخن می گفت که ناگهان با هیجان گفت : همه ی مقالات خوب و جالب است. اما دو مقاله از دکتر شریعتی و یک مقاله از دکتر عبدالحسین زرین کوب معرکه است. دو مقالهی دکتر شریعتی بنامهای «از هجرت تا وفات» و «سیمای محمد» و مقاله ی «کارنامه ی اسلام» از دکتر عبدالحسین زرین کوب واقعا معرکه است. او سپس از استعداد و اطلاع شریعتی و تسلط او بر تاریخ اسلام سخنها گفت. تعریفهای آقای مطهری از دکتر شریعتی من را بیشتر مشتاق کرد که در اولین فرصت کتاب و این دو مقاله را بخوانم. کتاب در مهرماه 1347 شمسی منتشر شد و این درست مصادف با زمانی بود که من با استفاده از فرصت مطالعاتی دانشگاه تهران عازم اتریش(وین) بودم. به هر ترتیب کتاب را بدست آوردم تا بعنوان بهترین هدیه برای دانشجویان انجمن اسلامی ببرم. در میان راه و در هواپیما این دو مقاله را با تمام وجود بلعیدم (خواندم). وقتی آخرین جملات مقاله ی سیمای محمد را می خواندم اشک شوق گونه ام را خیس کرده بود. دکتر به نقل از فرانتز فانون در پایان نوشته آورده بود:
"برادران، بیائید دیگر از تقلید مهوع و میمون وار از اروپا دست برداریم. ما نباید از آفریقا و آسیا اروپای دیگری بسازیم. تجربه آمریکا بشریت را بس است. برای خودمان، برای اروپا و برای بشریت، رفقا باید یک «اندیشه نو» آفرید، باید یک «نژاد نو» ساخت و کوشید تا یک «انسان نو» بر پای ایستد.
انسانی که هم تجربه «رُم» را آموخته باشد و هم تجربه ی «هند» را. انسانی فردش با دو بال و جمعش با دو بعد، تصویر چنان انسانی چگونه خواهد بود؟ پارسای شب، شیر روز...و مذهبش؟...مذهب «کتاب، ترازو و آهن»" (1)
من چنان در جملات و کلمات دکتر گم شده بودم که نفهمیدم کی وارد فرودگاه وین در «اروپا» شدهام. مهماندار گفت: آقا پیاده نمی شوید؟ چنان فضای سینه ام از «دوست» پر شده بود که یاد خویشتن از ضمیرم رفته بود. به محض ورود و رفتن به محل اقامتم سعی کردم با دانشجویان انجمن اسلامی دانشجویان (فارسی زبانان) تماس برقرار کنم تا آنها هم از چشمه ی زلالی که از قلب دکتر جاری شده سیراب شوند. مدتی که در اروپا اقامت داشتم بیشتر در جریان کار حسینیه بودم و سعی داشتم آخرین خبرها را بدست آورم.
اطلاع پیدا کردیم که دکتر در مراسمهائي که بمناسبت های گونهگون در حسینیه برپا می شود سخنرانی دارد. پس از بازگشتم به ایران کم کم برنامه های دکتر زیاد و زیادتر شد تا آنجا که مردم حسینیه ارشاد را با نام دکتر علی شریعتی می شناختند. سخنرانی های پر شنونده دکتر در حسینیه و دانشگاه ها مورد استقبال شدید دانشجویان و جوانان و دیگر اقشار جامعه قرار گرفت.
از سوی دیگر مخالفت ها و سنگ اندازی های «علما» چه از داخل حسینیه و چه در خارج حسینیه روز به روز بیشتر شد و وقتی دکتر تز اسلام بدون روحانیت را مطرح کرد، مخالفت ها به اوج رسید. بخصوص از سوی «وعاظ السلاطین» و آن دسته از روحانیون که دین برای آنها دکانی بود دو نبش. اتهامات به دکتر و حسینیه روز افزون بود. کتابها علیه دکتر به چاپ رسید تا آنجا که حسینیه ارشاد تبدیل به «یزیدیه اضلال» شد. نه تنها امامان جماعت مساجد و وعاظ علیه دکتر آنچه می توانستند گفتند و نوشتند که بعضی از باصطلاح روشنفکران نیز با آنها هم صدا شدند. دیگر ساواک شاه در پوست خود نمی گنجید و این جماعت دانسته یا ندانسته در مبارزه با دکتر، آلت دست ساواک شده بودند. ابتدا به تحریک بعضی از «علما» دربِ حسینیه را بستند و بعد دکتر را دستگیر و به زندان افکندند. ساواک سخت فعال شده بود. تا آنجا که با وجود آنکه پس از حدود یک سال و نیم زندان انفرادی، دکتر بدلیل فشارهای بین المللی آزاد شد، فشارها بر او را بازهم بیشتر کردند. از سخنرانی دکتر در مجالس و محافل عمومی جلوگیری کردند و این فشارها تا آنجا کشید که سعی کردند دکتر را به همکاری با خود متهم کنند. یک سخنرانی یا نوشته دکتر را که با عنوان «انسان اسلام و مکتب های مغرب زمین» تحریر شده بود را در روزنامه کیهان با عنوان دلخواه خود «اسلام ضد مارکسیسم» مرتب چاپ می کردند و این طور شایع کرده بودند که خود دکتر این نوشته ها را به کیهان برای چاپ می فرستد. در این میان مخالفین دکتر هم بیکار ننشسته بودند و به این شایعات که بیشتر از طرف ساواک منتشر میشد دامن میزدند. طوریکه یکی از «علما»ی سرشناس که دکتر را مورخ و اسلام شناسی بی نظیر معرفی میکرد، همه جا مبلغ این امر بود که دکتر خودش این مقالات را به کیهان برای چاپ می دهد. دکتر از هر سو چنان تحت فشار بود که بالاخره تصمیم به مهاجرت از ایران گرفت. پس از هجرت دکتر از ایران در تاریخ 26/2/56، تهمت ها و بدگوئی و شایعه پراکنی ها از سوی مخالفان دکتر به طرز بی سابقه ای گسترش یافت و مشکلاتی برای خانواده اش به ویژه همسر و دختر کوچکش (مونا) كه قصد رفتن پيش دكتر را داشتند بوجود آوردند که بالاخره دکتر را از پای درآورد و روز 29/3/56 روح خستهاش به نزد معشوق و معبود پرواز کرد.
پس از شهادتش هم دست از سر او برنداشتند. بدگوئی ها و اتهامات با روش جدید ادامه یافت. این اتهامات نه از طرف ساواک که بیشتر از سوی کسانی بود که می دیدند جوانها روز به روز بیشتر به اندیشه های دکتر گرایش نشان می دهند. کتابهای او مانند زر ناب دست به دست می گردید و دکانداران دین فروش را هرچه بیشتر عصبانی میکرد. تمام تلاش ساواک پس از شهادت شریعتی متمرکز روی این هدف بود که کمکم دکتر و افکارش کم رنگ و کم رنگ تر شود و از خاطره ها محو گردد.
شریعتی زدائی شروع شده بود. تا آنجا که ساواک تمام تلاشش روی این متمرکز بود که در سالگرد شهادت دکتر کمتر به این امر توجه شود. ولی برخلاف خواست ساواک و دشمنان شریعتی مگر می شد جلوی جوانان و شاگردان و عاشقان شریعتی را گرفت؟ من در اینجا یک نمونه از این احساسات پاک و پر شوري که از طرف جوانان تجریش در اولین سالگرد دکتر با تمام سخت گیریهایی که از سوی ساواک اعمال می شد را یادآوری کنم.
بچه های تجریش که از دوستان شریعتی بودند تصمیم گرفتند با هر قیمت در اولین سالگرد شهادت دکتر مراسمی در مسجد اعظم تجریش (تکیه پائین) برگزار کنند. مقدمات کار با تلاش بسیار فراهم شد. با وجود آنکه پیش بینی می شد چند صد نفر در این مراسم شرکت کنند، اما پیش از شروع برنامه هزاران نفر در مسجد و تکیه و خیابانهای اطراف جمع شده بودند تا بهرغم خواست ساواک و آخوندهای ترسو یا وابسته، در سالگرد شریعتی مراسم باشکوهی برپا کنند. این اجتماع که شاید بتوان گفت یکی از بزرگترین اجتماعات پیش از راهپیمایی عید فطر سال 57 دانشجویان و جوانان از قیطریه شمیران به طرف حسینیه و تهران بود، انعکاس وسیعی پیدا کرد. یکی دو روز بعد یادداشتی به منزل من در امامزاده قاسم رسید که به ساواک شمیران احضار شده بودم. من متن گزارش ساواک را در اینجا می آورم تا روشن شود چه در زمان شاه و در چه در زمان شیخ چه مشکلاتی برای خانواده شریعتی و دوستان آن بزرگ فراهم می شد.
«به مدیریت کل اداره سوم (313)
از سازمان اطلاعات و امنیت تهران
در باره مجلس یادبود دکتر علی شریعتی
پیرو 93430/20ه12 – ¼/57
دکتر محمد ملکی فرزند حسین دانشیار دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران از طریق سازمان شمیران احضار وی ضمن مصاحبه در مورد نسبت خود با دکتر شریعتی و انگیزه اش از برگزاری مجلس مذکور اظهار داشت زمانی که شریعتی کاروان حج داشته وی نیز به عنوان کارشناس بهداشت و مواد غذایی وزارت بهداری در معیت کاروان مزبور بوده و بهمین لحاظ و به مناسبت روابط شغلی دانشگاهی با علی شریعتی آشنا و علائقی بین آنان بوجود آمده که روی همین اصل و به منظور تجلیل از مقام علمی و مذهبی یاد شده مبادرت به برگزاری چنین مجلس جهت وی نموده است. نامبرده درباره واعظ و سخنران مجلس اضافه نموده چون در این خصوص اطلاع و آشنایی کافی نداشته لذا به شیخ مصطفی ملکی پیشنماز مسجد همت تجریش که از بستگانش می باشد مراجعه و از وی خواسته تا در این مورد اقدام نماید و در نتیجه یاد شده روز قبل از برگزاری مجلس با چند نفر از طلاب مقیم قم که معمولا جهت وعظ به شهرستانها مسافرت می نمایند در مسجد همت تجریش ملاقات و بعلت ضیق وقت و عدم دسترسی به واعظ محلی از آنان خواسته یکی از آنها در صورت تمایل به منبر رفته سخنرانی نماید که در نتیجه محمدتقی تقی پور داوطلب گردیده و به همین لحاظ از شناسایی بیشتر واعظ مزبور و تعیین آدرس محل سکونت وی اظهار بی اطلاعی نموده و پس از خاتمه مجلس مشارلیه وجهی بابت منبر دریافت نکرده است و به شیخ مصطفی ملکی تاکید گردیده در صورت شناسایی با واعظ موصوف مراتب را بلافاصله اطلاع دهد تا اقدام لازم معمول گردد. دکتر ملکی در خاتمه از شکستن شیشه های بانک و سخنان واعظ مذکور ابراز تاسف نمود و اظهار داشته تا جائی که به وی مربوط بوده نهایت سعی و تلاش خود را در برقراری نظم و ترتیب مجلس متشکله معمول داشته است.
ضمنا دکتر محمد ملکی دارای سوابقی در بخش 13 این سازمان و بخش 321 آن /اداره کل می باشد که اقداماتی جهت مراقبت از وی بعمل آمده و طی شماره /31241/20ه13 - /39/37 بخش 321 ایفاد گردیده است.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت تهران – پرنیان فر» (2)
خواننده عزیز
هدف من از آوردن این سند این است که نسل جوان آگاه شود روش و نگاه شاه و ساواک به شریعتی و دوستانش چگونه بوده است؛ تا برسیم به رفتار حکومت گران دین آویز با شریعتی و طرفدارانش.
به برخورد آخوندهای وابسته به حکومت شاه قبلا اشاره كردم. اما اینکه این جماعت پس از رسیدن به حکومت با خانواده و دوستان شریعتی چه کردند را بخوانید.
آقای خمینی با شریعتی هیچوقت میانه خوبی نداشت. ( به نامه ای که با هزار خواهش و تمنا از طرف انجمن اسلامي اروپا در مرگ شریعتی نوشت مراجعه کنید.) در جریان انقلاب و راهپیمائیها در تمام صحنه ها عکس آقای خمینی، دکتر شریعتی و بنیانگذاران سازمان مجاهدین و فدائیان خلق دیده می شد. اما به مرور عکسها با کامپیوتر دستکاری شد. طوریکه امروز شما فقط عکسهای آقای خمینی را در راهپیمائیهای منجر به انقلاب می بینید. تا قبل از درگذشت آیت الله طالقانی در حذف نام و نوشته های شریعتی کمی ملاحظه می شد. اما پس از پرواز آیت الله، حذف شریعتی و طالقانی بشدت ادامه یافت. تا آنجا که در نمایشگاههای دولتی کتاب از کتابهای این دو بزرگوار کمتر وجود داشت. آزار و اذیت خانواده ی شریعتی در برگزاری مراسم سالگرد، سال به سال زیاد تر شد تا که به ماجرای سالگرد دکتر در سال 1360 رسید. در این قسمت آنچه خود از آن واقعه شاهد بودم را تا حد توان توضیح می دهم.
حدود یک هفته پیش از 29 خرداد خانم دکتر پوران شریعت رضوی (همسر دکتر) به من تلفن زد و گفت: امسال هرچه تلاش کردیم که یک سالن یا محلی در اختیار ما بگذارند تا مراسم سالگرد دکتر را برقرار کنیم، تا این ساعت ناموفق بوده ایم. بالاخره من و بچه ها تصمیم گرفتیم امسال مراسم را در منزل خودمان بگیریم، عده ای از سازمانهای آزادی بخش، نماینده به این جلسه می فرستند. بین سخنرانیها چند قطعه شعر خوانده خواهد شد و بعد بعنوان سخنران اصلی تو صحبت کن. من که حالم به شدت گرفته شده بود گفتم هرچه شما بفرمائید. تلفن قطع شد. کلافه بودم. بغض گلویم را می فشرد. به همسرم جریان را گفتم. حال او بهتر از حال من نبود. ناگهان دهها و صدها چرا در ذهنمان نشست. چرا به اینجا رسیدیم که هنوز آب کفن شهداء انقلاب خشک نشده خشونت در کشوری که قرار بود آزادترین کشور جهان باشد این چنین بیداد میکند؟ چرا گروهی بنام حزب الله و با شعار حزب فقط حزب الله، رهبر فقط روح الله هیچ گروه و سازمان و فردی را که مانند آنها نمی اندیشید بر نمی تابند؟ چه شده که پس از دو سال و چند ماه از انقلاب نگذشته دچار چنین دیو وحشتناک استبداد و خشونت شده ایم، این خشونت و استبداد ما را به کجا میبرد؟ مگر چند سال از مرگ شریعتی گذشته که از برگزاری سالگرد مردی که او را معلم انقلاب نام نهاده بودند جلوگیری می کنند؟ در این مدت کوتاه شاهد چه جنایت ها و کشتارها که نبودیم. آخر برای چه؟ آنچه در آذربایجان و کردستان و خوزستان و بلوچستان و ترکمن صحرا و دهِ قارنا و ... تمام سرزمین ما از دستگیریها و کشتارها اتفاق افتاد، مگر زائیده حکومت دین آویزان نبود؟ مگر حمله به دانشگاهها و کشتار دانشجویان، زدن و کشتن و چشم در آوردنها از نوع خشونت نبود؟
قرار بود من سخنران جلسه سالگرد دکتر که بناچار در خانه اش تشکیل می شد باشم و این سوالات و چراها را مطرح کنم. اما غافل که خشونت بزرگ در راه است. خشونتی که 30 سال از آن گذشته و نه تنها حکومت گران که بسیاری از ظاهرا مخالفان خشونت سعی دارند آن را از یادها بزدایند. این روزها که بیش از 32 سال از برپائی نظام ولایی می گذرد، بسیاری از کلمات و اصطلاحات را باید «باز تعریف» کرد. بویژه کلمه «خشونت» باید یکبار دیگر تعریف گردد تا معلوم شود چه عملی خشونت است و چه اعمالي دفاع و ایستادگی. بسیاری از دوستانیکه خود را مخالف خشونت بطور مطلق – حتی در مقام دفاع – می دانند و ادعای قرآن پژوهی هم دارند بگویند معنی آیه 190 از سوره بقره که بصراحت می فرماید «با آنانکه با شما سر جنگ دارند در راه خدا بجنگید، ولی از حد تجاوز نکنید که خدا متجاوزان را دوست ندارد» (3)، را چگونه تعبیر و تفسیر می کنند؟ بله خشونت اولیه مذموم و ناپسند است. ولی دفاع و مقاومت چطور؟
اما آنچه در خانه ی دکتر گذشت.
من همراه با همسرم و دو پسر کوچکم و یکی از دخترهايم به منزل دکتر رفتیم. داخل کوچه و جلوی درب منزلِ دکتر تعدادی از جوانها ایستاده یا نشسته بودند. درون حیاطِ خانه تعدادی از زنان جمع شده و منتظر شروع برنامه بودند. داخل ساختمان و ایوان جلوی اطاقها، تعدادی از دعوت شدگان از جمله نمایندگان سازمانهای آزادی بخش از قبيل مجاهدین انقلاب افغانستان و کسانی مانند دکتر صدر حاج سید جوادی و مرحوم همسرش، دکتر سامی، دکتر شیبانی، منصور بازرگان و جمعی دیگر منتظر شروع برنامه که توسط احسان شریعتی اداره می شد بودند. تعداد جمعیت لحظه به لحظه زیادتر می شد طوریکه درون خانه و اطاقها و کوچه مملو از دوستداران شریعتی شد. در گوشه ای از حیاط خانه میزی گذاشته بودند تا کتابهای شریعتی در معرض دید باشد. دختر کوچک دکتر، مونا (10 ساله) پشت میز ایستاده بود. برنامه شروع شد. ابتدا نمایندگان سازمانهای آزادی بخش که قرار بود هرکدام پیام خود را بخوانند یکی پس از ديگري پشت میکروفن قرار میگرفتند و پیام رسانی ميکردند و احسان هم در فاصله هر پیام شعری می خواند یا جملاتی از دکتر را قرائت می کرد. کمکم سر و صداهایی از بیرون خانه به گوش می رسید. وقتی احسان گفت حالا نماینده سازمان مجاهدین خلق افغانستان پیام می دهد، بمحض گفتن سازمان مجاهدین خلق قبل از آنکه بدنباله آن که افغانستان بود برسد، سنگ و آجری بود که از خیابان جلوی خانه به سوی ساختمان پرتاب می شد. شیشه ها یکی پس از دیگری می شکست و به سر و روی افراد می ریخت. عده ای قالی وسط اطاق را در دست گرفتند تا سپر سنگ و آجرهای پرتاب شده گردد. درب بوسیله خانم ها که داخل حیاط بودند بسته شده بود و مهاجمین سعی داشتند درب را باز کنند و داخل خانه شوند. خانمها مانع از اینکار می شدند. بالاخره گذشته از سنگباران شدن خانه، یک گاز اشک آور به درون خانه پرتاب شد. همه به استاد شریعتی (پدر دکتر) که در اطاق نشسته بود فکر می کردند و درصدد نجات او بودند. بالاخره استاد را به اطاقی که در گوشه ساختمان بود بردند و درب را بروی او بستند تا از حملات در امان باشد. چند نفر از دیوار خانه ی همسایه بالا آمدند و خود را به حیاط رساندند. سعی داشتند عده ای را که مورد نظرشان بود دستگیر کنند. از جمله من که به این اعمال به شدت اعتراض می کردم. یکبار موفق به گرفتن من شدند. ولی زنان شجاع از دست آنها نجاتم دادند. وقتی گاز اشک آور و آتش زن، پرتاب شد همه سعی داشتند بچه ها را نجات دهند. دو پسر کوچک من و ديگر بچه ها را داخل حمام بردند. خلاصه محشری بود. این اعمال مدتی طول کشید. همه جا را سنگ و خرده شیشه پوشانده بود. یک پسرک چاق و بدقواره به روی دیوار آمده بود و مرتب فحش می داد و تهدید می کرد. من را که مهاجمین قصد دستگیریم را کرده بودند با زور به اطاقی که استاد شریعتی در آن بود بردند و تا پایان کار در آنجا نگه داشتند. بالاخره همه جا را خراب کردند و سوزاندند و شکستند و عده زیادی را مجروح و دستگیر کردند (مراجعه شود به عکسهای ضمیمه ی مقاله که برای اولین بار پس از سی سال از آن واقعه منتشر میشود). چند نفری که در خیابان مانده بودند (بیشتر همسایه ها) گزارش دادند در پایان کار چند بنز دادستانی که لاجوردی دادستان انقلاب اسلامی تهران هم در یکی از ماشین ها بود آمدند و امت حزب الله را که دستورات را اجرا کرده بودند با خود بردند تا پاداش كارشان را بدهند. به این ترتیب سالگرد شهادت دکتر در بعد از ظهر تا شب 29 خرداد 1360 برگزار شد. مجاهدین و بعضی از گروههای اپوزسیون قصد داشتند بعد از ظهر فردای آن روز راهپیمایی نمایند. اما تفاوت این راهپیمایی با دیگر راهپیمایی ها در این بود که دستور داده بودند شرکت کنندگان در راهپیمایی اگر به آنها حمله شد از خود دفاع نمایند. طبیعی بود که این تظاهرات با تظاهرات دیگر تفاوت داشت. عده ای از دو طرف کشته و مجروح شدند و تعدادي دستگیر. جمعی از دستگیر شدگان را چند ساعت بعد از دستگیری بقول آقای هاشمی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی سریعا محاکمه و مجازات کرده اند. بی مناسبت نمی دانم در اینجا جملاتی از یادداشتهای روزانه آقای هاشمی رفسنجانی از روزهای 29-30 و 31 خرداد سال 60 را كه در كتاب عبور از بحران آمده نقل نمايم:
"جمعه 29 خرداد: …عصر مقداری با پاسداران پینگ پنگ بازی کردم، اول شب مسئولان مدرسه نیکان آمدند. و گزارشی از وضع مدرسه دادند، و کارنامه مهدی را آوردند. با معدل هفده ونیم قبول شده . خوب است. سپس آقای فخرالدین حجازی آمد و گزارشی از سفر هند داشت و گلایه از عدم پخش گزارش ایشان از رادیو.
شنبه 30 خرداد: اول وقت عفت برای یک عمل جراحی کوچک به بیمارستان ایرانمهر رفت و بستری شد و من به مجلس رفتم. طرح «عدم کفایت سیاسی آقای بنی صدر» در دستور کار بود. آقای مهندس سحابی به عنوان اولین مخالف می خواست ایراد آئین نامه ای به دستور کار بگیرد که موفق نشد ...گروهکهای مجاهدین خلق و پیکار و رنجبران و اقلیت فدائی و ... تدارک وسیعی برای ایجاد آشوب و جلوگیری از کار مجلس دیده بودند و به نحوی اعلام مبارزه مسلحانه کرده اند. ساعت 4 بعد از ظهر به خیابانها ریختند و تخریب و قتل و غارت و آشوب در تهران و بسیاری از شهرستانها را آغاز کردند. کم کم نیروهای سپاه و کمیته ها و حزب اللهی ها به مقابله برخواستند. اوایل شب آشوبگران شکست خوردند و متفرق شدند و بدون آنکه کار مهمی از پیش ببرند جز تخریب چند ماشین و مرگ و جرح چند نفر از طرفین.
یکشنبه 31 خرداد: در خیلی از شهرها هم آشوب مختصری توسط گروهکها ایجاد شده بود که با دخالت مردم سرکوب گردید. در تهران شانزده نفر کشته و یکصد و پنجاه و شش نفر مجروح در حوادث دیروز گزارش شد ... . امروز علیرغم تهدیدهایی که از طرف گروهکها شده بود که در صورت عزل بنی صدر شهر را به آتش می کشند، کوچکترین حرکتی نکردند. شاید به دلیل قاطعیت دادگاه انقلاب که امروز صبح پانزده نفر از عوامل آشوب را سریعا محاکمه و مجازات کرده است و به علت حضور حزب الله ." (4)
در پایان این بازخوانی تاریخی چند سوال برای من مطرح است. اول از آقای هاشمی؛ شما که در کتاب خود جزئیات حوادث را نوشته اید، چرا به حادثه 29 خرداد 1360 اشاره ای نکرده اید که درهمان زمان که در آنجا آتش و خون بود، جنابعالی با پاسداران پینگ پنگ بازی می کردید و هرگز نگفتید و ننوشتید که آن پانزده نفر که در شب حادثه و بعد از چند ساعت به سزای اعمال خود (بقول شما) رسیدند چگونه محاکمه شدند، چگونه جرم آنها تائید شد و اسم و رسم آنها چه بود؟ می پذیرم که حادثه 30 خرداد خشونت دو طرف بود. اما قبل از آن هیچ خشونت یک طرفه ای صورت نگرفته بود؟ و اما سوالم از دوستانی که خشونت 30 خرداد را مبدا خشونت هاي بعد از انقلاب در ایران می دانند و تاکنون ده ها مقاله درمورد 30 خرداد به چاپ رسانیده اند اين است كه آیا انصاف حکم نمی کرد یک مقاله هم در مورد خشونت در خانه دکتر شریعتی که در روز 29 خرداد اتفاق افتاد می نوشتند؟
شما هرچه می خواهید در مورد حوادث این 32 سال بگویيد و بنویسید. اما تاریخ و شاهدان چیز دیگری می گویند . 32 سال با خشونت حاکمان مواجه بودیم که آخرین آن خشونت هایی است که حکومت گران دین آویز در مورد مهندس سحابی و شهادت هاله سحابی و همچنین شهادت مظلومانه هدی صابر بکار گرفتند. براستی خشونت تا کی از سوی قدرت بدستان ادامه خواهد یافت و تا چه زمانی مبارزات مسالمت جویانه مردم را با خشونت پاسخ خواهند داد؟ بقول لوتر کینگ «مظلومان تا ابد مظلوم باقی نمی‌مانند و اگر انرژی آنها از طريق بی‌خشونتی آزاد نشود، به خشونت روی می‌آورند؛ و اين يک تهديد نيست يک حقيقت تاريخی است». مگذارید روزی فرارسد که مردم از بی خشونتی دلسرد شوند. 32 سال خشونت ورزی بس است. شما را بار دیگر هشدار میدهم.
عکسهای منتشر نشده از حمله فجیعانه نیروهای حکومت به مراسم سالگرد دکتر علی شریعتی در 29 خرداد 1360 در منزل دکتر شریعتی:
پی نوشت:
۱. از کتاب محمد خاتم پیامبران – مقاله ی سیمای محمد ص 474-475
۲. لازم به ذکر است که اصل سند در کتاب شریعتی به روایت اسناد ساواک جلد 3 ص 484 آمده است.
۳. «و قاتلوا في سبيل الله الذين يقاتلونكم و لا تعتدوا ان الله لا يحب المعتدين»، قرآن مبین، ترجمه مهندس علی اکبر طاهری قزوینی
۴. عبور از بحران خاطرات هاشمی رفسنجانی ص 161 تا 166
