طب‌الرضا را بخوانيد، مسعود نقره‌کار
طب‌الرضا يا رساله‌ی ذهبيه که برخی از پزشکان و کارشناسان حکومتی هياهو- همايش‌ها درباره‌اش برپا کرده‌اند و تدريس آن به‌عنوان مرجعِ طب سنتی و علمی به دانشگاه ها حقنه کرده‌اند فاقد ارزش طبی حتی در سطح طب سنتی‌ست .در اين رساله وزن خرافه و مهمل بيش از مطالب رونويسی شده از متون کهن طبی‌ست
پيشگفتار
پيشوايان و رهبران دين اسلام باور داشته و دارند که اسلام پاسخگوی همه ی پرسش ها و حّلال همه ی مسائل و مشگلات عالم و آدم است، و درکتاب آسمانیِ قران هرآنچه که بشربايد بداند و انجام بدهد، آنهم به نحو احسن وبدون اشکال و کم داشت، آورده شده است: "وَلَارَطْبٍ وَ لَا یَابِسٍ اِلّا فِی کِتَابٍ مُبينٍ... انعام ۵۹" (۱) و "و نزّلنا عليک الکتاب تبياناً لکلّ شیء- ما اين کتاب آسمانی را بر تو نازل کرديم که بيان همه چيز در آن است" و اينگونه است که در قران ازدانش فضا نوردی قرانی(۲) نجوم قرانی (۳) تا کوانتم شناسی قرانی و ساختمان سازی قرانی (۴)، و تا استکبار ستيزی قرانی و طب قرانی و... وجود دارد.
درباره"طب قرانی" نوشته اند: "...راجع به جنين شناسی، راجع به طهارت، راجع به پاک کردن، راجعه به ميکرب، راجع به گوشت، راجع به گوشت خوک همه در طب قرانی نوشته شده است" (۵). گروهی ازکارشناسان و پزشکان حزب الهی و علمای حوزوی و ائمه جماعت نيز از اين نوع اظهار نظرها فراوان دارند که طب قرانی طبی ست که: " در جهان شگفتی می آفريند، درطب قرآنی آنزيم LDH و CPK به راحتی قابل پيشگيری و کنترل است... دراين طب بسياری از جراحی ها نياز نبوده و با يک رژيم غذائی مناسب بيماری بهبودی خواهد يافت، مثل افتادگی رحم و مثانه و..." (۶) و اين طب "هيچ ربطی به طب جديد و غربی ندارد... که اگر چنين باشد که ديگر طب قرانی نيست" (۷).
پيامبر اسلام، حضرت محمد نيزعالم به همه ی علوم لاهوتی و ناسوتی، ازاختر شناسی و نجوم گرفته تا سياست و تجارت ونظاميگری وطب بودند .گفته شده است که فرمايشات بهداشتی ايشان ازعالم غيب واز طريق نزول " وحی" بوده است. ايشان فرموده اند: "جبرئيل همواره مرا به مسواک زدن سفارش میکرد تا جايی که گمان کردم آن را واجب خواهد ساخت."(۸). " ... آن حضرت اين سخنان را از کسی استفاده کرده که بيماری و دوا را پديد آورده و مرض و شفا را مقدر کرده است و آن حضرت مانند طبيبان ديگر نيست زيرا که آنان سير بيماريها و مدت آن و سبب و درمان آن را با آشنايی با بعضی از سنتهای طبيعی می شناسند، پس اگر حدسشان درست بود که چه بهتر و اگر خطا کردند، به سبب نقصان علم آنهاست ولی در وجود پيامبر خدا (صلی الله عليه وآله ) اين احتمال داده نمی شود چون او علم خود را از آفريننده انسان ياد گرفته است..." (۹)
پيرامون ِ رابطه " وحی" و طب قرانی نيز " درمنابع روايی به مناظره‌ای از امام صادق عليه السلام با يک طبيب کافر هندی اشاره شده است که به عنوان "رساله اهليلجه" معروف است. دراين مناظره امام صادق عليه السلام در مواجهه با طبيبی که معتقد بود علم طب قديم توسط بشر و بصورت مستقل از وحی و با استفاده ازتجربه و مقايسه به دست آمده است، دست به استدلالاتی می زنند که در نهايت اثبات می کنند که بشرهيچ راهی برای دسترسی به علم طب با استفاده از تجربه نداشته است و تنها از طريق وحی ميتوانسته به علم صحيح طب دست پيدا کند....مرحوم شيخ مفيد عليه الرحمه در اين باب می‌فرمايند:" پزشکی دانشی است صحيح و وجودش به اثبات رسيده است و طريق نيل به اين دانش وحی است. اين علم را علما از انبياء اخذ نموده اند چراکه طريقی برای دست يافتن به حقيقت بيماری نيست جز طريق سمع، و راهی برای نيل به معرفت دارو نمی باشد جز به توفيق.پس ثابت شد که طريق آن شنيدن است از عالم بخفيات تعالی....." (۱۰)
حضرت علی وديگرائمه معصومين نيزبا دسترسی به "عالم بخفيات تعالی" توصيه ها و نوشته های طبيبانه بسياردارند،اين توصيه مولای متقيان برمنابر ايران جاری ست که فرمودند" قبل ازخواب اجابت مزاج کنيد". امام رضا از قول علی می گويد: " هر کس ۷ بار بعد از نماز مغرب و ۷ بار صبح ، قبل از اينکه با کسی حرفی بزند بگويد بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ لاحول و لا قوة الا بالله العلی العظيم،خداوند ۷۰ نوع از بلاها را از او بر طرف می کند که که کمترين آن بلاها جذام و پيسی...باشد" (۱۱). . نه فقط آموزه های طبی امام ها، امام زاده ها، فقها و مجتهدها، آيت الله ها، حجت الاسلام ها ،ثقه الاسلام ها و....بل که ازبحارالانوارگرفته تا توضيح المسائل ها که در واقع همان حل المسائل های همه مسائل اند، به امربهداشت و درمان مردم و نسخه پيچی پرداخته اند.
طب الرضا(رساله ذهبيه يا رساله مذهبه)
اهالی شيعه طب الرضا را رساله ای منسوب به امام رضا می دانند. امام رضا يا علی بن موسی‌الرضا هشتمين امام شيعيان است، که در"يازدهم ذيقعدﺓ الحرام سال ۱۴۸ هجری در مدينه متولد شد". از قول مادر او نقل شده است که:"هنگامی‌که به حضرتش حامله شدم به هيچ وجه ثقل حمل را در خود حس نمی‌کردم و وقتی به خواب می‌رفتم، صدای تسبيح و تمجيد حق تعالی و ذکر"لااله‌الاالله" را از شکم خود می‌شنيدم، اما چون بيدار می‌شدم ديگر صدايی بگوش نمی‌رسيد. هنگامی‌که وضع حمل انجام شد، نوزاد دو دستش را به زمين نهاد و سرش را به سوی آسمان بلند کرد و لبانش را تکان می‌داد، گويی چيزی می‌گفت."(۱۲) ..." نظير اين واقعه، هنگام تولد ديگر ائمه و بعضی از پيامبران الهی نيز نقل شده است، از جمله حضرت عيسی که به اراده الهی در اوان تولد، در گهواره لب به سخن گشوده و با مردم سخن گفتند که شرح اين ماجرا در قرآن کريم آمده است."(۱۳)
امام رضا در سن ۳۵ سالگی عهده‌دار مسئوليت امامت و رهبری شيعيان شد. لقب او "رضا" به معنای "خشنودی" ست به اين خاطر که ادعا می شود : "خداوند او را رضا لقب نهاد زيرا خداوند در آسمان و رسول خدا و ائمه اطهار در زمين از او خشنود بوده‌اند و ايشان را برای امامت پسنديده‌اند و همينطور به خاطر خلق و خوی نيکوی امام هم دوستان و نزديکان و هم دشمنان از ايشان راضی و خشنود بودند". يکی ديگراز القاب مشهور وی"عالم آل محمد" است"... اين لقب نشانگر ظهورعلم و دانش ايشان می‌باشد، علمی که از يک منبع وابسته به الهام و وحی می‌تواند سرچشمه گرفته باشد وی بيشتر سالهای عمرش را در مدينه گذرانده بود. نَقل است که : " درسراسرمملکت اسلامی پيروان بسياری داشت که گوش به فرمان اوامرامام بودند.امام در گفتگويی که با مأمون درباره ولايت عهدی داشتند، در اين باره اين گونه می‌فرمايند: همانا ولايت عهدی هيچ امتيازی را بر من نيفزود. هنگامی که من در مدينه بودم فرمان من در شرق و غرب نافذ بود و اگر از کوچه‌های شهر مدينه عبور می‌کردم، عزيرتر از من کسی نبود. مردم پيوسته حاجاتشان را نزد من می‌آوردند و کسی نبود که نتوانم نياز او را برآورده سازم اين کار را انجام می‌دادم و مردم به چشم عزيز و بزرگ خويش، به من می‌نگريستند." ،" سرانجام مأمون عباسی وی را در سن ۵۵ سالگی به شهادت رساند...مأمون به يکی از خدمتکاران خويش دستور داده بود تا ناخن‌های دستش را بلند نگه دارد و بعد به او دستور داد تا دست خود را به زهر مخصوصی آلوده کند و در بين ناخن‌هايش زهر قرار دهد و اناری را با دستان زهر‌آلودش دانه کند و او دستور مأمون را اجابت کرد. مأمون نيز انار زهرآلوده را خدمت حضرت گذارد، حضرت قدری از آن انار مسموم تناول فرمودند. بعد از گذشت چند ساعت زهر اثر کرد و حال حضرت دگرگون گرديد و صبح روز بعد در سحرگاه روز ۲۹ صفر سال ۲۰۳ هجری قمری امام رضا (عليه السلام) به شهادت رسيدند..." (۱۴)
در باره طب الرضا يکی از باز چاپ کننده های اين رساله که "ترديدی درصحت و اصالت اين سند " ندارد ، می نويسد: "...طب الرضا يا رساله‌ی ذهبيه کتابی است پزشکی از امام رضا(ع) که بر خلاف کتب ديگر- که معمولاً توصيه‌های پزشکی را از ميان احاديث ائمه گلچين می‌کنند- وجود مبارک امام رضا(ع) آن را نگاشته‌اند. اين کتاب از دو جهت دارای اهميت است؛ اول اينکه کتابی است علمی در زمينه‌ی پزشکی و ديگراين که چون از ناحيه‌ی امام معصوم صادر شده، از اشتباهات مرسوم و رايج در علوم تجربی مبری است….رساله ذهبيه امام رضا (ع( مجموعه بيانات ارزشمند علمی و پزشکی امام است که در آن با شرح خواص اغذيه و اشربه، راهکارهای بهزيستی و بهداشت و سلامت را به انسان می‌آموزد و تکنيک‌های مقابله با بيماری‌ها و آسيب‌های روحی و روانی را مورد توجه و نقد و بررسی قرار می‌دهد. اين رساله با اهميت پزشکی، به درخواست مأمون خليفه عباسی، توسط امام تقرير و تحرير شده است که امام، آن را بزرگوارانه ظاهراً خطاب به مأمون تقرير فرموده؛ اما در متن بيانات، افاضات جنبه‌ی خطاب عمومی داشته و از مفاد آن شميم افادات همگانی به مشام می‌رسد...اهميت و تأثير اعجاب‌آور اين اثر گوهربار به قدری بود که مأمون را بر آن داشت تا دستور دهد آن را با آب طلا بنويسند.ترديدی در صحت و اصالت سند رساله ذهبيه نيست زيرا برخی از روايت‌ها سند آن را به «محمد‌بن جمهور» و در بعضی از اين سندها نام «حسن‌بن محمد نوفلی» به چشم می‌خورد که نجاشی او را توثيق کرده و درباره‌ی او گفته است: " ثقه و جليل‌القدر است و از امام رضا (ع ) رساله‌ای را روايت کرده است که منظور او همان رساله ذهبيه است".شايد شهرت اين رساله ميان دانشمندان و اجماع آنها درباره‌ی نسبت آن به امام رضا (ع( در دوران مختلف و عدم ورود خدشه‌ای از جانب احدی بر اين انتساب، از جمله اسبابی است که به پژوهشگر اطمينانی نزديک به يقين بخشيده که اين رساله از عطايای شخص امام رضا (ع) است. اين رساله‌ی بليغ علمی از نفيس‌ترين و گران‌بهاترين مواريث اسلامی، در زمينه‌ی دانش پزشکی است و به طور مختصر مشتمل بر رشته‌هايی از علوم پزشکی مانند علم تشريح، زيست‌شناسی، وظايف‌الاعضا و علم‌الامراض و بهداشت و جز آن بوده و بخش زيادی از طب پيشگيری را نيز بيان فرموده است و نيز شامل دانش شيمی و تغذيه و بسياری از گرايش‌های علمی و دانش بشری است...."(۱۵)
اما آنچه اين باز چاپ کننده ی طب الرضا و مشابهين اش نوشته و گفته اند با اسناد و شواهد خوانائی ندارند.
دريکی از مفصل ترين ميزگردها و گفت و گوها در باره ی طب سنتی، بومی و گياهی، وطب اسلامی و" قرانی" که با حضور دکتر محمود نجم آبادی ( راوی تاريخ طب ايران)(۱۶) ، دکتر علی زرگر و دکتر ابوالقاسم پاکدامن برگزارشد (۱۷)، اين اساتيد و پژوهشگران طب سنتی و اسلامی از تعدادی از بزرگان طب سنتی و اسلامی وآثارشان شان نام برده اند، اما ذکری از امام رضا، و حتی اشارتی نيز به طب الرضا نکرده اند. در اين گفت و گو از زکريای رازی، علی بن عباس اهوازی، ابن سينا، بهمنيار، جرجانی، جبرئيل بن بختيشوع، ابن رشد اندلسی و...و کتاب هائی چون قانون، حاوی، ملکی، مخزن الادويه و تحفه حکيمانه و.....نام برده شده است اما نامی از رساله ذهبيه به عنوان اثری که دارای ارزشی در اين سطح باشد برده نشده است. آنچه در طب الرضا گرد آوری شده و به حساب "وحی مُنزله" گذاشته شده است، بخش کوچکی ازآن از روی نوشته های طبيبان هم عصر امام رضا، مثلِ ﻳﻮﺣﻨﺎ ﺑﻦ ﻣﺎﺳﻮﻳﻪ و ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻦ ﺑﺨﺘﻴﺸﻮع و ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﺳﻠﻬﻤﻪ ﻫﻨﺪی رونويسی شده، و از آثارامثال جالينوس(۲۰۰-۱۲۹ ميلادی) که " بيش از ۳۰۰ گياه داروئی" می شناخته و قرن ها پيش ازامام رضا زندگی می کرده نيز استفاده شده است . اما بخش عمده رساله مشتی اضافات خرافی و مذهبی، و مهملاتی ست که معلوم نيست از کجا آورده شده اند. در اين ميانه کار رونويسی ها چنان عيان است که در مقايسه ی حتی طب الصادق با طب الرضا در بخش هائی کلمات شبيه يکديگرند چه رسد به نوع آموزش های بهداشتی و نسخه پيچی های درمانی ، و اگرتفاوت هائی قائل شده اند ، تفاوت هائی بوده که ديگر حسابی لو دهنده می شدند. برای مثال می توان به موضوع محسنات و فوائد پزشکی " خوردن ادرار شتر" در طب الصادق اشاره کرد، که به دليل محل زندگی و مرگ امام رضا موضوعيتی نمی يافت و حذف شدنی بوداما به کار طب الصادق می آمد." ....حضرت موسی بن جعفر فرمودند: بول شتر بهتر است از شيرآن، وامام صادق فرمودند: بول شتر شفای هر دردی است که در جسد باشد" (۱۸)
اين ها برخی از آموزش ها و نسخه پيچی های"الهی و آسمانی" درطب الرضا ست (۱۹):
۱- خواص ميوه ها و غذاها و درمان با آنها، علل بيماری ها، آداب خوردن و نوشيدن :
" هشام ابن ابراهيم به امام رضا به خاطرناتوانی که بچه اش نمی شود شکايت کرد. امام دستور داد که اذان را در منزلش با صدای بلند بگويد. هشام گويد: همين عمل را انجام دادم مرضم از بين رفت و فرزندانم زياد شد."
" شخصی به امام رضا شکايت کرد از بواسير، حضرت فرمودند: سوره های سين را با عسل بنويس و بشوی و بخور و بياشام"
"هرکس می خواهد از درد نشيمنگاه در امان بماندو باد بواسير هيچ زيانی به او نرساند، هرشب ۷ خرمای هيرون با روغن گاو بخورد و بيضه های خود را با روغن زنبک خالص چرب کند".
" بايد از اين بپرهيزی که تخم مرغ و ماهی را هم زمان در معده گرد آوری ، هر گاه اين دو با يکديگر گردايند باد بواسير به وجود می آورند."
"برای هر زگيل، هفت دانه جو برگير و بر هر دانه جو هفت بار اولِ سوره واقعه را بخوان آن گاه جو ها را دانه دانه بر دار و بر زگيل بمال و در پارچه ای نو بگذار و سنگی به پارچه به بند و در مستراح انداز... اين درمان در آخر ماه قمری باشد، به خواست خدا از بين می رود".
" خداوند نفرستادند پيغمبری را مگر اينکه دراو بوی بِه را به وجود آورد"
" امام رضا خطاب به غلام خود فرمود: در خريدن گوشت برای ما قسمت های جلوی لاشه را بخر و قسمت های عقب را نخر، زيرا بخش های جلو به چراگاه نزديک تر و از آفت دورترند"
" خوردن انار شيرين، آب کمررا زياد می کند و اگر زنی باردار باشد و انار شيرين بخورد بچه او زيبا می شود".
" ﺧﻮردن اﻧﺠﻴﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﭙﺶ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻫﺮ ﮔﺎه ﮔﻨﺪﻳﺪه ﺑﺎﺷﺪ."
" غسل کردن با آب سرد پس از خوردن ماهی فلج در پی( چربی) می آورد"
"روعن زيتون اخلاق را نيکومی گرداند، نفس را پاک و پاگيزه می کند، و غم و غصه را از بين می برد"
" اميزش پس از آميزش، بی آنکه ميان آن غسلی صورت پذيرفته باشد، ديوانگی فرزند را در پی می آورد".
" هرکس می خواهد گوش هايش و نيز زبان کوچکش فرو نيفتد، هيچگاه شيرينی نخورد، مگر اين که پس از آن سرکه غرغره کند."
" غسل کردن با آبی که پيش تر درآن غسل شده است جذام می آورد.هرکس در آبی غسل کند که پيشتر در آن غسل شده است و بدين سبب به جذام مبتلا شود، کسی جز خود را نکوهش نکند. هرکس از حمام، سفالی بر گيرد و تن خود را با آن بسايد و از آن پس به جذام مبتلا شود، مبادا جز خويش را سرزنش کند. ماش تازه را در هنگام خاص خودش فراهم کن و آن را با برگش بکوب و آب آن رابگير و ناشتا بخور و بر روی محل بهک بمال.... مرد گفت: اين کار را انجام دادم و بهبود يافتم ......ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ ﺟﺬام را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ارث ﻣﻴﺪﻫﺪ."( مهم ترين شخصيت سياسی صدر اسلام ، که احتمالاً مبتلا به جذام بود، عبدالعزيزبن مروان بود.)
" ﺑﻮل ﻧﻜﺮدن ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻞ ﻣﺠﺎﻣﻌﺖ ﻣﻮﻟﺪ ﺳﻨﮓ ﻣﻰﺷﻮد."
"ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﻣﻴﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺴﻨﮓ ﻣﺜﺎﻧﻪ و ﺣﺒﺲ اﻟﺒﻮل ﻣﺒﺘﻼ ﻧﺸﻮد ﻣﻮﻗﻊ اﻧﺰال ﺷﻬﻮت ﺟﻠﻮی ﻣﻨﻰ را ﻧﮕﻴﺮد و ﻛﺎر ﻣﺠﺎﻣﻌﺖ را ﻃﻮﻻﻧﻰ ﻧﻜﻨﺪ.
" ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻴﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻠﻐﻢ را از ﺧﻮد دورﻛﻨﺪ ﻫﺮ روز در اول ﺳﺎﻋﺖ آن ﭼﻴﺰی از ﺟﻮارش ﺣﺮﻳﻒ ﻣﻴﻞ ﻛﻨﺪ ﺣﻤﺎم زﻳﺎد ﺑﺮود و ﻛﺎر آﻣﻴﺰش ﺑﺎ زﻧﺎن را ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻨﺪ."
" از رﻓﺘﻦ ﺑﺤﻤﺎم در ﻣﺎه اﻳﻠﻮل ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﻮد و از ﺧﻮردن ﺧﺮﺑﻮزه و ﺧﻴﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ دوری ﺟﺴﺖ. (اﻳﻠﻮل ازاول ﻣﺎه ﭘﺎﺋﻴﺰ و ﺳﻰ روز اﺳﺖ.)"
" ﭘﺲ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ اراده اﻳﻦ ﻛﺎر داﺷﺘﻰ ( مجامعه با زنان)ﺧﻮﺑﺴﺖ آﺧﺮ ﺷﺐ را ﺑﺪان اﺧﺘﺼﺎص دﻫﻰ اﻳﻦ وﻗﺖ ﺑﺮای ﺑﺪن ﺻﻼﺣﻴﺘﺶ
ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ و در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺎﻳﻪ اﻣﻴﺪواری اﺳﺖ و ﻋﻘﻞ ﻣﻮﻟﻮد را ﺗﻴﺰﺗﺮ ﻣﻴﮕﺮداﻧﺪ."
" ﺑﺎ زﻧﺎن نياميز ﻣﮕﺮ ﭘﺎک ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭼﻮن از ﻛﺎر ﻓﺎرغ ﺷﺪی ﻓﻮری ﺑﺮﭘﺎ ناﻳﺴﺖ و ﻣﻨﺸﻴﻦ ﺑﻠﻜﻪ ﻗﺪری ﺑﺴﻤﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺨﻮاب ﻳﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﻛﻦ آﻧﮕﺎه ﺑﺮای دﻓﻊ ﺑﻮل از ﺟﺎی ﺑﺮﺧﻴﺰ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎذن ﺧﺪای ﻣﺘﻌﺎل ﺗﻮ را از ﺳﻨﮓ ﻣﺜﺎﻧﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ داد. ﭘﺲ از ﺧﺎﺗﻤﻪ اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ ﻏﺴﻞ ﻛﻦ و ﻫﻤﺎن ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺪری ﻣﻮﻣﻴﺎ ﺑﺎ ﺷﺮاب ﻋﺴﻞ ﻳﺎ ﻛﻒ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻨﻮش ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎرﻛﺴﺮی ﺗﺮا از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺟﻤﺎع ﺟﺒﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد. ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ آﻣﻴﺰش ﺑﺎ زﻧﺎن از ﻧﻈﺮ وﻗﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﻣﺎه در ﺑﺮج ﺣﻤﻞ و دﻟﻮ اﺳﺖ ﻧﻴﻜﻮ اﺳﺖ و از آن ﺑﻬﺘﺮ وﻗﺘﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎه در ﺑﺮج ﺛﻮر ﺑﺎﺷﺪ زﻳﺮا ﺛﻮر ﺷﺮف ﻣﺎه اﺳﺖ"
"...دو ساعت از شب مانده بيدار شو و برای قضای حاجت به بيت الخلاء برو و به اندازه قضای حاجت درنگ کن و زياد طولش نده که اين کار موجب بيماريهای نشيمنگاهی می شود. "
" برتری نان جو بر گندم همانند برتری ما بر ديگر مردمان است... هيچ درونی نيست که جو بدان در آمده و همه دردها از آن بيرون نرفته باشد. جو خوراک پيامبران است".
۲- در باره "رزق و روزی"
" هر گاه صدای اذان را می شنوی تو نيز همانند مؤذن اذان بگو، فقر و تهی دستی بر طرف می شود "
" عقيق فقر را زائل و برطرف می کند.ياقوت به انگشت بکنيد که آن فقر را از بين می برد. انگشتر عقيق بر دست کردن نفاق و دو روئی را بر طرف می کند".
" همانا حج و عمره فقر را از بين می برد، همان گونه که کوره ناخالصی آهن را از بين می برد."
۳- خواص اسمی الحسنی
" خداوند عزيز ۹۹ اسم دارد که هرکس او را با آن نامها بخواند دعايش اجابت می گردد، وهر کس که آنها را بشمرد و حفظ نمايد ، وارد بهشت می شود."
" در گردن کنيزی ازماغده هائی سخت و چرکين بر آمد، ناشناسی نزدم آمد و گفت: ای علی به او بگو تا " يا رئوف و يا رحيم" را بگويد و بارها بگويد. کنيز اين را گفت و غده ها از بين رفت".
" هرکس در سحرگاهان با طهارت دو دست به سوی آسمان بر دارد و ۱۰ بار بگويد " يا باسطو" و دستهای خود را به صورت بکشد هرگز محتاج نگردد و ازغم نجات می يابد."
" هر کس هر روز ۴۱ بار بعد از نماز صبح ذکر شريف " العزيز" را بگويد محتاج به خلق نگردد و در ميان مردم عزيز و مکرم گردد"
۴- ذکر بسم الله و آيت الکرسی
"هرکه آيه الکرسی را در وقت خواب بخواند از فلج شدن ايمن می گردد، وهرکه بعد ازنماز بخواند هيچ حيوان صاحب نيشی به او ضرر نرساند."
" هرکس اسم الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ را بعد از هر نمازی ۲۹۸ بار بخواند تمام مردم او را دوست دارند و اهل تحقيق خواهد گشت."
" هرکس می خواهد خداوند او را به عقد حورالعين در آورد پيوسته بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد."
" هر گاه عطسه زياد کرديد بر محمد و آل محمد صلوات بفرستيد."
" هرکس بعد از من مرا زيارت کند روز قيامت در سه جا نزدش می آيم و از هول و گرفتاريها ی آن نجاتش می دهم . هنگامی که نامه اعمال به دست راست و چپ می دهند، هنگام عبور از پل صراطو هنگام ميزان "
" هرکه در خانه او طنبوريا عود يا چيز ديگراز آلت های ساز يا نرد يا شطرنج چهل روز بماند مستوجب غصب الهی می گردد و اگردراين چهل روز بميرد فاجر و فاسق مرده باشد و جای او در جهنم باشد "
همايش های علمی طب الرضا
کارشناسان و پزشکان حزب الهی و علمای حوزوی تلاش شان اين بوده است که در دانشگاههای پزشکی از طب الرضا "...بزرگترين کتاب پزشکی جهان " (۲۰) به عنوان مرجع و منبع اصلی و تصحيح متون ديگر استفاده شود.
در تدارک چهارمين همايش علمی و پژوهشی طب الرضا دردانشگاه علوم پزشکی مشهد(۲۱) با هدف " اشاعه و ترويج فرهنگ منور رضوی " و مبانی مکتب طب اسلامی، راهکارها و موانع ترويج و توسعه طب اسلامی، گستره موضوعات طبی در آموزه های امام رضا و معرفی و بررسی آثار طبی منسوب به وی ضمن اعلام محورهای مباحث همايش اعلام شد: "....مردم بايد بدانند طبابت علمی است که ما در گذشته در آن پيشتاز بوديم و غربی ها آن را از ما ربودند و سال ها در دانشگاه های خود تدريس کردند و اکنون ما دوباره پس از چند صدسال در جهتی حرکت می کنيم که اين گنجينه پرارزش را دوباره احيا کنيم " . و " می بايد تعاريف و مفاهيم طب الرضا آموزش داده شود و درک شود"و...
و بد نيست عجالتا" تعريف بيماری را از " فرهنگ منور رضوی" داشته باشيم تا بعد:
"... بيماری برای مؤمن يعنی تطهير و رحمت، و برای کافر يعنی عذاب و لعنت. بيماری همدم مؤمن می ماند تا هنگامی که گناهی بر وی نباشد. چون قيامت شود گرفتار شدگان به بيماری به جهت پاداش فراوانی که برای بيماری می بينند، آرزو می کنند که کاش گوشتشان با قيچی پاره پاره شده بود " (۲۲ ).
***
برخی منابع و توضيح ها
* يکی از منابع اين مقاله کتاب طب الرضا، گرد آورنده محسن شکری پينوندی، انتشارات نسل منتظر(قم) ، سال ۱۳۸۹ است، در زير نويس های صفحات اين کتاب به منابع متعدد اشاره شده است، اين ها برخی از منابع هستند : مکارم الاخلاق، جامع طب الائمه، نسخه های شفا از ائمه هدی، بحارالانوار، اصول الکافی، مفاتيح الصحه، مخاطب النبی و الائمه، وسائل الشيعه، محاسن برقی، طب الکبير، حيوه القلوب،عيون اخبارالرضا، الخرائج والخرائج، مستدرک الوسائل، تهذيب الاحکام،المحاسن، دارالشفاء امام رضا، الفقه المنسوب الامام الرضا، ثواب الاعمال، صحيفه الرضا، حليه المتقين، الدعوات، منتهی الامال، شيخ عباس قمی، عوالی اللالی، سفينه البحار، آثارالصادقين، تفسير نورالثقلين، تفسير برهان و....
طب الرضا توسط افراد مختلف با عنوان مترجم، نويسنده ، گرد آورنده ومؤلف انتشار يافته است، بيش ار ۱۰ طب الرضا بر بساط ناشران می توان ديد که غالبا" رونويسی يکديگرند: طب الرضا، علامه مرتضی عسگری، ناشر فواد ، سال ۱۳۶۶ / طب الرضا به "نويسندگی" دکتر محمد دريائی ( متخصص علوم زيستی و تعذيه) ، انتشارات زيتون سبز، سال ۱۳۸۹ / طب الرضا به ترجمه جواد فاضل و ويراستاری علی اصغر عبدالهی، دنيای کتاب ، سال ۱۳۸۹ در ۱۰۰ هزار نسخه/ همايش های " طب الرضا" نيز مبادرت به انتشار اين کتاب کرده است/ و.....
۱- طب قرانی .
http://7sinzendegi.blogfa.com/post/157
در رابطه با اين آيه و ترجمه و تفسيرآن اختلاف نظرها وجود دارد که يک نمونه اش را در لينک زير مشاهد کنيد، برخی نظرشان اين است که دوکلمه " رطب و يابس" مساله شده اند !
" تحريف آيه ولا رطب و لا يابس الا فی کتب مبين" :
- http://www.youtube.com/watch?v=r3mLKL-dW0Q
"... دﮐﺘﺮ رﺿﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺤﻘﻖ وﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﻃﺐ ﺳﻨﺘﻲ در ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﺎ ﺧﺮاﺳﺎن ﺿﻤﻦ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎی ﻃﺐ ﺳﻨﺘﻲ و اﺳﻼﻣﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ: از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻃﺐ ﺳﻨﺘﻲ در اﺑﺘﺪا از اﻳﺮان ﺷﺮوع ﺷﺪ و در ﮔﺬرزﻣﺎن ﺑﻪ ﻳﻮﻧﺎن رﺳﻴﺪ و ﺑﺎ ﺗﻼش ﺑﻘﺮاط و ﺟﺎﻟﻴﻨﻮس ﺑﻪ ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﻲ رﺳﻴﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪ. ﺣﮑﻤﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ ﺑﻮﻋﻠﻲ ﺳﻴﻨﺎ، زﮐﺮﻳﺎی رازی و ﺳﻴﺪاﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺟﺮﺟﺎﻧﻲ ﻃﺐ
ﺳﻨﺘﻲ را ﮐﻪ از ﻳﻮﻧﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ آن ﻫﺎ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﭘﺮورش دادﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﻲ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ، در ﻃﺐ ﺳﻨﺘﻲ اﻳﺮان، ﻣﺰاج ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﻴﺎر وﻳﮋه ای دارد و ﺗﺎ ﻣﺰاج ﺑﻴﻤﺎر ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﻮد، ﺑﻴﻤﺎری او ﻗﺎﺑﻞ درﻣﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. در اﻳﻦ ﻃﺐ و ﻃﺐ اﺳﻼﻣﻲ ﮐﻪ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎ و ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ دارﻧﺪ، ﻣﺰاج ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋه ای دارد. ﻃﺐ اﺳﻼﻣﻲ راﻃﺒﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﺸﺨﻴﺺ و درﻣﺎن از وﺣﻲ اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و از آن ﭼﻪ در آﻳﺎت ﻗﺮآن ﮐﺮﻳﻢ و رواﻳﺎت ﻣﻌﺘﺒﺮ و رﺳﺎﻟﻪ ذﻫﺒﻴﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ، اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد.
دﮐﺘﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ آﻳﻪ وﻻ رﻃﺐ و ﻻ ﻳﺎﺑﺲ اﻻﻓﻲ ﮐﺘﺎب ﻣﺒﻴﻦ درﺑﺎره ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺸﮏ (ﻳﺎﺑﺲ) و رﻃﺐ (ﻣﺮﻃﻮب) در اﻳﻦ آﻳﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲ دﻫﺪ: ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺴﺘﻲ را ﺑﻪ ۲ ﺷﻖ ﺑﺰرگ ﺧﺸﮏ و ﺗﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ و ﻋﻠﻢ ﺗﻤﺎم ﻋﺎﻟﻢ را در ﮐﺘﺎب ﻣﺒﻴﻦ ﻣﺤﻔﻮظ ﮐﺮده اﺳﺖ. در ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ ﻧﻴﺰ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ(ع) در ﺧﻄﺒﻪ اول وﺟﻮد اﻧﺴﺎن را ﺗﺮﮐﻴﺒﻲ از ۴ ﺧﻠﻂ ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮﻣﻲ، ﺳﺮدی، ﺗﺮ و ﺧﺸﮏ ﻣﻲ داﻧﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺰاج اﺳﺎس ﺧﻠﻘﺖ اﺳﺖ و ﻧﻤﻲ ﺗﻮان در ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ و در ﺣﻮزه درﻣﺎن از آن ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮد. در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ در ﭘﺰﺷﮑﻲ اﻣﺮوزﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ اﺻﻞ ﺑﻪ ﮐﻠﻲ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺮای درﻣﺎن دﻳﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﻓﺮدی ﮐﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮔﺮم ﻳﺎ ﺳﺮد دارد ﻳﮏ ﻣﺪل دارو داده ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ درﭘﺰﺷﮑﻲ ﺳﻨﺘﻲ، ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺰاج در اﺑﺘﺪای ﮐﺎر اﻧﺠﺎم و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺣﻮزه درﻣﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد...."
-" .....مکتب طب اخلاطی (Humorisme) پايه گذارش را بقراط، طبيب يونانی می‌دانند و"... طب اخلاطی مسلماّ پيش از بقراط نيز وجود داشته و آن پزشک دانشمند اصول آنرا از پيشينيان اقتباس کرده‌است. بقراط، انباذقلس (Empedocle) و ديگران به چهار عنصر (خاک، آب، هوا و آتش) و چهار خاصيت اين عناصر (گرمی، سردی، تری و خشکی) معتقد بوده و به وجود چهار مايع اصلی در بدن انسان و حيوانات اعتقاد داشتند که آنها عبارتند از: خون يا دم (گرم و تر)، بلغم (سرد و تر)، صفراء (گرم و خشک) و سوداء (سرد و خشک)، و دخالت اين چهار مايع را در کليه حالات بدنی اعم از تغييرات فيزيولوژيک و پيدايش بيماريها و بهبود حال بيماران موثر دانسته اند..."
http://www.shegeftiha.com/14422-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D-
۲- آيا در قرآن راجع به علم فضانوردی چيزی وجود دارد؟
http://www.porseshkadeh.com/question/24281/%D8%A2%DB%8C%D -
۳-اعجاز نجومی قران
http://quran-journal.com/science/index.php?option=com_content&view=article&id=106&lang=fa
۴-آثارايمان درزندگی چيست؟ حجت الاسلام والمسلمين قرائتی
http://samtekhoda.tv3.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=1645:921108&catid=63:gharaatimatn&Itemid=300
۵-دکتر محمود نجم آبادی، گفت و گو، کيهان فرهنگی ، سال دوم، تيرماه ۱۳۶۴
۶-اهداف طب قرانی، جمشيد خدادادی
http://www.tebbeghorani.com/%D9%85%D9%82%D8%A7?task=view
۷-مراجع علمی طب قرانی/ جمشيد خدادادی
http://salamategaza.blogfa.com/post-178.aspx
۸- دکترميثم تارم،پايه و اساس علوم امروز برگرفته از مکتب اسلام و پيشوايان دين است
http://sepehrbrd.ir/?p=1400
۹-- طب النبی و طب الصادق : ابوالعباس مستغفری و محمد خليلی
طب النبی:
http://www.ghadeer.org/salamat/teb_n/570-0001.htm#link1
۱۰- مناظرۀ امام صادق (عليه السلام) با طبيب هندی/ علم طب (قديم) علمی آسمانی است
http://shiateb.blogfa.com/post-17.aspx
۱۱- طب الرضا، محسن شکری پينوندی، انتشارات نسل منتظر(قم) ، سال ۱۳۸۹
۱۲- زندگينامه امام علی بن موسی الرضا (ع)
http://www.roshd.org/per/beliefs/?bel_code=90
۱۳- منبع شماره ۱۲
۱۴- منبع شماره ۱۳
۱۵- " کتاب پزشکی که توسط امام رضا نوشته شده است" :
http://www.yjc.ir/fa/news/4686930/%DA%A9%D8%AA-
http://libraries.aqlibrary.org/index.php/2013-09-21-17-56-27/387-28-1392
نقد سندی رسالة ذهبيه معروف به طب امام رضا(ع)/ جواد شکوری
http://www.shamstoos.ir/fa/article/1024
طب اسلامی ، راهی به سوی تمدن اسلامی
http://shiateb.blogfa.com/cat-3.aspx
۱۶- دکتر محمود نجم آبادی (۱۳۷۹–۱۲۸۲) طبيب، نويسنده، مترجم، استاد دانشگاه و روزنامه نگار برجسته ايرانی از پُرکارترين محققان و مورخان ايرانی در عرصهٔ تاريخ پزشکی ميهنمان هستند. تاريخ طب ايران، تعاليم پزشکی صد ساله‌ی فرانسويان در ايران ، مقدمه ای بر طب اسلامی، مختصری از طب اسلامی بخصوص خدمات ايرانيان و... نمونه هائی از آثار ايشان هستند.
۱۷- دکتر محمود نجم آبادی، دکتر علی زرگر و دکتر ابوالقاسم پاکدامن: گفت و گو، کيهان فرهنگی ، سال دوم، تيرماه ۱۳۶۴
۱۸- طب الصادق، محسن شکری پينوندی، انتشارات نسل منتظر(قم) ، سال ۱۳۸۹، ص ۵۵
۱۹- طب الرضا، محسن شکری پينوندی، انتشارات نسل منتظر(قم) ، سال ۱۳۸۹
ﻃﺐ اﻟﺮﺿﺎ- ﻃﺐ وﺑﻬﺪاﺷﺖ از اﻣﺎم رﺿﺎﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم، ﻧﺼﻴﺮ اﻟﺪﻳﻦ اﻣﻴﺮ ﺻﺎدﻗﻰ ، اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﻌﺮاﺟﻰ
http://www.aviny.com/Occasion/Ahlebeit/ImamReza/Veladat/88/DownloadKetab/tabalreza.pdf
" ....اﻳﻦ ﻛﺘﺎب (رﺳﺎﻟﻪ ذﻫﺒﻴﻪ ﻳﺎ ﻣﺬﻫﺒﻪ) ﺑﺎﺳﻨﺎد ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ در ﻛﺘﺎﺑﻬﺎی رواﻳﺎت و اﺧﺒﺎر ﻧﻘﻞ ﺷﺪه از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ
ﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮ ﺳﻼﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﺎد ﺑﺰرﮔﻮار ﻣﺎ ﺳﺪﻳﺪ اﻟﺪﻳﻦ ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻴﺎن ﺧﺎزن ﻣﻴﻔﺮﻣﻮد اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ
ﺑﻦ ﺟﻤﻬﻮر ﺑﺮای ﻣﻦ ﻧﻘﻞ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﺪرم از ﻣﻼزﻣﺎن ﺧﺎص ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻰ اﻟﺮﺿﺎ و اﻛﺜﺮا در ﺧﺪﻣﺖ او و از
اﺣﻮاﻟﺶ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﻮد از ﺟﻤﻠﻪ در ﺳﻔﺮ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﻣﻼزم ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻮد ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت در ﻃﻮس ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪ ﻣﻴﮕﻔﺖ وﻗﺘﻰ ﻣﺄﻣﻮن ﺑﻪ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮر ﻣﺠﻠﺴﻰ ﺗﺮﺗﻴﺐ داد و از ﺣﻀﺮت رﺿﺎ و ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ از اﻃﺒﺎء و ﻓﻼﺳﻔﻪ دﻋﻮت ﻛﺮد از ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻮﺣﻨﺎ ﺑﻦ ﻣﺎﺳﻮﻳﻪ و ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻦ ﺑﺨﺘﻴﺸﻮع و ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﺳﻠﻬﻤﻪ ﻫﻨﺪی ﺣﻀﻮر ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ، ﺳﺨﻦ از ﻫﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻤﻴﺎن آﻣﺪ ﺗﺎ ﺑﺮﺷﺘﻪ ﻃﺐ و ﻣﻌﺎﻟﺠﺎت ﺑﺪن ﻛﺸﻴﺪ. ﻣﺄﻣﻮن و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﮔﺮم ﺳﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﺳﺮ و ﺻﺪاﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ، در ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺪن از ﻋﻨﺎﺻﺮ و اﺿﺪاد و ﺿﺮر و ﻧﻔﻊ ﻏﺬاﻫﺎ و ﻋﻠﻞ و اﺳﺒﺎب ﻣﺮﺿﻬﺎ ﺑﺤﺚ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ. در ﻣﻴﺎن ﻫﻤﻪ ﺳﺮو ﺻﺪاﻫﺎ اﻣﺎم(ع) ﺳﺎﻛﺖ ﺑﻮدﻣﺄﻣﻮن ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺷﻤﺎدر اﻳﻦ ﻣﻮرد ﭼﻪ ﻣﻴﮕﻮﺋﻴﺪ در ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺎ وﻋﻠﻤﻰ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ ﻛﻤﺎ ﺑﻴﺶ از آن ﺑﺪاﻧﺪ ﻳﺎ اﺷﺨﺎﺻﻰ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺎﻣﻼ و ﻳﺎ ﺑﻘﺪر ﺿﺮورتاز آن اﻃﻼع داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد ﻧﺰد ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت و اﻃﻼﻋﺎﺗﻰ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻣﺮور زﻣﺎن و آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺼﺤﺖ و درﺳﺘﻰ آﻧﻬﺎ ﻳﻘﻴﻦ ﻛﺮدهام ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ آﻧﭽﻪ از ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮ آن ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪام از ﭼﻴﺰﻫﺎﺋﻰ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﻧﺪﻳﺪه ﺑﮕﻴﺮد و ﻣﺘﺮوک ﺑﮕﺬارد، وﻟﻰ آﻧﻬﺎ را ﺑﺼﻮرت ﻳﻚ ﻛﺘﺎب ﺟﻤﻊ آوری ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد. ﻣﺄﻣﻮن ﺑﺮای ﻛﺎری ﻛﻪ در آن ﺷﺘﺎب داﺷﺖ ﺑﺒﻠﺦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻛﺮد و ﺣﻀﺮت رﺿﺎ در ﻧﻴﺸﺎﺑﻮر ﺑﻤﺎﻧﺪ. ﻣﺄﻣﻮن از ﺑﻠﺦ ﻧﺎﻣﻪﺋﻰ ﻧﻮﺷﺖ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻛﺮد ﻓﺼﻠﻰ از آﻧﭽﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ و از زﻳﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ و آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﻴﻜﻮ ﺑﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ. اﻣﺎم ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺗﻘﺎﺿﺎی او را ﻗﺒﻮل ﻛﺮد و ﻧﺎﻣﻪ ذﻳﻞ را ﻣﺮﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮد. ﭼﻮن اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺴﻴﺎر ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺄﻣﻮن و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﺼﺮ ﻧﻤﻮد ﻣﺄﻣﻮن دﺳﺘﻮر داد آن را ﺑﺎ آب ﻃﻼ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ و ﺑﻬﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺮﺳﺎﻟﻪ ذﻫﺒﻴﻪ ﻳﺎ ﻣﺬﻫﺒﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ..."
۲۰ – برخی از دستورات طبی و بهداشتی امام رضا
http://www.khabaronline.ir/detail/312663/weblog/moazzen
۲۱-فراخوان چهارمين همايش علمی پژوهشی طب الرضا(ع) ۱۳۹۳
http://tnews.ir/news/.html87B521806901
http://www.mums.ac.ir/teb
۲۲- طب الرضا، محسن شکری پينوندی، انتشارات نسل منتظر(قم) ، سال ۱۳۸۹
چند مطلب پيشنهادی
۱- جبرئيل بن بختيشوع :
http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4477
۲-يوحنا بن ماسويه :
http://cmpclinic.com/index.php/1389-03-09-07-20-43/455-1389
۳-جذام : http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4532
