اظهارات کم‌سابقه مقامات ارشد حکومتی در انتقاد از سربازی اجباری در ایران

سایت تقاطع: شماری از مقام‌های پیشین و کنونی جمهوری اسلامی در همایشی با موضوع سربازی، از شیوه‌ی کنونی سربازگیری اجباری در ایران انتقاد کردند و آن را نوعی بیگاری، تنبیه و بر خلاف قانون اساسی توصیف نمودند.

به گزارش خبرگزاری “آنا”، در این همایش که روز چهارشنبه (۶ اسفند- ۲۵ فبریه) با عنوان “سربازی و راهکارهای عادلانه” در دانشکده‌ی حقوق دانشگاه تهران برگزار شد، غلام‌حسین الهام، عضو “شورای نگهبان”، سربازی اجباری را بر خلاف بند چهارم اصل ۴۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی دانست که بر “رعایت آزادی شغل و عدم اجبار افراد به کار معین” تاکید دارد.

آقای الهام با بیان این‌که سربازی اجباری به عنوان اجبار به یک کار معین، عملا نوعی “بیگاری” است، “مقدس” بودن سربازی را نیز زیر سوال برد و افزود: «اگر سربازی مقدس است چرا اضافه خدمت را به عنوان یک کیفر مطرح می‌کنیم؟»

او در عین حال، با انتقاد از امکان فروش سربازی، آن را مانند فروش “برده‌”ای دانست که «باید دو سال برای دولت کار کند و حالا که قرار نیست کار کند، می‌گوید خشکه حساب کنیم».

دیگر سخنران این همایش، سرتیپ خلبان حبیب بقایی، فرمانده پیشین نیروی هوایی ارتش و عضو کنونی گروه مشاوران نظامی رهبر جمهوری اسلامی بود که در سخنان خود ابراز “اطمینان” کرد که اگر گروه‌های مختلف جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، و حقوقی، به صورت علمی روی مساله سربازی اجباری کار کنند، سربازی به این شیوه “حذف” خواهد شد.

سرهنگ محمدرضا اکبرحلوایی، معاون پیشین “سازمان وظیفه عمومی” نیز مشکلات و تاثیرهای محیط‌های پادگانی در رفتار اجتماعی سربازان را “غیرقابل جبران” توصیف کرد و گفت از لحاظ اقتصادی نیز در شیوه کنونی سربازی، یک جوان برای مدت بیش از دو سال به “محیط بدون بهره‌وری کافی” منتقل می‌شود.

به گفته وی، ‌سیستم “نظام وظیفه” کنونی در حقیقت یک “تنبیه” برای کسانی است که به سربازی می‌روند و این در حالی است که سرباز بدون دریافت هیچ امتیازی، «نسبت به یک فرد معاف از خدمت، دو سال از زندگی عقب‌ می‌افتد».

آقای حلوایی که تا ماه‌های ابتدایی سال جاری سمت معاونت نظام‌وظیفه را بر عهده داشت، با تاکید بر این‌که «با نیمی از سربازان کنونی هم می‌شود نیاز نیروهای مسلح را برطرف کرد»، افزود: «با اطمینان عرض می‌کنم در شرایط بحرانی نمی‌شود بر روی این سربازان حساب کرد چون روی انگیزه و روحیات‌شان کار خاصی انجام نشده است.»

او “نوع آموزش” کنونی سربازان را نیز نامناسب با نیازهای فعلی نیروهای مسلح، ارزیابی کرد و گفت که این آموزش‌ها به شکل “سنتی” و از لحاظ کیفیت با “استانداردهای پایین” برگزار می‌شود.

سرهنگ حلوایی اضافه کرد که برخی جوانان برای نرفتن به سربازی «تحصیلات خودشان را طولانی‌تر می‌کنند» و حتی «حاضر می‌شوند در یک رشته بی‌ربط درس بخوانند ولی به سربازی نروند».

این انتقادهای کم‌سابقه‌ از سربازی اجباری که در خبرگزاری‌های رسمی ایران نیز بازتاب گسترده‌ای یافته، سه روز بعد از تصویب بند مربوط به خرید غیبت سربازی “مشمولان غایب” در جریان تصویب جزییات لایحه‌ی بودجه‌ی ۱۳۹۴ در مجلس شورای اسلامی صورت می‌گیرد.

این مصوبه به دولت اجازه می‌دهد تا کلیه‌ی مشمولان سربازی را که بیش از هشت سال غیبت دارند با دریافت جریمه از آن‌ها معاف کند و درآمدهای حاصل از آن را به حساب درآمد عمومی کشور نزد خزانه‌داری کل واریز نماید.

جریمه‌ی پایه‌ی نعیین‌شده از ۱۰ میلیون تومان برای مشمولان غایب زیر دیپلم، تا ۵۰ میلیون تومان برای پزشکان متخصص متغیر است.

موضوع تغییرات در قانون سربازی در ایران نخستین بار در مردادماه سال گذشته و به دنبال انتشار گزارشی توسط “مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی”، به طور جدی در رسانه‌های ایران مطرح شد؛ هرچند که پیش از آن نیز محسن رضایی، یکی از کاندیداهای انتخابات گذشته‌ی ریاست جمهوری اسلامی، حذف سربازی اجباری را به یکی از وعده‌های اصلی انتخاباتی خود تبدیل کرده بود.

پس از آن، در اواسط مردادماه بود که “دانشجویان و دانش‌آموختگان لیبرال ایران” با همکاری “مرکز ایرانی مطالعات لیبرالیسم”، کمپینی را با عنوان “نه به سربازی اجباری” با شعار “سربازی اختیاری، حق جوان ایرانی” در فیسبوک راه‌اندازی کردند که این صفحه در حال حاضر، نزدیک به ۲۹ هزار نفر دنبال‌کننده دارد.

در این میان، اما به نظر می‌رسد حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی، از مدافعان اعزام جوانان به سربازی باشد. او در نخستین روز سال ۱۳۹۳، در جریان بازدید از یک مجمتع بهزیستی در تهران در واکنش به ابراز نگرانی یک جوان برای اعزام به سربازی و عقب ماندن از ادامه تحصیل گفت: «با رفتن به سربازی کسی از زندگی عقب نمی‌افتد؛ سربازی یک تجربه است و فقط یک آموزش نظامی نیست.»