ممنوعیت کنسرت‌ها در مشهد؛ ناقض حقوق بشر، بابک معصومی

ممنوعیت و محدودیت‌های اخیر برای کنسرت‌ها در ایران به قطورتر شدن پرونده حقوق بشر ایران خواهد انجامید. از آنجا که وزیر ارشاد دولت فعلی، آقای علی جنتی، ظاهراً از اجرای منصفانۀ قانون در این مورد سر باز می‌زند، مسئولیت نقض این موارد طبیعتاً با رئیس قوۀ مجریه، آقای حسن روحانی، خواهد بود

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

دستور آیت الله علم و الهدی در باب ممنوعیت اجرای کنسرت موسیقی در مشهد، به غیر از نفي حاکميتِ واحد قانون در داخل ایران، در چند مورد از اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر نیز سر پیچی می کند. از آنجا که جمهوری اسلامی ایران هم جزو کشورهایی ست که این پیمان بین المللی را امضاء کرده، هرگونه ممنوعیت عملی برای اجرای کنسرت در مشهد و دیگر شهرهای ایران نقض بخش هایی از این پیمان بوده و نتیجتاً در کارنامه حقوق بشری دولت فعلی ثبت خواهد شد.

تا کنون افراد و گروه های متنوعی از جمله علی مطهری، نایب رئیس مجلس، گروهی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و همچنین گروه کثیری از موسیقی دانان ایران در اظهارات و بیانیه هایی مستقل به درستی از دستورات اخیر آیت الله علم الهدی، نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی و امام جمعۀ مشهد، مبنی بر ممنوعیت اجرای کنسرت موسیقی در مشهد انتقاد کرده اند. اما، به غیر از انتقادات یاد شده، به نظر می رسد که ممنوعیت اجرای کنسرت در مشهد حداقل ناقض سه ماده از میثاق بین المللی حقوق بشر نیز باشد: ماده های نوزدهم، بیست و سوم و بیست و هفتم.

طبق مادۀ نوزدهم اعلامیه جهانی حقوق بشر "هر کس حق آزادی عقیده و بیان دارد و حق مزبور شامل آن است که از داشتن عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته باشد و درکسب اطلاعات و افکار و در اخذ و انتشار آن با تمام وسایل ممکن و بدون ملاحظات مرزی، آزاد باشد." در یک نگاه گسترده، موسیقی نیز مانند هنر های دیگر بیانگر برداشت، حالات و احساسات گوناگون خالق و اجرا کنندۀ آن است. هم در اشعار مورد استفاده و هم در نغمات تشکیل دهندۀ یک قطعه موسیقی، هنرمند، به نوعی، پیام و عقاید خود را با شنونده در میان می گذارد؛ پیام دوستی و عشق، مسائل و دشواری های اجتماعی، حکایات و داستان های تاریخی، حس خشم، شادی، ترس و امثال این ها در بسیاری از قطعات موسیقی شنیده می شود. از این منظر، اجرای یک کنسرت موسیقی با کتابِ یک نویسنده قابل قیاس است. همانطور که یک نویسنده، طبق اعلامیه جهانی حقوق بشر، حق دارد که آزادانه و بدون هیچ بیم و اظطرابی عقاید و افکار خود را بیان کند، یک موسیقی دان هم باید علی الاصول بتواند همین حق را داشته باشد. آزادی در تبادل افکار و عقاید از اصول بنیادین یک جامعۀ مردم سالار است. با این حال، مواردی هم هست که در قوانین داخلی اکثر کشورها جزو آزادی بیان و عقیده محسوب نمی شود؛ توهین های نژادی، ملیتی، و یا تبلیغ برای جنگ از این جمله اند. تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد، کنسرت هایی که به تازگی در ایران ممنوع شده اند شامل این استثنائات نمی شود و جملگی مجوز وزارت ارشاد را داشته اند. موارد نقض آزادی بیان در کشورها با شکایت به کمیتۀ حقوق بشر سازمان ملل متحد قابل پی گیری ست.

مادۀ بیست و سوم اعلامیۀ جهانی حقوق بشر یادآور می شود که:
الف) هر کس حق دارد کار کند، کار خود را آزادانه انتخاب نماید ، شرایط منصفانه و رضایت بخشی برای کار خواستار باشد و در مقابل بیکاری مورد حمایت قرار گیرد.
ب) همه حق دارند که بدون هیچ تبعیضی در مقابل کار مساوی، اجرت مساوی دریافت نمايند.
پ) هر کس که کار میکند به مزد منصفانه و رضایت بخشی ذیحق می شود که زندگی او و خانواده اش را موافق شئون انسانی تامین کند و آن را در صورت لزوم با هر نوع وسایل دیگر حمایت اجتماعی، تکمیل نماید.
ت) هر کس حق دارد که برای دفاع از منافع خود با دیگران اتحادیه تشکیل دهد و در اتحادیه ها نیز شرکت کند.

به نظر می رسد که ممنوعیت کنسرت ها در مشهد ناقض این ماده نیز هست. موسیقی دان ها هم، مانند شهروندان عادی دیگر، حق دارند تا از طریق اجرای کنسرت، که کاری ست که خود برگزیده اند، در شرایطی منصفانه گذران زندگی کنند. در هیچکدام از قوانین ایران ذکر نشده که مشهد محل اجرای کنسرت موسیقی نیست و یا اینکه موسیقی دانان مشهد باید برای اجرای آثار خود به شهرها و یا استان های دیگر مسافرت کنند. لذا، دستورات آیت الله علم الهدی مخل حق کار موسیقی دانان ایرانی ست که مایل اند برای مردم و مخاطبان مشهدی خود برنامه اجرا کنند. مضافاً، در بسیاری از موارد، اجرای کنسرت توسط موسیقی دانان وسیله ای مأثر برای جلب هنرجویان موسیقی به آموزشگاه های آنان نیز هست؛ موسیقی دانی که کنسرت اش را به خوبی اجرا می کند، از بخت و اقبال بیشتری برای جذب شاگرد برخوردار است. لذا، ممنوعیت کنسرت ها در شهر مشهد به احتمال فراوان تأثیر مستقیمی بر درآمد موسیقی دانان نیز می گذارد. نکتۀ دیگر اینکه، شرایط آیت الله علم الهدی برای موسیقی دانان مشهدی منصفانه نیست چون همان شرایط کاری که موسیقی دانان شهرهای دیگر از آن بهرمند هستند – اجرای کنسرت در شهر خودشان و بخت جذب شاگردان بیشتر – برای موسیقی دانان مشهد مهیا نیست.

در مادۀ بیست و هفتم اعلامیه جهانی حقوق بشر آمده است:
۱. هرکس حق دارد آزادانه درزندگی فرهنگی – اجتماعی شرکت کند، از فنون و هنر ها متمتع گردد و در پیشرفت عملی و فواید آن سهیم باشد.
۲. هرکس حق دارد از حمایت منافع معنوی و مادی آثار علمی، فرهنگی یا هنری خود برخوردار شود.

اظهارات آیت الله علم الهدی محدود کنندۀ این ماده نیز هست. موسیقی، به غیر از وسیله ای برای تبادل افکار، عقیده و احساسات گوناگون، یک فعالیت فرهنگی – اجتماعی سازماندهی شده نیز به شمار می رود. افراد گوناگونی از قبیل سازندۀ پوستر موسیقی، مالک و یا مسئولین اجارۀ محل کنسرت، صدا برداران، خودِ موسیقی دانان، کسانی که به فروش بلیت های کنسرت یاری می رسانند و بالاخره شنوندگان کنسرت ها در این فعالیت فرهنگی – اجتماعی شرکت می کنند. موسیقی دانان و همچنین مخاطبین آنها باید، طبق اعلامیه جهانی حقوق بشر، حق شرکت در چنین فعالیت هایی را داشته باشند.

ناگفته پیداست که جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از امضاء کنندگان اعلامیۀ جهانی حقوق بشر موظف به احترام و تضمین موارد مذکور در این اعلامیه است. ممنوعیت و محدودیت های اخیر برای کنسرت ها در ایران به قطورتر شدن پرونده حقوق بشر ایران خواهد انجامید. از آنجا که وزیر ارشاد دولت فعلی، آقای علی جنتی، ظاهراً از اجرای منصفانۀ قانون در این مورد سر باز می زند، مسئولیت نقض این موارد طبیعتاً با رئیس قوۀ مجریه، آقای حسن روحانی، خواهد بود.