سه شنبه 4 آذر 1393   صفحه اول | درباره ما | گویا

"ستاره‌های شب تيره" فريدون تنکابنی


فریدون تنکابنی

راديو زمانه ـ شنبه ۲۹ نوامبر/ ۸ آذر در تئا‌تر «آرکاداش» در شهر کلن در آلمان مراسم نکوداشت فريدون تنکابنی، از نام‌آور‌ترين نويسندگان اجتماعی ايران برگزار می‌شود.

در مراسم بزرگداشت فريدون تنکابنی، رضا نافعی (روزنامه‌نگار)، ناصر مؤذن (داستان‌نويس)، اسد سيف (پژوهشگر ادبی)، جلال سرفراز (شاعر)، مجيد فلاح‌زاده (کارگردان تئا‌تر)، بهرخ بابائی (بازيگر) و فهيمه فرسايی (رمان‌نويس) آثار اين نويسنده سرشناس را بررسی می‌کنند و درباره تأثير او بر طنز اجتماعی در ادبيات ايران در سال‌های دهه ۱۳۴۰و ۱۳۵۰ سخن می‌گويند.



تبليغات خبرنامه گويا

advertisement@gooya.com 


فريدون تنکابنی که در سال ۱۳۱۶ متولد شده، از اعضای کانون نويسندگان ايران بود. او در سال‌های دهه ۱۳۶۰ به خاطر فعاليت‌هايش برای آزادی بيان ناگزير به ترک ايران شد و از آن زمان تاکنون در تبعيد در شهر کلن در آلمان زندگی می‌کند. او که اکنون سالخورده شده است، چندی پيش در منزلش گرفتار سانحه شد، به بيمارستان انتقال پيدا کرد، مدتی بستری بود و پس از آنکه سلامتش را تا حدی بازيافت، به يکی از خانه‌های سالمندان در شهر کلن منتقل شد. او خود به طنز می‌گويد: «اين ايستگاه آخر است.»

مراسم بزرگداشت فريدون تنکابنی به ابتکار اسد سيف برگزار می‌شود. او می‌گويد: «پيش از آنکه شتر زانو بزند، کاری بايد کرد. تا تنکابنی هنوز هست بايد مراسمی برايش گرفت. بگذار ببيند فراموش نشده، از ياد‌ها نرفته و… بر استبداد و مهاجرت لعنت!»

بر اساس آماری که دولت آلمان منتشر کرده، حدوداً ۶۸ درصد سالخوردگان در اين کشور در نزد بستگانشان دوران پيری را سپری می‌کنند. کسانی که از امکانات اجتماعی اندکی برخوردارند يا از تنهايی رنج می‌برند، ناگزير به خانه‌های سالمندان که از امکانات بهداشتی خوبی هم برخوردارند انتقال پيدا می‌کنند. فريدون تنکابنی، يکی از سرشناس‌ترين نويسندگان ايران اکنون در تبعيد چنين سرنوشتی پيدا کرده است.

نفی ابتذال و انحطاط اجتماعی

«ستاره‌های شب تيره» (۱۳۴۷) از مهم‌ترين آثار فريدون تنکابنی است. اين کتاب با قطعه‌ای به نثر توراتی درباره سرنوشت بشر در زندگی و اميد‌ها و نوميدی‌های او آغاز می‌شود. حسن عابدينی درباره اين کتاب می‌نويسد: «نويسنده در مرکز وقايع ايستاده و با طنز و خشمی فروخورده از ابتذال زندگی کارمندان، زرنگی‌های پوچ، اشتغالات حقير و حسابگری‌ها و احتياط‌های آنان می‌گويد.»

يکی از داستان‌های اين کتاب به نام «مرد خيالاتی و سوسمار» از نمونه‌های خوب طنز اجتماعی در ادبيات معاصر ايران است.

«پول تنها ارزش و معيار ارزش‌ها» (۱۳۵۰) و «يادداشت‌های شهر شلوغ» (۱۳۴۸) از ديگر آثار شناخته‌شده فريدون تنکابنی در زمينه طنز اجتماعی است.

او در «يادداشت‌های يک شهر شلوغ» می‌نويسد: «سر و کله زدن با فلان راننده و شاگرد راننده اتوبوس و فلان مستخدم شيره‌ای يا فلان کارمند از زير کار در رویِ فلان وزارتخانه سودی ندارد. خشم و کينه‌ات را يک‌جا جمع کن و از آن بمبی بساز و با آن “ستمگری” را منفجر کن.»

محبوب‌ترين داستان او اما «ماشين مبارزه با بيسوادی» در نقد تبليغات حکومت پهلوی دوم در مبارزه با بيسوادی است. در اين داستان مخترعی برای مبارزه با بيسوادی ماشينی اختراع می‌کند. هر بيسوادی را که در اين دستگاه قرار دهند، پس از يک دقيقه باسواد می‌شود. دستگاه که به‌درستی کارش را انجام نمی‌دهد، هزاران ديپلمه و ليسانسه نيمه‌کاره بيرون می‌دهد و گاهی هم که تنظيم آن به هم می‌خورد، دکترهای سوخته‌ای که درباره ادبيات عصر حجر قيل و قال می‌کنند، توليد می‌کند.

اين داستان در آينده نزديک، در سال ۱۳۸۵ اتفاق می‌افتد. در پرتو مدارک جعلی، ظاهراً پيشگويی فريدون تنکابنی به تحقق پيوسته است.

حسن عابدينی در يک نگاه کلی به داستان‌های فريدون تنکابنی می‌نويسد: «طنز او اساساً بر نفی ابتذال و انحطاط اجتماعی استوار است.»

آثار ديگر فريدون تنکابنی عبارتند از : «مردی در قفس»، «راه رفتن روی ريل»، «ميان دو سفر»، «اندوه سترون بودن»، «انديشه و کليشه»، «اسير خاک»، «پياده شطرنج»، «سفر به بيست و دو سالگی»، «ميان دو سفر»، «چهارشنبه‌ها»، «جمهوری عوضی اسلامی»، «چای و گپ و سياست» و سرانجام «فانی وودی» که در سال ۲۰۰۸ منتشر شد.


ارسال به بالاترین | ارسال به فیس بوک | نسخه قابل چاپ | بازگشت به بالای صفحه | بازگشت به صفحه اول 
Copyright: gooya.com 2016