حسین باستانی - بی بی سی
بنا بر اعلام سایت آیت الله خامنه ای، او قرار است نمازجمعه بعدی تهران را در ۲۷ دی اقامه کند.
آقای خامنه ای از ۱۴ بهمن ۱۳۹۰، به مدت هشت سال در مراسم نمازجمعه پایتخت حاضر نشد و این غیبت، بسیاری را به این برداشت رساند که او به هر دلیل، مثلا افزایش سن، دیگر اجرای مراسم نماز جمعه را عهده دار نخواهد بود.
درنتیجه اعلام حضور رهبر جمهوری اسلامی در مراسم این هفته، به گمانه زنی های گسترده ای منجر شده است. از جمله اینکه شاید با توجه افزایش بی اعتمادی عمومی و بالاگرفتن اعتراضات ضدحکومتی، او قصد نوعی نرمش یا آشتی را با معترضان به خود داشته باشد.
طبیعتا هیچ کس نمی تواند رفتار آیت الله خامنه ای را با اطمینان پیش بینی کند. اما اگر مبنای گمانه زنی، تحولات اخیر کشور و "الگوهای رفتاری" آقای خامنه ای باشد، علی القاعده انگیزه حضور او در نماز جمعه هفته آینده نه آشتی یا نرمش، که بیش از هر چیز "نمایش قدرت" خواهد بود.
به طور مشخص، می توان انتظار داشت که اولویت اصلی مراسم نماز جمعه ۲۷ دی، گردآوردن حداکثر جمعیت ممکن برای آیت الله خامنه ای از سرتاسر کشور (برای شخص او، و نه مثلا قاسم سلیمانی)، و فیلمبرداری گسترده زمینی و هوایی از آنان با هدف مقابله رسانه ای با تاثیر اعتراضات خیابانی روزهای گذشته باشد. به ویژه به این علت که در آن روزها، به میزانی بیشتر و شدیدتر از گذشته، حتی در مقایسه با آبان، علیه رهبر شعار داده شده.
دور جدید اعتراضات، نتیجه افشای مخفی کاریِ به شدت نافرجامِ نهادهای حکومتی ایران در مورد ماجرای اخیر سقوط هواپیما بوده که کلیت حکومت و "فرمانده کل قوا" را، به میزانی استثنایی تحت فشار افکار عمومی قرار داده است. افشای دروغ های حکومتی در ایران، البته به خودیِ خود اتفاق جدیدی محسوب نمی شود. ولی واقعه اخیر سقوط هواپیمای اوکراینی، با موارد معمولِ زیرسوال رفتن ادعاهای حکومتی در سطح رسانه ها قابل مقایسه نبوده؛ چون در درجه اول با جانِ تعدادی سه رقمی از شهروندان سروکار داشته و در درجه بعد، در جریان آن حکومت ناچار به اعتراف "رسمی" به بی‌اعتباری ادعاهای اولیه خود شده است.
این واقعه حتی با اعتراف ۲۱ سال پیش حکومت بر سر قتل های زنجیره ای نیز قابل مقایسه نیست؛ که اگرچه ادعای منصوبان رهبر در انتساب‌شان به عوامل خارجی دروغ بود، اما این ادعا از همان ابتدا، به صراحت در داخل کشور به چالش کشیده شد- بر خلاف ماجرای هواپیمای اوکراینی که در آن، روایت های موکد "کل" حکومت و رسانه های رسمی بی‌اساس از آب در آمد.
نتیجتا، می توان انتظار داشت که پس از نمایش قدرت، اولویت بعدی آقای خامنه ای در خطبه های روز جمعه، مقابله با بی اعتبار شدنِ تاریخی حکومت بر سر ماجرای هواپیما باشد. هرچند مشکل می توان تصور کرد که رهبر در این میان، از خط قرمزهایی همچون "زیر سوال رفتن" سپاه پاسداران و فرماندهانش رد شود، یا حتی از تمجید از سپاه و اقدامات اخیر آن در داخل و خارج صرف نظر کند. حتی نباید تعجب کرد اگر آیت الله خامنه ای، به نوعی خود، حکومت یا سپاه را در جایگاه مظلوم یا قربانی وقایع اخیر قرار دهد.
ترجمه ساده تمام این گمانه زنی ها آن است که در روز جمعه آینده، نباید راجع به میزان مسئولیت‌پذیری فرمانده کل قوا در خصوص اقدامات سپاه پاسداران تصورات اغراق آمیز داشت. در چنین پس زمینه ای، حتی باید در تحلیل جملات "قابل تفسیر" آقای خامنه ای در خطبه ها نیز، که بیان آنها از ویژگی های گفتمان رهبر در موقعیت های حساس است، با احتیاط رفتار کرد.
برای توضیح بیشتر ملاحظه اخیر، شاید یادآوری این نکته مفید باشد که آیت الله خامنه ای در آخرین خطبه‌های نماز جمعه خود در ۱۴ بهمن ۱۳۹۰، که پس از تغییر حکومت‌های تونس، مصر و لیبی خوانده شد، به شیوه ای غیرمنتظره تاکید کرد که در خصوص اشکالات کشور همه دستگاه های حکومتی و مشخصا خود رهبر مسئولند. او حتی گفت: "[وقتی] اشکالی به وجود می‌آید، اگر متوجه رهبری است، رهبر متواضعانه قبول کند که این اشکال متوجه اوست و سعی کند آن را برطرف کند."
بیان این جملات در فضای "بهار عربی"، خیلی ها را هیجان زده کرد و به این برداشت رساند که رهبر جمهوری اسلامی ایران، به اصطلاح صدای این انقلاب ها را شنیده است. ولی به سرعت مشخص شد که چنین برداشت امیدوارانه ای، درعمل چیزی جز تصور ذهنی طیفی از ناظران نبوده است.
با توجه به اهمیت تبلیغاتی بسیار زیاد خطبه های نمازجمعه ۲۷ دی، البته از همین حالا می توان انتظار داشت که آیت الله خامنه ای و دفتر او، برای "به تاریخ چسباندن" این خطبه ها، حداقل یک "شگفتی لفظی" مشخص را برای مخاطبان رسانه ها و ناظران مسائل ایران مهیا کرده باشند.
اما احتمالا باید در تفسیر این شگفتی -هرچه باشد- به عنوان "تغییر مسیری" در رویه زمامداری آقای خامنه ای احتیاط کرد.
عباس عبدی: پایان انتخابات برای اصلاح‌طلبان
