عکس‌برداری ممنوع

«سمیرا» یکی از کسانی است که امسال در این مراسم شرکت کرده است: «من با واسطه و از سر کنجکاوی به این مراسم رفتم. خانم "ف" که همسر یکی از بازاریان سرشناس تهران است، هر سال این مراسم را برگزار می‌کند. یک آپارتمان ۴۰۰، ۵۰۰ متری توی یکی از برج‌های شیک خیابان "آصف" دارند و کل این آپارتمان را تزیین می‌کنند. من دوست عروس این خانواده هستم. پیش از این تعریف این مراسم را شنیده بودم اما امسال دعوت شدم. البته امسال به خاطر کرونا، فقط ۳۰ میهمان داشتند ولی عروس‌شان می‌گفت هر سال بیشتر از ۱۰۰ میهمان دارند.»

او توضیح می‌دهد: «از در که وارد ‌شدیم، دو خانم ایستاده بودند و سبدهایی را که با پارچه‌های قرمز تزیین شده بودند، جلوی ما ‌گرفتند تا موبایل‌های خود را درون آن‌ قرار دهیم. می‌گفتند به خاطر حفظ حریم خصوصی و این که مبادا دشمنان شیعه سوء استفاده کنند، لطفا موبایل‌ها را این‌جا بگذارید چون به خواست صاحب‌خانه، فیلم‌برداری و عکس‌برداری از مراسم مجاز نیست.»

سمیرا می‌گوید مراسم آن قدر برایش عجیب و باورنکردنی بوده که تا چند روز برای همسرش درباره همان چند ساعت حرف می‌زده است: «واقعا برایم عجیب بود. خانم‌ها با آرایش‌ها و شینیون‌های گران‌قیمت آمده بودند. کِل می‌کشیدند، شکلات پرتاب می‌کردند و شعرهایی با مضمون لعنت بر یزید می‌خواندند.»

او بخشی از شعرهایی را که در این مراسم خوانده شده بود را به یاد دارد: «مثلا به صورت رپ و یکپارچه می‌گفتند می‌روم جنت‌ها با همین لعنت‌ها. بعد دست‌ها را بالا می‌بردند و با حالت رقص، بیت دیگری می‌خواندند.»

او می‌گوید موضوع وقتی بیشتر برایش تعجب‌انگیز شده که یاد مراسم ازدواج دوستش که عروس خانواده است، افتاده بود: «مراسم عروسی دوستم حتی دست هم نمی‌زدند و صلوات می‌فرستادند. نه موزیکی بود و نه هیچی. می‌گفتند گناه دارد اما برای این مراسم همه این کارها را انجام می‌دادند.»

سمیه بخشی از حرف‌های خانمی که برای سخنرانی به این مراسم دعوت شده بود را نیز به یاد دارد: «مساله تولی و تبری در دین اسلام به شدت حائز اهمیت است. ما با دوستان خدا و اهل بیت پیامبر دوست و با دشمنان خدا و اهل بیت پیامبر دشمن هستیم. امروز جشن ما و عید ما به خاطر برآورده شدن حاجت و آرزوی قلبی عزیز دل‌مان، خانم زهرا است. می‌دانیم بارها به برگزاری این نوع مجالس سفارش شده است، پس هر چه می‌توانید، شادی کنید تا دل خانم زهرا از شادی‌مان شاد شود.»

پذیرایی این مراسم هم برای سمیه جالب بوده است: «روی میزهای گرد شش نفره به خاطر رعایت فاصله، سه صندلی گذاشته بودند. میزها گل‌آرایی شده‌ بودند و روی هر میز یک کیک قرمز با عبارت لعنت بر عمر قرار گرفته بود. شکلات‌های قلبی ولنتاین، قرمز و میوه چیده شده بود و بعد از مراسم هم شام دادند. یک کیترینگ معروف شام آورده بود و روی هر میز یک دیس زرشک‌پلو، یک دیس باقالی‌پلو و ته چین، یک دیس جوجه کباب و کباب برگ به همراه سالاد و نوشابه و دیگر مخلفات را چیدند. موقع خداحافظی هرکس صاحب‌خانه را می‌دید، تشکر می‌کرد و یک "لعنت به عمر" می‌فرستاد و می‌رفت.»

او می‌گوید: «با یادآوری این مراسم عجیب، بیشتر غمگین می‌شوم و فکر می‌کنم چه پول‌هایی که صرف کارهای بی‌خود می‌شود.»

شیعیان مخالف

با این که این مراسم در میان برخی از مذهبیون شیعه طرف‌دارانی دارد اما برخی نیز به شدت با آن مخالف هستند. «زهره» که الهیات خوانده، با برگزاری چنین مراسمی به شدت مخالف است و می‌گوید: «این مراسم واقعا یک چیز من درآوردی است که بر اساس روایت‌هایی که سندیت محکمی ندارند، شکل گرفته‌اند. ما اگر درست امام علی را بشناسیم، می‌دانیم که او حتی به این که به دشمنش دشنام داده شود، راضی نبود. او ۲۳ سال سکوت کرد و هیچ نگفت. نمی‌توانست برای خلافت بجنگد یا دشنام بدهد؟ حالا واقعا ما اگر به عمر و عثمان و ابوبکر فحش بدهیم، او را خوشحال می‌کنیم؟»

او می‌گوید این مراسم هم‌زمان با رسمی شدن مذهب شیعه در ایران رونق گرفت و بر اساس روایتی، منسوب به «محمدباقر مجلسی»، به نام «رفع‌القلم» اجرا شد: «علامه مجلسی نقل کرده در روز قتل عمر بن‌الخطاب، در آسمان و زمین جشن است و ملائکه نیز به خاطر این جشن بزرگ کار خود را تعطیل می‌کنند و در این ایام گناه کسی نوشته نمی‌شود.»

او لبخند تلخی می‌زند و می‌گوید: «شاید به همین دلیل است که مذهبی‌ها بسیاری از کارهایی را که در روزهای دیگر مجاز نمی‌دانند، در این روز مجاز می‌دانند؛ مثلا رقصیدن یا آواز خواندن و...»
موضوع دیگری که زهره به آن اشاره می‌کند، مساله تفرقه است: «اسلام از همه ادیان با احترام یاد می‌کند. چرا باید به افرادی که در بین اهل سنت، مقدس و محترم هستند، بی‌احترامی کرد. آیا این باعث تفرقه نمی‌شود؟»

بعد از چند ثانیه سکوت می‌گوید: «اصلا آقای "حسینعلی منتظری" پیشنهاد نام‌گذاری هفته وحدت را به خاطر برگزاری همین جشن‌های شیعه که نماد تفرقه است، مطرح کرد.»

از دوازدهم تا هفدهم ربیع‌الاول که بنا بر روایات مختلف، تولد پیامبر اسلام است، در جمهوری اسلامی «هفته وحدت» نام‌گذاری شده که پیشنهاد آن را حسینعلی منتظری، قائم مقام معزول «روح‌الله خمینی» مطرح کرده بود.

زهره می‌گوید: «با همه این که بسیاری از علمای شیعه این مراسم را قبول ندارند اما برخی ازمذهیبوین طرف‌دار این مراسم هستند و متاسفانه این مراسم که نماد تفرقه است، هر سال برگزار می‌شود.»

نسخه مردانه

این مراسم تنها مختص زنان نیست. «امیر» یک پسر مذهبی دو آتشه است. او عکس‌هایی را که با لباس قرمز و تزیینات این مراسم گرفته، در اینستاگرامش گذاشته است: «بهترین جشن‌های عیدالزهرا را حاجی "شین" می‌گیرد؛ توی باغ لواسانش.»

او هم نام یکی از بازاری‌های معروف تهران را می‌آورد: «امسال هم نهم ربیع دعوت کرد. بیشتر هم جوانان را دعوت می‌کند. هر سال ۳۰۰ میهمان دارد اما امسال به خاطر کرونا، حدود ۱۰۰ میهمان داشت. نمی‌دانم خودش دعوت نکرده بود یا نیامده بودند.»

می‌گوید در مراسم مردانه عیدالزهرا، فقط لعنت نمی‌فرستند، برخی مداحان شعرهایی می‌خوانند که فحش‌های رکیک دارند و مدعوین هم با آن‌ها تکرار می‌کنند: «مثلا شعرهای پسر "حدادیان" معروف هستند.»

می‌خندد و می‌گوید: «امسال حاجی یک خر آورده بود کنار مداح‌مان. وقتی مداح می‌خواند، خر وسطش عرعر می‌کرد. واقعا بامزه بود.»

• عکسی هم از این مراسم داری؟

می‌گوید: «نه. حتما می‌دانید این مراسم امنیتی است. ما هم با اسم رمز وارد می‌شویم. موبایل‌هایمان را هم تحویل می‌دهیم. اما دم در چند مراسم دیگر که کوچک‌تر بودند، عکس گرفته‌ام. توی اینستاگرام هم بگردید، عکس زیاد است. عکس‌های این مراسم با هشتگ‌های "عیدالزهرا" یا "فرحه‌الزهرا" و یا "غدیر دوم" منتشر می‌شوند.»

به گفته امیر، در مراسمی که امسال در باغ لواسان برگزار شده، حداقل بیش از یک میلیون تومان برای هر نفر خرج شده است: «پذیرایی واقعا مفصل بود. از در که می‌رفتیم داخل، با دل و جگر کباب شده، پذیرایی شروع می‌شد. میز شام را هم که نگویم، از میگو و بره تا انواع کباب و ماهی چیده شده بود. حاجی دو تا آرایش‌گر هم آورده بود برای اصلاح سر میهمانان. در طول مراسم هر که می‌خواست، می‌رفت و سر و صورت را صفا می‌داد. از گل‌آرایی و سفره آرایی هم چیزی کم نگذاشته بود. واقعا خوش گذشت.»

می‌گوید: «خیلی از بچه‌ها در طول مراسم ماسک‌های صورت‌های زنانه زده بودند و خیلی سر به سر همه می‌گذاشتند.»

انگار ولنتاین است

این مراسم اما فقط مختص بالای شهر و قشر مرفه جامعه نیست. «فهیمه» از اهالی «نازی‌آباد» است. می‌گوید هر سال در همسایگی آن‌ها این جشن برگزار می‌شود: «راستش یکی دو باری شرکت کردم. همسایه‌ها دور هم جمع می‌شوند، رژ لب قرمز می‌زنند و لباس قرمز می‌پوشند. لعنت می‌فرستند و می‌رقصند. گاهی هم یکی از همسایه‌ها دایره زنگی‌ خود را می‌آورد و می‌زند و تصنیف‌های قدیمی این مراسم را می‌خوانند. مادرم هم یک بار شکلات نذر کرده بود. یادم می‌آید که اصرار داشت شکلات‌ها حتما کاغذ قرمز داشته باشند.»

می‌خندد و می‌گوید: «فکر می‌کنند همه چیز باید قرمز باشد؛ انگار ولنتاین است.»