تجمعات ضد دولتی ۲۳ ژانویه در روسیه، بزرگترین تظاهرات سال های اخیر بود و علاوه بر ابعادش، نه تنها در مراکز کلان شهرهای مسکو و سن پترزبورگ -که معمولا محل برگزاری این گونه تظاهرات است-صورت گرفت بلکه سراسر روسیه شاهد چنین تظاهراتی بود.

در تمام نقاط کشوری که اختلاف ساعت شرق و غربش ۱۱ ساعت است مردم به حمایت از آقای ناوالنی که زندانی شده بود، برخاستند. در چند شهر از جمله یاکوتسک، که یکی از سردترین نقاط کره زمین است، تظاهرکنندگان در سرمای زیر ۵۰ درجه سانتیگراد، به خیابان‌ها رفتند.

طبق محاسبه بخش روسی بی بی سی در بیش از ۱۲۰ شهر روسیه مردم در این تجمعات شرکت داشتند و فردا ممکن است تظاهراتی در همین ابعاد و وسعت تکرار شود.

ماهیت و خصوصیات این تظاهرات هم مهم است: محور تظاهرات یک هدف کاملا شناخته شده است- آلکسی ناوالنی- شخصی که مستقیما ولادیمیر پوتین را به چالش کشیده و از این که او و متحدان نزدیکش را به سوء استفاده از قدرت متهم کند، بیم ندارد. در طول چند سال اخیر او در سراسر روسیه شبکه ای از طرفدارانش به وجود آورده که در انتخابات محلی شرکت می کنند، در باره مسائل محلی کمپین کرده و ترتیب برگزاری تظاهرات را می دهند. این چیزی است که سبب شده کرملین او را یک تهدید ویژه بداند.

ناوالنی کیست و چه می خواهد؟

آلکسی ناوالنی، یکی از فعالان مخالف دولت روسیه است که تحقیقات او در باره فساد مقامات رده های بالا توجه بسیاری از شهروندان روسیه را جلب کرده- ویدیوهای کانال آقای ناوالنی در یوتیوب جمعا بیش از یک میلیارد تماشاگر داشته. او به نیروی اصلی سیاسی روسیه "حزب روسیه متحد آقای پوتین" برچسب "حزب شیادان و دزدها" را می‌زند و در طول سال ها تعداد زیادی فیلم درست کرده که موضوع آنها متهم کردن مقامات رده بالای روسیه به خلافکاری است.

آقای ناوالنی از مدت ها قبل برای شفافیت بیشتر سیاست در روسیه مبارزه کرده و جهت انتخاب شدن نامزدهای مخالف دولت تلاش کرده بود. در سال ۲۰۱۳ در انتخابات برای تعیین شهردار مسکو شرکت کرد و نفر دوم شد. بعدا سعی کرد نامزد پست ریاست جمهوری شود ولی به دلیل محکومیت های جنایی که او آن ها را سیاسی خوانده و رد کرده بود، از شرکت در انتخابات محروم شد.

در ماه اوت سال ۲۰۲۰ آلکسی ناوالی در جریان سفر در سیبری و تهیه فیلم از یک رشته تحقیقات دیگر و کمپین برای پیروزی نامزدهای مخالف دولت در یک انتخابات محلی، مسموم شد و به زحمت جان سالم به در برد.

او برای معالجه به آلمان انتقال یافت و در آنجا تشخیص داده شود که او را با نوویچوک، یک ماده مخربِ اعصاب ساخت روسیه مسموم کرده اند.

آلکسی ناوالنی، سرویس های اطلاعاتی روسیه را متهم به مسموم کردنش کرد و از قرار یک عامل سرویس اطلاعات دولتی روسیه FSB را در یک گفتگوی تلفنی که ضبط می کرد فریب داد و وادارش کرد جزئیات حمله به خودش را فاش سازد. در این صحبت تلفنی که آقای ناوالنی متعاقبا در کانال خودش در یوتیوب قرار داده بود، کنستانتین کادریاوتسف، مأمور مورد بحث می گوید زیر شلواری آقای ناوالنی را به سم مخرب اعصاب، آلوده کرده بودند.

بازگشت

آقای ناوالنی علیرغم هشدارها در باره ناامن بودن بازگشتش به روسیه، اصرار می ورزید که او یک تبعیدی سیاسی نخواهد بود و از برلین به مسکو بازگشت.

او به مجرد بازگشت در فرودگاه دستگیر شد و قرار شد تا ۲ فوریه تحت بازداشت باشد.

آقای ناوالنی و طرفدارانش می گویند محاکمه او هرگز منصفانه نخواهد بود و از مردم روسیه خواسته اند با تجمع در خیابان ها مقامات را تحت فشار قرار دهند.

بازداشت رهبر مخالفان توسط پلیس حساسیت وضعیت را بیشتر کرد. گروه طرفدار ناوالنی نتایج تحقیقی را منتشر کردند که شمار کسانی که آن را تماشا کرده اند تا کنون بی سابقه بوده است: نگاه از نزدیک به آنچه که آنها آن را "قصر پوتین" نام نهاده اند، یک اقامتگاه لوکس و مجلل که ظاهرا نزدیکترین دوستان آقای پوتین ساخته و به او هدیه کرده اند.

در این تحقیق ادعا شده که این قصر با استفاده از پول های غیرقانونی حلقه دوستان نزدیک آقای پوتین، از جمله رؤسای شرکت های نفتی و میلیاردرها ساخته شده. در این ویدیو همچنین تصاویری از داخل و خارج کاخ نشان داده می شود که بیانگر یک ثروت خارق‌العاده است. تا به امروز حدود ۱۰۰ میلیون نفر این ویدیو را در یوتیوب تماشا کرده اند. این ویدیو همچنین در تیک‌تاک که هواخواهانش جوانان روسیه هستند، منتشر شده.

آیا این یک جنبش جوانان است؟

به طور قطع پیشگامان این جنبش، گروه سنی زیر ۳۵ سال هستند- نسلی که بلوغش در دوره بعد به قدرت رسیدن آقای پوتین در سال ۲۰۰۰ بوده. شخص آقای ناوالنی ۴۴ سال دارد و گروه همکارانش حتی جوانتر از او هستند. سن طرفدارانش متفاوت است ولی اغلب آنان جوانان صاحب شغل و حرفه در سراسر روسیه هستند.

شاید این حقیقت که ویدیوی بررسی کاخ آقای پوتین در تیک‌تاک مورد توجه نوجوانان قرار گرفته و درباره آن بحث و گفتگو می شود، اهمیت داشته و بیانگر این باشد که پیام ضد فساد "بیم نداشته باش" آقای ناوالنی مورد توجه این گروه از شهروندان روسیه قرار گرفته.

در یک ویدیوی دیگر تیک‌تاک که حتی قبل از تظاهرات خیابانی بین جوانان طرفدار داشت، یک دختر دبستانی را می بینیم که عکس پوتین را از دیوار کلاس پایین می آورد.

چه می شود؟

ولادیمیر پوتین به طور ضمنی تازه ترین تحقیقات آقای ناوالنی را نادرست خوانده و سخنگوی او ابعاد تظاهرات اخیر را بی اهمیت جلوه داده. ولی نشانه هایی از نگرانی کرملین دیده می شود.

با وجود این که مقامات روسیه در ابتدا ادعا می کردند که آقای ناوالنی شخص مهمی نیست و اصرار بر این که اگر آنها می خواستند او را بکشند، این کار انجام می شد، برای جلوگیری از بازگشت او به روسیه آنچه در توانشان بود انجام دادند و متعاقبا به مجرد این که هواپیمایش در فرودگاه مسکو فرود آمد او را بازداشت کردند.

نحوه برخورد با بازگشت رهبر مخالفان- تغییر فرودگاه مقصد در آخرین لحظه و استقرار پلیس ضد شورش- و نیز سرکوب شدید تظاهراتی که پس از بازگشت آقای ناوالنی به راه افتاده بود، نشان می دهد که تا چه حد کرملین خطرِ متوجه از جانب رهبر مخالفان را جدی می گیرد.

ولی این که با آقای ناوالنی چه باید کرد، درد سر بزرگی برای مقامات روسیه است. اگر در حین بازداشت صدمه ای به او وارد شود، خطر تظاهرات وسیع تر و تحریم های شدیدتر بین المللی وجود خواهد داشت.

حتی اگر او را در زندان نگاه دارند، رهبران مخالفان دیگری مانند لیوبف سوبول، وجود دارند که برای انتخابات منصفانه در سطح محلی و ملی مبارزه می کنند.

بستگی زیادی به این دارد که چه تعدادی از مردم از مخالفان حمایت می کنند- اگر عده آنان به صدها هزار نفر در سراسر روسیه برسد، برای مقامات دشوار خواهد بود که همچنان بگویند شمار معدودی دردسر ساز در غرب این تظاهرات را سازماندهی می کنند.

به هر حال آقای ناوالنی و همکاران او هم اکنون آنچه را که تا این اواخر غیرممکن به نظر می رسید انجام داده اند: وارد کردن خود به رسانه های دولتی روسیه به زور و به چالش کشیدن مستقیم موقعیت آقای پوتین در روسیه از طریق یوتیوب و سایر رسانه های اجتماعی.