رادیو زمانه - واکسن نیست مگر این‌که پولش را داشته باشی. در حالی که تاکنون ۸۹۰ هزار دوز واکسن کرونا در ایران تزریق شده، همین میزان اندک نیز با شائبه‌های گسترده رانت و فساد همراه بوده است.
تجارت نیوز در یک گزارش میدانی از خیابان ناصرخسرو تهران، مرکز قاچاق دارو، از فروش سهمیه واکسن کادر درمان و گروه‌های پرخطر به مبلغ ۶۰ میلیون تومان خبر داده است.
پیش‌تر نیز گزارش‌هایی درباره فساد گسترده در تزریق واکسن کرونا در رسانه‌های داخلی و شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان منتشر شده بود. مورد جدید و عجیب فروش واکسن کادر درمان به صورت قاچاقی جدا از مواردی است که سهامداران بیمارستان‌های خصوصی و رؤسای بیمارستان‌های دولتی به جای واکسیناسیون کادر درمان، این واکسن‌ها را به بستگان و آشنایان خود تزریق کرده‌اند.
شبکه فساد با دست‌های پرقدرت
سازمان نظام پزشکی، رؤسای بیمارستان‌ها، سهامداران و چهره‌های بانفوذ پزشکی که روابط خاص در وزارت بهداشت دارند، متهمان توزیع ناعادلانه و فساد در واکسیناسیون کرونا هستند.
روز ۲۰ فروردین‌ماه، محمد میرزابیگی، رئیس سازمان نظام پرستاری با انتقاد از سازمان نظام پزشکی گفته بود: «واکسن کرونا در کشور کم است. ما هم قبول داریم ولی همین میزان کم باید عادلانه توزیع شود. دلیل ندارد وزارت بهداشت ۴۵ هزار واکسن از حدود ۱۰۰ هزار واکسن را به سازمان نظام پزشکی بدهد در حالی که پرستاران در بخش هوم کر (مراقبت در منزل) در حال فدا شدن هستند.»
سازمان نظام پزشکی به این انتقاد نظام پرستاری پاسخی نداد ولی مدیرکل روابط عمومی آن فساد در تزریق واکسن در بیمارستان‌ها را پذیرفت. او گفته بود که عمده بی‌عدالتی‌ها در تزریق واکسن به این صورت رخ می‌دهد که بسته واکسن پس از آن که از دمای فریز خارج می‌شود یا باید تزریق شود و یا دور ریخته شود: « احتمالاً چنین چیزی درست است چرا که این واکسن‌ها یخ‌زده هستند و هنگامی از حالت یخ‌زده در می‌آیند اگر تزریق نشوند، باید دور ریخته شوند و به همین دلیل برای این که واکسن‌ها دور ریخته نشود در آن لحظه شخصی را پیدا می‌کنند و واکسن را به او می‌زنند. این حالت به ندرت پیش می‌آید مگر این که برنامه از پیش تعیین شده و غرض‌ورزی در کار نباشد.»
سازمان نظام پزشکی هنوز درباره افراد صاحب نفوذ در بیمارستان‌ها که واکسن را برای بستگان و آشنایانشان تزریق می‌کنند اظهارنظر نکرده است.
تجارت نیوز در گزارش خود از فساد در تزریق واکسن کرونا به نقل از یکی از پزشکان بخش کرونا نوشته است: «در بیمارستان ما کادر بخش کرونا دو دوز واکسن را گرفتند. اما درست در وسط تعطیلات نوروز برای تزریق دوز اول به بعضی از همکاران ما زنگ زدند. خیلی‌ها سفر بودند و نتوانستند دوز دوم را بگیرند...بسته‌های واکسن ۵ تایی است و وقتی یک بسته را وارد دمای محیط می‌کنی باید سریعاً آن را تزریق کنی. احتمالاً واکسن آن‌هایی که نبوده‌اند را به فرد دیگری داده‌اند. چون زمانی که ما برای تزریق دوز دوم رفتیم، متوجه شدیم افرادی که از همکاران ما نبودند دوز اول را دریافت می‌کنند.»
پول بده واکسن بزن
گزارش شده است که هم‌اکنون برای آن که بتوان خارج از نوبت واکسن کرونا را تزریق کرد باید مبلغی بین ۴۰ تا ۶۰ میلیون تومان به دلالان اصلی دارو در ناصرخسرو پول داد. پس از واریز پول، به یک بیمارستان معرفی می‌شوید و در آن‌جا خارج از نوبت واکسن را تزریق می‌کنید.
براساس اطلاعاتی که منتشر شده، واکسن اسپوتنیک گرانتر از دیگر واکسن‌ها معامله می‌شود و تزریق دو دوز از این واکسن در بیمارستان دست‌کم ۶۰ میلیون هزینه دارد. هنوز مقام‌های وزارت بهداشت به گزارش‌ها درباره این شبکه فساد واکنشی نشان نداده‌اند.
وزارت بهداشت در ابتدای شروع واکسیناسیون کرونا اعلام کرد که یک سامانه الکترونیک ایجاد کرده است که بدون گرفتن تأییدیه از آن نمی‌توان واکسن را به کسی تزریق کرد. این سامانه بر اساس لیستی که بیمارستان‌ها در اختیار وزارت بهداشت قرار می‌دهند و کد ملی آن‌ها یک بانک اطلاعاتی را ایجاد می کند که در زمان تزریق واکسن باید با دریافت‌کننده انطباق داشته باشد.
شاید به همین دلیل باشد که برخی پزشکان و پرستاران، فساد در تزریق واکسن کرونا را جدی‌تر و گسترده‌تر از سطح یک رئیس بیمارستان می‌دانند و می‌گویند که سررشته آن در وزارت بهداشت است.
وزارت بهداشت ایران در هفته های گذشته تحت فشار قرار داشته تا لیست افرادی که واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند منتشر کند. گفته شده است که علاوه بر این شبکه فساد برای فروش خارج از نوبت واکسن، برخی روحانیان ارشد در سطح کشور نیز واکسن کرونا دریافت کرده‌اند در حالی که آن‌ها نیز در اولویت دریافت واکسن نبوده‌اند. سیاست وزارت بهداشت درباره این اخبار، سکوت است.
فرش قرمز برای دلالان
اما فقط تزریق واکسن و فساد آن نیست که سبب نگرانی شده است. زمزمه‌هایی برای پولی بودن این واکسن و مداخله شبکه رانتی متصل به مقام‌های جمهوری اسلامی برای واردات واکسن کرونا نیز برنامه واکسیناسیون در ایران را پیچیده کرده است.
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران ۷ فروردین ماه گفت که دستور واردات واکسن کرونا توسط بخش خصوصی را صادر کرده است. روحانی در نخستین جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا در سال جدید گفت:
«مصوب کردیم که بخش خصوصی اگر خواست واکسن بیاورد با قیمت ارز نیمایی در چهارچوب و با نظارت وزارت بهداشت و درمان که هم نوع واکسن و هم خصوصیات را مشخص می‌کند به مردم عرضه کند که امیدوارم این کار انجام گیرد.»
مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا در نامه روز ۲۸ اسفند سازمان غذا و دارو نیز اعلام شده بود. سازمان غذا و دارو با انتشار یک نامه رسمی از شرکت‌های خصوصی خواسته بود درخواست خود را برای واردات واکسن به این سازمان ارائه دهند تا با هماهنگی با وزارت بهداشت به آن‌ها مجوز واردات واکسن داده شود.
وزارت بهداشت پیش‌تر اعلام کرده بود که واکسیناسیون کرونا در همه مراحل آن از جمله واردات واکسن به عهده وزارت بهداشت است و واکسیناسیون به صورت رایگان صورت خواهد گرفت.
انتشار این نامه در روزهای نخست امسال با واکنش منفی مواجه شد. برخی منتقدان این کار را زمینه‌سازی برای ورود دلال‌ها و واسطه‌های قدرتمند دارو به حوزه واکسن کرونا دانستند. هم‌اکنون ستاد اجرایی فرمان امام، بنیاد برکت و بنیاد مستضعفان که زیر نظر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی اداره می‌شوند به عنوان بزرگترین وارد‌کننده‌های دارو و تجهیزات پزشکی فعالند.
رئیس سازمان غذا و دارو در واکنش به انتقاد‌ها درباره واگذاری واردات واکسن حیاتی کرونا به دلالان دارو، در مصاحبه‌ای با صداوسیمای ایران گفت سیاست وزارت بهداشت همچنان واکسیناسیون رایگان مردم علیه کروناست:
«وزارت بهداشت تمام واکسن‌های وارداتی را خریداری و به صورت رایگان به مردم تزریق خواهد شد. واردات واکسن تنها برای تأمین نیاز کشور طی دو تا سه ماه آینده و برای گروه‌های اولویت‌دار است و با تولید انبوه واکسن‌های داخلی، اصلی‌ترین منبع تأمین، واکسن‌های بومی خواهند بود.»
