هفت روز پس از آغاز حمله اسراییل به ایران برای اولین بار زمزمه‌هایی از «تلاش» برای «تسلیم و سازش» از طرف ایران به گوش رسید. خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران در خبری کوتاه نوشت: «چند تن از عناصر بدسابقه در صدد به میدان آوردن تعدادی از علمای قم و درخواست نوعی تسلیم و سازش» شدند
سولماز ایکدر - ایران وایر
مدت کوتاهی بعد، «محسن رضایی»، فرمانده سابق کل سپاه، هم در برنامه خبر صداوسیما هشدار داد: «آن‌هایی که سخن از آتش‌بس به زبان می‌آورند فراموش کردند که هر آتش‌بسی که الان انجام شود به جنگ مجدد می‌انجامد. دشمنی که الان در موضع ضعف است را نباید اجازه بدهیم با آتش‌بس خودش را احیا کند.»
قطع اینترنت بین‌المللی، عدم دسترسی آزادانه کاربران به اخبار و البته فضای جنگی در ایران موجب شده که این خبر بازتاب قابل توجهی در افکار عمومی پیدا نکند؛ با این حال بر اساس اطلاع ایران‌وایر حداقل تا پایان هفته اول جنگ فضای سنتی روحانیت شیعه چندان با مواضع جمهوری اسلامی در این جنگ همراه نیست.
حسن روحانی به دنبال تغییر رویکرد از قم
در خبر تسنیم و سخنان محسن رضایی، اشاره‌ای به نام فرد یا افرادی که خواستار «تسلیم و سازش» هستند، نشده است. اما از قم اخباری مبنی بر حضور «حسن روحانی»، رییس جمهوری سابق، در دفتر چند تن از مراجع تقلید و دعوت از آنها برای فشار بر رهبر جمهوری اسلامی برای عقب نشینی از مواضعش شنیده می‌شود.
طی روزهای چهارم تا ششم جنگ، حسن روحانی با حضور در دفاتر برخی از مراجع تقلید شیعیان در قم یا تماس با آنها خواستار آن شده است که آنان با حمایت از قبول پیشنهادهای آمریکا و اسرایيل «نظام اسلامی» را از ورطه سقوط نجات دهند.
بر اساس اطلاع ایران‌وایر رییس جمهوری سابق حداقل با «موسی شبیری زنجانی» «حسین وحید خراسانی» و «ناصر مکارم شیرازی» در این رابطه در تماس بوده است.
حسن روحانی در این ملاقات‌ها هشدار داده است که نباید با پافشاری بر سیاست‌های امنیتی و منطقه‌ای جمهوری اسلامی دوام حکومت شیعه و نهاد روحانیت را به خطر انداخت. او همچنین خواستار آن شده بود که مراجع شیعه از «بزرگان» نظام بخواهند تا با پذیرش توقف غنی‌سازی و مصالحه با غرب امنیت و استمرار «نظام اسلامی» را تضمین کنند.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
هنوز مشخص نیست که این مراجع به درخواست حسن روحانی چه پاسخی داده‌اند اما مراجع هنوز به صورت رسمی، موضع گیری علنی نداشته‌اند و آنچه تاکنون انجام داده‌اند، سکوت است.
اعتراض کم رمق مراجع تقلید
تا پایان هشتمین روز از آغاز حمله اسراییل به ایران، مهمترین معترض از بین روحانیون خارج از ایران بوده است.
«علی سیستانی»، مرجع شیعیان در عراق، تاکنون دو بیانیه در رابطه با حمله اسراییل به ایران منتشر کرده است.
او یک روز پس از این حمله طی بیانیه‌ای نوشت که این اقدام اسراییل، با کشتن شماری از دانشمندان، فرماندهان نظامی و مردم غیرنظامی، از جمله زنان و کودکان و حمله به مؤسسات علمی، نشان‌دهنده «ماهیت خطرناک و تجاوزکارانه» این رژیم است. همچنین از جامعه جهانی خواسته با فشار بر اسراییل و حامیانش، از تکرار این حملات جلوگیری شود.
رهبر شیعیان عراق و زعیم حوزه علمیه نجف ۲۸خرداد ۱۴۰۴ برای دومین بار طی بیانیه‌ای حمله اسراییل به ایران را محکوم کرد و نسبت به هدف قرار دادن احتمالی علی خامنه‌ای از سوی اسراییل و آمریکا هشدار داد. او تأکید کرد که این اقدام می‌تواند به «آشوب گسترده» و پیامدهایی وخیم در منطقه منجر شود.
در دومین بیانیه‌ای که از آغاز جنگ ایران و اسراییل از سوی دفتر سیستانی منتشر شده، آمده است: «مرجعیت دینی عالی در نجف... بار دیگر محکومیت شدید خود را نسبت به تداوم اقدام خصمانه نظامی» علیه ایران و «هرگونه تهدید به هدف قرار دادن رهبری دینی و سیاسی بالا‌رتبه آن اعلام می‌کند.»
موسی شبیری زنجانی و «عبدالله جوادی‌آملی» هم طی بیانیههایی ۲۵خرداد ۱۴۰۴ حمله اسراییل به ایران را محکوم و تاکید کردند: «بر همه صاحبان قلم و نهادهای بین‌المللی است که با اقدامات قاطع، مانع این تجاوز ظالمانه و خسارت جبران‌ناپذیر شوند.»
«حسین نوری همدانی» ۲۴خرداد امسال طی بیانیه‌ای مشابه این حمله را محکوم کرد. نهادهایی مانند شورای عالی حوزه‌های علمیه، مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم هم تنها در روز ۲۴خرداد طی بیانیههایی حمله اسراییل به ایران را محکوم کردند.
پس از آن اما تنها صدایی از قم شنیده می‌شود سکوت است.
حوزه‌های علمیه شهرهای دیگر به‌خصوص مشهد یا اصفهان، نیز تا کنون بیانیه‌ای در محکومیت حمله اسراییل به ایران صادر نکردند. تنها از چند شهر اخباری در رابطه با «تجمع طلاب حوزه‌های علمیه» منتشر شد. البته به غیر از حوزه علمیه خواهران مازندران، حوزه علمیه خواهران فارس و حوزه علمیه ولی‌عصر بناب که در بیانیههایی جداگانه حمله اسراییل به ایران را محکوم کردند.
اینکه سکوت مراجع پس از تقاضای حسن روحانی از آنها به دلیل نگرانی از پیوند سرنوشت حوزه علمیه شیعه با نظام جمهوری اسلامی است یا خیر قابل رد یا تایید نیست.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی تا کنون اعلام جنگ نکرده است. مراجع تقلید و علمای شیعه در قم هم ممکن است به تاسی از او در این رابطه سکوت کرده باشند. آنها اما از دعوت شهروندان به مقاومت یا خط و نشان کشیدن برای اسراییل نیز خودداری کرده‌اند.
تا کنون رساترین صدای نهاد روحانیت در این رابطه محکوم کردن حمله اسراییل به ایران یا در نهایت درخواست از نهادهای بین‌المللی برای جلوگیری از ادامه این جنگ بوده است و البته اعتراض به تهدید شدن جان رهبر جمهوری اسلامی.
این در حالی‌ست که علی سیستانی خرداد۱۳۹۳ با صدور فتوای جهاد علیه داعش از «همه شهروندان دارای توانایی دفاعی» خواست برای مقابله با داعش داوطلب شوند. عبدالله جوادی آملی هم دعوت مشابهی انجام داد. این فتواها خصوصا دعوت سیستانی به تشکیل بسیج مردمی (حشد شعبی) انجامید و مشروعیت دینی به مبارزه داد.
در شرایط فعلی اما نحوه حملات اسراییل و جایگاه به شدت آسیب دیده روحانیت شیعه در ایران، چنین فتواهای احتمالی را بی اثر می‌کند.
