ایرنا: بنا به اعلام پژوهشگران و کارشناسان سازمان زمینشناسی جنوب کشور، نقاط مختلف دشت مرودشت ۲ تا ۲۰ سانتیمتر فرونشسته است؛ در مواجهه با این رخداد، نگاهها و افکار نگران بیش از همه متوجه میراث جهانی هخامنشی میشوند؛ آیا شکست زمین، جان این نقش رستم را تهدید میکند؟
فرونشت زمین به معنای افتادگی، شکست یا ترک خوردگی و ایجاد اختلاف سطحی در زمین است که در سازنده یا تشکیلات زمین شناسی عهد حاضر ( دوره کواترنر) رخ میدهد؛ در این دوره تاریخی سطوح آبرفتی با رسوبات مخروط افکنهها شکل گرفته و تمدنها نیز در چنین نقاطی و بر روی همین دشتها تشکیل شدند.
تمدن هخامنشی نیز بر روی یکی از پرآبترین و حاصلخیزترین دشتها، یعنی دشت مرودشت ایجاد شد و این پایتختی، مرودشت فارس را میراث دار آثاری کهن کرده و به آن شهرت جهانی بخشیده است.
اما طی دهها خشکسالی متداوم و همراه با آن، برداشت بیرویه آب از دل زمین با عمیقتر کردن چاهها، سبب از بین رفتن عدم تناسب بیلان آب آبرفتها شده و دشت مرودشت را همچون برخی دیگر از دشتهای کشور با معضل فرونشست مواجه کرده است.
چنانکه علی نیک عهد، مدیرکل زمینشناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور گفت: اگر چه تعیین زمان دقیق آغاز فرونشست دشت مرودشت ممکن نیست، اما احتمالا آغاز این شکست، از حدود ۳۰ تا ۴۰ سال اخیر (بعد از انقلاب) آغاز شده است؛ هنگامی که الکتروپمپ ها با استفاده از انرژی الکتریسیته، آب را از عمق ۳۰۰ تا ۴۰۰متری زمین برداشت کردند؛ با عمیقتر شدن چاههای کشاورزی و برداشت بیرویه آب از سفرههای آبرفتی تاریخی، بخشی که مانند بالشتکی منعطف عمل میکرده از بین رفته و این سبب میشود تا زمین بر اثر یک تکان بسیار جزئی (در حد نیم ریشتری) دچار شکست و فرونشست شود.
تایید یک حقیقت تلخ
شکاف ایجاد شده در نزدیکی میراث صخرهای نقش رستم، بیش از همه، نگرانیهایی را از بابت تهدید میراث جهانی هخامنشیان در دشت مرودشت ایجاد کرده است.
اگه چه به گفته نیک عهد، هر دهانه، خندق، شکاف یا حتی تغییر سطحی، ناشی از فرونشست زمین نیست بلکه ممکن است ناشی از فرسایش آبی ناپایدار، فرسایش خندقی؛ لغزش، ایجاد یک گالی یا دیگر پدیدههای ژئومورفولوژیکی باشد؛ اما او اذعان کرد که شکاف ایجاد شده در این نقطه از دشت مرودشت ناشی از فرونشست است.
مدیرکل زمینشناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور تایید کرد که ترک ایجاد شده در دشت در فاصله دور از نقش رستم، ناشی از فرونشست زمین است.
نقش رستم باستانی در مواجهه با فرونشست؛ سنگ نگارهها در امان هستند، کعبه زرتشت در خطر
نقش رستم یک منطقه کامل باستانی تاریخیه که شامل چهار آرامگاه مهم هخامنشی شامل آرامگاه خشایارشا، داریوش اول و دوم و اردشیر اول، کعبه زرتشت و بارویی باستانی است که اکنون در ورودی این مجموعه تاریخی قرار دارد.
با توجه به اعتبارات ناکافی اختصاص یافته به مرمت این میراث باستانی، اولویتهای مرمتی احصا شده و به گفته مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید، مرمت آرامگاه خشایار شاه در حال انجام است.
محمدجواد جعفری در حاشیه بازدید خبرنگاران از نقش رستم، گفت: آرامگاه داریوش آرامگاه داریوش دوم و کعبه زردتشت نیز نیازمند پروژههای مرمتی است و باید هر چه سریعتر مطالعات مربوط به آن تکمیل شود.
او درباره فرونشست در این نقطه از دشت مرودش گفت: فرونشست در تمام دشت مرودشت وجود دارد و متاسفانه در نقش رستم نیز در نقطه تلاقی بین دشت و صخره، یک شکاف ایجاد کرده است.
جعفری گفت: این مطالعات نشان میدهد که فرونشست رخ داده به آثار صخرهای از جمله آرامگاههای شاهان هخامنشی و ۲ سنگ نگاره آسیب نمیزند.
او ادامه داد: اما این شکست زمین ممکن است، آثاری که پای کوه وجود دارد از جمله کعبه زرتشت و باروی تاریخی و لایههای باستانی که ممکن است در زیر این باروها مدفون باشد، را تهدید کند.
او اظهار کرد: فرونشست یکی از پدیدههای خطرناکی است که اگر تدبیر نشود ممکن است مشکلات خیلی اساسی تری رخ دهد که شاید در حد فاجعه باشد.
