ديدار رييس جمهور با عبدالله نوري، محمد قوچاني، شرق

سيد محمدخاتمي رئيس جمهور ايران در پنج سالي كه از عزل وزير سابقش؛ شيخ عبدالله نوري توسط محافظه كاران مي گذرد، تنها 3 بار به ديدار او رفته است كه ديدار سوم پنج شنبه گذشته هشتم آبان ماه بر سر مزار دكتر عليرضا نوري بود.

اين ديدار كه در مراسم سالگرد درگذشت برادر عبدالله نوري، نماينده جوان مجلس شوراي اسلامي، انجام شد از سوي خبرنگاران و مفسران سياسي به اين دليل مهم تلقي مي شود كه رئيس جمهور تاكنون درباره ديدگاه هاي سياسي وزير سابقش پس از استيضاح از سوي محافظه كاران سخني نگفته است و بلكه با سكوتي مداوم تحليلگران را در ترديد نسبت به روابط سياسي آن دو فرو برده است. اگر بر اين سكوت سياسي خاتمي برخي شايعات تاييد نشده و از آن مهمتر سكوت عبدالله نوري را نيز بيفزاييم به تحليل هاي پيچيده تري نيز خواهيم رسيد. درواقع نوري از لحظه ورود به زندان تاكنون روزه اي را در پيش گرفته است كه نه همچون اصلاح طلبان بر مبناي امساك از خوراك كه بر اساس پرهيز از سخن؛ روزه سكوت سياسي طراحي شده است. عبدالله نوري طي زمان زندان با اين استدلال كه محبوس بودن او خود بزرگترين نوع واكنش سياسي است از هر گونه موضع گيري به نفع يا بر ضد جريان هاي سياسي موجود حتي اصلاح طلبان خودداري كرده است اما تداوم اين روزه سياسي پس از آزادي از زندان نشان دهنده آن است كه انتخاب استراتژيك عبدالله نوري مباني مهمتري از زنداني بودن دارد. اين در حالي است كه تاكنون همه زندانيان سياسي سال هاي اخير كوشش كرده اند حتي در درون زندان به فعاليت سياسي خود ادامه دهند و با صدور اعلاميه يا مصاحبه در زمان مرخصي بر اين تصور كه زندان پايان سياست است، خط قرمز بكشند.

چنان كه سه تن از زندانيان سياسي - مطبوعاتي؛ محمود شمس، اكبر گنجي و عمادالدين باقي در سال 1380 با صدور اطلاعيه مشتركي از نامزدي دوباره سيد محمد خاتمي براي رياست جمهوري حمايت كردند؛ با وجود اين، عبدالله نوري در اين باره هيچ نگفت و حتي گفته مي شود از طريق صندوق هاي سيار رأي گيري كه در زندان دوره گشت، نيز رأيي نداد. نوري سال گذشته پس از درگذشت برادرش، كه او را بسيار دوست مي داشت و شايد دورنماي سياسي خويش را در او مي جست، از زندان آزاد شد. عليرضا نوري چنان متأثر از برادرش بود كه او نيز استراتژي عبدالله نوري را برگزيده بود. با وجود آن كه نماينده سوم مردم تهران به حساب مي آمد اما به جز عضويت و رياست در كميسيون بهداشت پارلمان فعاليت سياسي ديگري نداشت و حتي از نطق پيش از دستور پرهيز مي كرد. عليرضا نوري اما در ديدارهاي خصوصي انتقادات صريحي از رفتارهاي سياسي موجود بر زبان مي آورد و با هر دو جناح سياسي فاصله اي انتقادي گرفته بود. بدين ترتيب او در تجربه جديدش، سياستمداري؛ نيز شبيه برادرش شده بود. بنا به همين روش سياسي بود كه با وجود كسب رأي اول پزشكان كشور در سازمان نظام پزشكي رياست اين سازمان را به دلايلي نامعلوم عهده دار نشد و به عضويت هيچ يك از احزاب سياسي كشور (از جبهه مشاركت تا حزب كارگزاران) درنيامد و در هيچ ميتينگ سياسي عمده اي شركت نكرد.

عبدالله نوري نيز پس از مرگ برادر، كه براي او شوكران آزادي بود، مشي مشترك را ادامه داد. تنها فعاليت عمده اجتماعي او برگزاري مراسمي مذهبي در خانه اش بود كه برگزيده رجال سياسي كشور در آن گردهم مي آمدند تا درباره برخي موضوعات ديني صحبت كنند. محسن كديور، احمد قابل، عطاءالله مهاجراني، موسوي بجنوردي و ديگران از جمله اين سخنرانان بودند كه بعضا درباره انتزاعي ترين موضوعات ديني سخن مي گفتند و اين سخنراني البته پس از دعاي كميلي بود كه شيخ عبدالله نوري خود با سوزناك ترين لحن آن را در پناه خاموشي سالن خانه اش بيان مي كرد. نوري حتي در اين جلسات نيز نشان داد كه با آنچه اسلام سياسي خوانده مي شود، و مقصود از آن استفاده از مفاهيم اسلامي براي اهداف سياسي است، ميانه اي ندارد، بلكه ترجيح مي دهد همچنان يك حامي روشنگر اسلام سنتي باشد. از اين رو گرچه در حواشي اين جلسات رجال سياسي حاضر در آن به تبادل اخبار و تحليل ها مي پرداختند اما هيچ موضوع رسمي سياسي در ميان نبود. شايد از نگاهي ديگر بتوان گفت امكان چنين كاري هم وجود نداشت چه در آن جلسات طيف متنوعي از سياستمداران اصلاح طلب؛ از وزراي دولت خاتمي تا نمايندگان مجلس شوراي اسلامي و نيز روزنامه نگاران و روشنفكران حتي غيرمذهبي در كنار روحانيون سنتي و سياسي حضور داشتند و ايجاد وحدت سياسي ميان چنين افرادي عملا غيرممكن است.

عبدالله نوري طي ماه هاي اخير يك بار ديگر با پديده نوظهوري از اسلام سياسي مواجه شد و آن شكل گيري برنامه هاي جبهه مشاركت براي اعتراض سياسي در قالب روزه سياسي است. نام عبدالله نوري مطابق معمول پاي هيچ يك از اين نوع اطلاعيه ها براي روزه داري سياسي ديده نشده است و برخي سخنان سعيد حجاريان در روزه دوم را پاسخي به پرسش هايي از اين نوع مي دانند كه معناي روزه سياسي چيست؟ حجاريان با استناد به مفهوم نماز وحدت به پرسش كنندگان گفته بود كه روزه سياسي نيز از همين جنس است. اين در حالي است كه عبدالله نوري خود از مؤمن ترين افراد به انجام عبادات فردي و جمعي است و گفته مي شود روزهاي بسياري را از جمله در حبس به روزه گذرانده است. با وجود اين پرسش او از كيفيت و ماهيت روزه سياسي نگاهي تازه در زندگي مردي است كه خود فرزند و حامي مفهوم اسلام سياسي بوده است.

اما هر اندازه كه عبدالله نوري از فعاليت هاي سياسي دوري بجويد، اين سياست است كه به سراغ او مي آيد. مراسم بزرگداشت دكتر عليرضا نوري كه بي هيچ انگيزه سياسي برگزار شد، ناخواسته همايشي سياسي را در ذهن و نگاه ناظران مي نشاند. خاتمي سال گذشته نيز پس از فوت عليرضا نوري به ديدار عبدالله نوري رفته بود و گويي تنها ياد برادر موجب ديدار دو روحاني اصلاح طلب مي شود.افزون بر رئيس جمهور بخش عمده اي از كابينه او در امامزاده علي اكبر چيذر، جايي كه عليرضا نوري به خاك سپرده شده است، حضور يافتند. حجتي وزير كشاورزي، زنگنه وزير نفت، خرم وزير راه، جهانگيري وزير صنايع، عبدالعلي زاده وزير مسكن، شمخاني وزير دفاع، صفدر حسيني وزير كار، شوشتري وزير دادگستري، شريعتمداري وزير بازرگاني، موسوي لاري وزير كشور از جمله اين دولتمردان بودند كه حداقل چهار وزير اول به پاس سوابق مشتركشان با نوري در اين مراسم حضور يافتند. وزير كشاورزي نه تنها اصفهاني است كه در جهاد سازندگي، آن زمان كه نوري نماينده امام خميني در آن نهاد بود، با وي همكار بوده است.

وزير نفت نيز گرچه اصفهاني نيست اما سابقه عضويت در جهاد سازندگي را دارد و وزير راه، در وزارت كشور با نوري همكار بود. جهانگيري نيز گرچه كرماني است اما استاندار اسبق اصفهان بي توجه به عبدالله نوري اصفهاني نمي تواند باشد. حضور چهره هاي ديگر- كه بعضا سابقه اي مشترك يا موضعي واحد با صاحب مجلس نداشتند- اما بيشتر چشم خبرنگاران را به سوي خود جلب مي كرد: شريعتمداري وزير بازرگاني كه سابقه همكاري با ري شهري وزير اسبق اطلاعات را دارد و شوشتري كه با توافق قواي قضائيه و مجريه وزير دادگستري است و نيز فروزنده رئيس بنياد مستضعفان و نيري رئيس كميته امداد و رضا سيف اللهي فرمانده اسبق نيروي انتظامي كه در پاس داشت عليرضا نوري حضور داشتند؛ از اين جمله بودند به گونه اي كه حضور حسن غفوري فرد چهره شاخص منتقدان دولت در جمع اصلاح طلبان به چشم نيامد.

در كنار اعضاي دولت، نمايندگان مجلس نيز در مراسم روز پنج شنبه حضوري چشم گير داشتند مهدي كروبي رئيس مجلس كه برخلاف رئيس جمهور طي سال هاي اخير بارها از عبدالله نوري ياد كرده است اندكي مانده به افطار وارد امامزاده شد. با تلاش همو بود كه نمايندگان مجلس نامه اي نوشتند و نوري آزاد شد و اين كروبي بود كه نه فقط در هر مرخصي به ديدار نوري مي رفت بلكه در صحن مجلس نامش چند بار بر سر زبان رئيس پارلمان رفت. در ميان نمايندگان مجلس اعضاي حزب مشاركت و مجمع روحانيون مبارز حضوري پررنگ داشتند. محمدرضا خاتمي و علي اكبر محتشمي دو شاخص فراكسيون هاي پارلماني اين دو گروه بودند. همچنان كه از حزب كارگزاران غلامحسين كرباسچي و عطاالله مهاجراني شاخص ترين چهره بودند و دكتر نجفي، از ائتلاف ملي - مذهبي و نهضت آزادي اما همه آمده بودند: ابراهيم يزدي، عزت الله سحابي، محمد توسلي، هاشم صباغيان، اعظم طالقاني، محد بسته نگار، غلامحسين توسلي، حبيب الله پيمان و...

مراسم سخنراني مذهبي و دعا كه در امامزاده تمام شد، مهمانان سر تا به پا سياسي راهي افطار شدند. در سالن هر گروهي، حلقه اي داشت: بر دور ميزي اعضاي انجمن دفاع از آزادي مطبوعات نشسته بودند: محسن كديور، رضا تهراني، عيسي سحرخيز و نيز محسن آرمين كه گرچه عضو مركزيت اين انجمن نيست اما پيش از اين عضو هيأت مديره انجمن صنفي روزنامه نگاران بود. گرداگرد ميز ديگري ملي - مذهبي و دور آن يكي مشاركتي ها و تحكيمي ها نشسته بودند. بار ديگر مراسم از متن مذهبي خويش خارج شده بود و به حواشي سياسي اش رسيده بود. در ميان روحانيون اعضاي دو بيت ديده مي شدند: بيت امام خميني رهبر فقيد انقلاب كه حجت الاسلام سيدحسن خميني به نمايندگي از آنان در امامزاده حضور يافته بود و بيت آيت الله منتظري كه حجت الاسلام شيخ احمد منتظري در مراسم حضور داشت. از ديگر روحانيون شيخ قدرت عليخاني و هادي قابل در مراسم حضور داشتند. دو سر يك طيف در يك لباس. بسياري درباره تجربه هاي زندان خويش سخن مي گفتند چرا كه درصدي قابل ملاحظه از جمع، تجربه زندان داشتند: احمد زيدآبادي، عمادالدين باقي، عليرضا رجايي و...

گروهي از احتمال آزادي زندانيان سخن مي گفتند: در جمع مجمع روحانيون مبارز كه ميز اول بودند در سالن. در ميان زنان اما خانواده هاي بيشتري از زندانيان سياسي حضور داشتند: خانواده يوسفي اشكوري، فرزند اكبر گنجي و... خانواده محسن نوربخش رئيس كل سابق بانك مركزي هم در اين جمع حضور داشتند. سعيد حجاريان اما پيش از آغاز افطار مراسم را ترك گفت.جلسه غيرسياسي سياستمداران جمهوري اسلامي، از دولت تا مجلس و از حاكميت تا اپوزيسيون بدون آنكه سر جمع بندي اي سياسي داشته باشد پايان يافت و عبدالله نوري همچنان در هاله اي از سكوت مهمانانش را بدرقه مي كرد. روزه روز هشتم آبان او به انتها رسيده بود اما روزه سكوتش همچنان ادامه داشت.

[لينک مطلب اصلي]