پرونده داريوش زاهدي از بازداشت تا آزادي، اكبر منتجبي، گزارش ويژه ياس‌نو

monaaki@yahoo.com

37 سال دارد. استاد دانشگاه بر‌كلي آمريكاست. چهار ماه پيش در تهران به اتهام فعاليت جاسوسي بازداشت شد. دولت آمريكا از طريق سفارت سوئيس در ايران پيگير پرونده اوست. وزارت اطلاعات او را از اتهام جاسوسي، مبرا دانست اما قوه‌قضائيه نظر ديگري دارد. معتقد است كه پرونده «او» بايد بار ديگر مورد بررسي قرار بگيرد. لذا او را همچنان در زندان و بازداشت نگه داشته است.

خانواده «او» مصاحبه نمي‌كنند يا ترجيح دارند ماجرا به سكوت طي شود زيرا در ابتداي امر به آنها گفته‌اند كه ماجرا را مطبوعاتي نكنيد. با اين حال پس از نگراني همكاران «او» در آمريكا، موضوع مطرح و به افكار عمومي كشيده شد.
«او» كيست كه محسن ميردامادي رئيس كميسيون امنيت ملي مجلس شوراي اسلامي در يك گفت‌وگو و در حالي كه بحث نهادهاي موازي اطلاعاتي مطرح شد، نام «او» را بر زبان آورد و تأكيد كرد كه وزارت اطلاعات او را بي‌گناه تشخيص داده اما قوه‌‌قضائيه همچنان در بند نگاهش داشته است؟ و در ادامه سخنان خود ماجراي قتل زهرا كاظمي در زندان اوين را يادآوري كرده و هشدار داده كه مباد، چنين ماجرايي تكرار شود،‌او كيست؟
داريوش زاهدي، 37 ساله، متولد ايران كه در نوجواني به آمريكا مهاجرت كرده، استاد ممتاز علوم سياسي دانشگاه بركلي آمريكا قرار بود در سال جاري به تدريس دروسي در دپارتمان علوم سياسي و دپارتمان مطالعات صلح و كشمكش اين دانشگاه بپردازند. نويسنده كتاب «انقلاب ايرانيان در آن زمان و اكنون: نشانه‌هايي از بي‌ثباتي نظام» و مدير شاخه ساحل غربي شوراي ايرانيان آمريكا، در آخرين مقالاتي كه نوشته بود از دولت جورج بوش كه سياست جنگ‌طلبانه را عليه ايران در پيش‌گرفته است، انتقاد كرده و تأكيد داشت بايد به سمت بهبود مناسبات با ايران حركت كند. اوايل امسال به ايران آمد.
اتهام: سازماندهي اعتراضات دانشجويي.
نام داريوش زاهدي اولين بار چندي پيش توسط يك سرويس خبري اينترنتي به نام «ايران امروز» مطرح شد. اين سايت خبر داده بود كه زاهدي به جرم جاسوسي در تهران بازداشت و اكنون در زندان اوين بسر مي‌برد.
پس از درج اين خبر، ديگر سايت‌ها و خبرگزاري‌ها به ماجرا پرداختند اما چندان خبري از او منتشر نشد. در عين حال مقامات ايراني نيز هيچيك به پرونده او و اين كه در زندان‌هاي ايران بسر مي‌برد يا خير، اشاره‌اي نكردند.
خبرهاي منتشره حكايت از اين داشت مقام‌هاي ايراني اين استاد دانشگاه را به مدت سه ماه است كه در زندان به ظن جاسوسي بازداشت كرده‌اند.
بنابر اين خبرها، او در بازگشت از آمريكا به ايران و براي ديدار از خانواده پدري، در ماه ژوئن توسط مأموران ايراني بازداشت شده است.
ابتدا گفته شد كه وي در منزل پرويز ورجاوند فعال سياسي بازداشت شده است. او در اين‌باره به ياس‌نو گفت: «بنده يكبار بيشتر آقاي زاهدي را نديدم آنهم در جلساتي كه سه‌شنبه شب‌ها در منزل من برگزار مي‌شود. در اين مراسم بود كه ايشان آمد. همين. بعدهم رفت لذا اين خبر كه او در منزل من بازداشت شده صحت ندارد. پس از مدتي نيز در همين «ياس نو» خبر بازداشت او را خواندم».
ادوين اسپليتن استاد دانشگاه بركلي در اين باره مي‌گويد: «اواخر ژوئيه از طريق بستگانش در جريان بازداشت زاهدي قرار گرفتيم اما از تاريخ دقيق بازداشت او دقيقاً كسي اطلاعي ندارد. ما هر روز با خانواده وي در تماس هستيم اما واقعاً كسي چيز زيادي از ماجرا نمي‌داند.
مشكل اصلي نيز در اين است كه ما در ارتباط با موارد مشخص از جمله اتهامات وارده به او بي‌اطلاع هستيم. او يك يا دو تلفن كوتاه با خانواده‌اش در تهران داشته اما از آن پس تاكنون عملاً هيچ خبري از سرنوشت او نداريم».
با اين حال اين موضوع باعث نشده است كه همكاران او بي‌تفاوت از كنار ماجرا بگذرند. آنها با دولت آمريكا و سازمان‌هاي گوناگون از جمله حقوق بشر وارد مذاكره شده و جريان را براي آنها واگويه كردند. مي‌گويند ممكن است اين استاد دانشگاه در رقابت ميان مسائل سياسي در ايران گير افتاده باشد. اسپليتن مي‌گويد: «برداشت‌ اين است كه سياست‌هاي دولتي، بازي قدرت ميان دستگاه‌هاي مختلف در ايران و رقابت هميشگي ميان مقام‌هاي ايراني در اين ماجرا دخيل هستند».
خانواده داريوش زاهدي پس از بازداشت او، اين خبر را تا مدتي پنهان نگاه داشتند و اميد داشتند كه ماجرا بي‌سروصدا و بدون آنكه تبديل به يك موضوع حاد سياسي شود، طي و اوضاع تغيير تا او آزاد شود. اما اينگونه نشد.
با اين حال اميدواري اين خانواده به آزادي او همچنان ادامه دارد. در عين‌حال خبر بازداشت او نيز توجه سازمانهاي حقوق بشر و وزارت‌خارجه آمريكا را نيز جلب كرد. يك سخنگوي وزارت خارجه آمريكا از نگراني واشنگتن نسبت به وضعيت او خبر داد و گفت كه آمريكا آماده است تا هر كمكي را به خانواده او انجام دهد.
تام لانتونس، رئيس بخش حقوق بشر كنگره آمريكا نيز نسبت به دستگيري زاهدي ابرازنگراني و اعلام كرد كه ما با وزارت خارجه ايران درباره نحوه پيگيري اين مسأله در ارتباط مي‌باشيم.
سازمان نظارت بر حقوق بشر نيز با انتشار اطلاعيه‌اي بيان كرد كه اوايل ژوئيه هنگامي كه داريوش زاهدي در ايران به دفتر كار برادرش رفته بود، دستگير و در بخشي از زندان اوين تحت كنترل مي‌باشد.
براساس اين اطلاعيه، زاهدي به علت آن كه چندسال متوالي در آستانه سالگرد جنبش دانشجويي به ايران سفر كرده، متهم به سازماندهي اعتراضات دانشجويي شده است.
خانواده زاهدي اطلاعاتي درباره وضعيت قانوني پرونده او دريافت نكرده و به آنها گفته شده است كه از علني‌كردن دستگيري او بپرهيزند زيرا در غير اين‌صورت او آسيب خواهد ديد. سازمان نظارت بر حقوق بشر نسبت به احتمال اعمال فشار بر زاهدي براي گرفتن اعترافات ويديويي كه به گفته اين سازمان تاكتيك معمول در زندان اوين است ابرازنگراني كرد.
اشاره اين سازمان به فيلم‌هايي بوده كه در طول سال‌هاي گذشته از برخي فعالان سياسي دانشجويي از جمله علي افشاري، سيامك پورزند، دانشجويان بازداشت شده گرفته و آنها در آن فيلم‌‌ها تلويحاً پذيرفته‌اند كه مجرم بوده‌اند.
پس از اين اقدامات و اظهارات، وزارت‌خارجه ايران تنها تأكيد كرد كه ماجرا را پيگيري مي‌نمايد. هنگامي كه هفته‌پيش حميدرضا آصفي سخنگوي وزارت‌خارجه مورد پرسش خبرنگاري قرارگرفت كه وضعيت داريوش زاهدي را جويا شده بود، تنها گفت: اين موضوع از سوي وزارت‌خارجه دنبال مي‌شود. در جزئيات پرونده نيستم ولي تلاش داريم تا در تماس با قوه قضائيه از موضوع مطلع شويم.
اين اظهارات پس از سخنان ريچارد بوچر همتاي آمريكايي او بيان شد. او ضمن آن كه بيان كرده بود ما در مورد آسايش و ايمني زاهدي‌نگران هستيم، خبرداد كه ماجرا از طريق سفارت سوئيس در ايران پيگيري مي‌شود.
در اين‌باره عبدالله رمضان‌زاده سخنگوي هيأت دولت نيز گفت كه مادر زاهدي چندين‌بار با وزارت‌خارجه تماس گرفته و تقاضا داشته كه اين وزارتخانه پيگير ماجرا باشد. او در ادامه از تلاش‌‌ها و پيگيري‌هاي مسأله سخن گفت و اين كه موضوع در دست بررسي است اما اخبار جديدي در اين‌باره ارائه نكرد.
پس از آن خبرهاي بعدي حكايت از جزئيات ماجرا داشت. اين كه داريوش زاهدي در 40 روز اول تحت‌نظر وزارت اطلاعات بوده و در ابتداي به امر نيز بنابه خواست آنها بازداشت شده ولي پس از اين مدت و تبرئه از اتهام، وزارت اطلاعات درصدد آزادي وي بر مي‌آيد كه قوه قضائيه نمي‌پذيرد. لذا او را از وزارت اطلاعات تحويل مي‌گيرد.
به هر حال يك پايگاه اينترنتي اين روزها از آزادي قريب‌الوقوع او خبر داد. سايت SFGATE نوشت كه زاهدي تماسي كوتاه با خانواده خود داشته است. همكاران او و خانواده اظهار اميدواري كردند كه او ممكن است در چند روز آينده آزاد شود. ضمن آن كه همكارانش در تلاش براي تضمين آزادي او مي‌باشند. همچنين خبرها حكايت از اين دارند كه خانواده وي يك بار نيز توانستند با او ملاقات كنند. اين ملاقات حدود سه هفته پيش رخ داد. ارزيابي آنها از اين ملاقات اين بود كه داريوش زاهدي به لحاظ جسمي خوب بود اما به لحاظ روحي وضعيت خوبي نداشت.
«آيا داريوش زاهدي آزاد مي‌شود؟» اين سؤال هم از آصفي سخنگوي وزارت خارجه پرسيده شد، هم از خانواده زاهدي. حميدرضا آصفي روز گذشته در اين باره گفت: وزارت خارجه به درخواست مادر آقاي زاهدي مداخله كرد و با قوه قضائيه وارد مذاكره شد. همچنان فعاليت‌هاي خود را پيگيري مي‌كنيم. ابهاماتي در پرونده ايشان وجود داشت كه وزارت امور خارجه نظر مثبت خود را به دادسرا اعلام كرد. با همكاري‌اي كه از سوي قوه قضائيه صورت گرفت فكر مي‌كنيم كه قرار بازداشت ايشان به قرار وثيقه تبديل شود و به محض اين كه وثيقه تأمين شود ظرف امروز و فردا آزاد مي‌شوند.
خانواده اما نظر ديگري دارند. آنها در پاسخ به همين سؤال نشريه سانفرانسيسكو كرونيكل جواب دادند: خبر آزادي او، خبر بسيار خوبي است اما اين نخستين بار نيست كه ما چنين اخباري به دستمان مي‌رسد.