بخش دوم گفت و گوي پيام فضلي نژاد با صادق خلخالي

[وب لايت، سايت پيام فضلي نژاد]
[email protected]

پیام فضلی نژاد : اما ارزشها را نميتوان ثابت دانست و همواره عوامل مختلفي سبب ميشوند كه ارزشها تغيير كنند. انقلاب و پروسه تحول ميتواند در تغيير و توسعه ارزشها موثر باشد.ساموئل هانتينگتون مينويسد: "يك انقلاب، متضمن تغييرات كامل و سريع در ارزشها، ساخت اجتماعي، نهادهاي سياسي، خطمشيهاي حكومتي و رهبري سياسي – اجتماعي است."
از ديگر سو ميبينيم كه اساسا به دنبال تحولات رخدادهاي مهم اجتماعي، بازبيني و بازآفريني ارزشها مطرح ميگردد. فرايند بازبيني و بازآفريني گاه سالياني پس از فروكش كردن تب انقلاب براي جامعه انقلاب كرده حادث ميشود. مثلا پس از جنگ جهاني دوم، بسياري از آنان كه در جنگ شركت داشتند، نياز مبرم به بازسازي ارزشها را مطرح كردند و به قسمتي فلسفه فرهنگي خود را زير سوال مي بردند. از نيمه دوم دهه هفتاد ايران شاهد فرايندي مشابه بود...
صادق خلخالي: ما نيازمند نظريههاي هانتينگتون و ... نيستيم. اسلام فلسله و نظريه عرصههاي مختلف زندگي است. براي تحليل جامعه مان به تحليلهاي عوامل استكبار نيازي نداريم. توحيد، عدالت، نوع دوستي و ... نزد اسلام ارزش است و نيازي به بازنگري و بازسازي هم ندارد. ارزشهاي انقلابهاي حقيقي هيچ گاه رنگ نميبازند و از بين نميروند. اين انقلابهاي مادي در شرق وغرب بودند كه پس از گذشت زماني ارزشهايشان مورد ترديد واقع شد. انقلاب اسلامي، انقلاب مادي نبود. يك انقلاب معنوي حقيقي بود...

پیام فضلی نژاد : شما ميپنداريد پس از گذشت دو دهه از انقلاب 57، آن ارزشها هم چنان در متن جامعه حضور خواهند داشت، اما...
صادق خلخالي: اما و اگري وجود ندارد. ارزشهاي انقلابي كه در جامعه ما از بين نميرود. ارزشهاي انقلابي ما وامدار از دين اسلام است و اين وامداري راز جاودانگي آن ارزشهاست...

پیام فضلی نژاد : من از ورود به مبحث ايدئولوژيك بودن يا نبودن انقلاب 57 اجتناب ميكنم، چون خطه پرخاري است كه به سادگي نميتوان از آن بيرون آمد. از باب تحليل تئوريك ارزشها و اعتقاد به ذهنيبودن ارزشها صورت مسئله را مينگرم...
صادق خلخالي: ذهني بودن ارزشها يعني چه ؟

پیام فضلی نژاد : يعني باور داشته باشيم كه ارزشها چه در حوزه خوبي، زيبايي و چه در حوزه حقيقت، از فرد به فرد از گروه به گروه از يك عنصر به عنصر ديگر متفاوت است. ارزشها بر پايه احساس، عاطفه، تمايل و عدم تمايل شكل ميگيرند. جرح سانتايانا ميگويد: ارزش جدا از خشنودياي كه ايجاد ميكند وجود ندارد. دوايت پاركر هم در اين باره معتقد است: ارزشها به طور كامل به دنياي دروني ذهن تعلق دارند. برآورد تمايلات يك ارزش واقعي است...
صادق خلخالي: اين ها تعاريف ديني نيست. ما استنادمان بايد به فقه باشد. مثلا وقتي من ميگويم آزادي سينمايي تا آنجا براي من ارزش است كه به دين اسلام ضربه نزند، اين يك تعبير درون ديني است. اگر قرار باشد هر كس در ذهن خود فكر كند كه فلان چيز با ارزش و فلان چيز بيارزش است و كسي ديگر چيز ديگري فكر كند كه يك بلبشوي بزرگ به راه ميافتد. داوري اشخاص كه نميتواند چيزي را بيارزش يا با ارزش تلقي كند. ما در زمينه سينما معتقديم كه فيلمهاي سكسي مغاير ارزشهاي اسلامي هستند. زنا و لواط را نبايد نشان داد. نبايد آب و رنگ زنان در سينما به گونهاي باشد كه جوانان به راه استمناء كشيده شوند. اينها خيلي ملموس است، كسي نميتواند در ذهنش خيال كند كه فيلمي كه زنا را نشان ميدهد، ضد ارزش نيست. ميتواند؟!

پیام فضلی نژاد : اگر فیلمی با نشان دادن زنا یا لواط آن را تقبیح کند ، آن هنگام حکم را چه می پندارید ؟
صادق خلخالی : من مثلا همچین چیزی که شما می گویید را واقعا ندیدم...

پیام فضلی نژاد : برای اینکه خودتان می گویید اصلا پایتان تا به حال به سالن سینما نرسیده است ، لاجرم تماشاگر حرفه ای نیز نبوده اید...
صادق خلخالی : خب این چه ربطی دارد؟ نمی شود که فیلم سکسی بسازند و آخرش مثلا بگویند به زن فیلم که خیلی خری و بعد بگویند این تقبیح کرد سکس را ، پس خوب است بگذاریم جوان و نوجوان و... ببینند. نمی شود...

پیام فضلی نژاد : در گستره هنر مطالبات مردم از نيمه دوم دهه هفتاد رنگ متفاوتي به خود ميگيرد و بيپروا در سينما خواستار گشايش باغهايي از لذت بصری ميشوند...
صادق خلخالی : حالا این باغ ها را کی دستور داده ببندند؟

پیام فضلی نژاد : کدام باغ ها را ؟
صادق خلخالی : همین هایی که می گویی مردم می خواهند باز شود ؟

پیام فضلی نژاد : نه ، باغ که نبوده است به این معنا ! توضیح خواهم داد . با طرح نظريه كثرت گرايي، فرهنگ و هنر فلسفه ديگري نزد مولدان و مخاطبان مييابد. بخشي از نگرشها حتي در حوزه روحانيت نسبت به انديشهها وروشهاي حوزه هاي فرهنگي نوسازي ميگردد و سياست ممنوعيت فرهنگي رنگ ميبازد. در فضاي نويني كه مطالبات نويني آفريده ، پديدههاي مستحدثه فراواني خودنمايي ميكند كه نيازمند گشايش هاي فقهي روحانيت مدرن ايران است...
صادق خلخالي: اين حرفهايت را مقداري قبول دارم، اما هيچ كدام از مسئولين فرهنگي به ما مراجعه نكردهاند تا برايشان گشايش فقي كنيم. مسايل فرهنگي – هنري از ابعاد پيچيده و گستردهاي برخوردار است و بهبود آن از عهده و توان كارشناسان كنوني ايران خارج ميباشد. البته وزارت فرهنگ و هنر ايران را منطبق بر قرآن و سنتهاي اسلامي كند، ليكن برخي با ايجاد شبهههاي ارزشي آن را با بنبست روبرو ميسازند...

پیام فضلی نژاد : كدام شبهههاي ارزشي انسداد آفرين است...
صادق خلخالي: مثلا ميگويند عطاالله مهاجراني اسلام را نميشناسد. ضد دين است. یکی از این دیوانه هایی که تو حوزه گاه پیدا می شوند گفته بود مهاجرانی در سیا ] سرویس اطلاعاتی آمریکا [ کار می کند. اصلا مگر شوخی است ، یارو نباید حداقل اگر این کار را می کنه دو سه بار در سال به ادارش بره ؟

پیام فضلی نژاد : یعنی بره داخل ساختمان سرویس اطلاعاتی اش ؟
صادق خلخالی : بله. این ها کار و زندگی دارند...

پیام فضلی نژاد : البته لازم نیست که مامور اطلاعاتی – امنیتی الزاما به ساختمان سازمان مطبوعش برود ، شما که با این ساختارها باید آشنا باشید. ولی قطعا ما ، چه با منش وزیر فرهنگ موافق باشیم و چه مخالف ، نمی توانیم اتهامات بی اساسی را که به قول شما برخی دیوانگانی که گاه داخل حوزه علمیه و جاهای دیگر پیدا می شوند را طرح کنیم...
صادق خلخالی : خلاصه اين طور نيست که راجع به مهاجرانی می گویند. راه عطا الله مهاجراني، اين سيد جليل القدر، يكي از بهترين راههاست. او خودش اهل قلم است، درس مقدمات خوانده و اصلا يكي از طلبههاست. ولي متاسفانه اذيتش ميكنند و این جناح ها ميگويند ارشاد هم بايد در دست ما بود باشد...

پیام فضلی نژاد : جناح چپ يا جناح راست؟
صادق خلخالي: فرقي نميكند. به هر حال اگر ارشاد را به دست اينها بدهيد، ميبينيد اوضاع مطابق سليقه پيغمبر در نخواهد آمد...

پیام فضلی نژاد : مشخص نميكنيد كه وزارت فرهنگ ارشاد اگر به دست چه كساني داده شود. اوضاع مطابق سليقه پيغمبر در نخواهد آمد؟
صادق خلخالي: مشخص است . جناحها. جناحها كه درد دين ندارند. درد قدرت دارند. ارشاد را نبايد به دست همين ها داد...

پیام فضلی نژاد : عطاالله مهاجراني هم عضو شوراي مركزي حزب كارگران سازندگي است و در جناح بندي سياسي كشور جاي ميگيرد...
صادق خلخالي: حالا اين را من نميدانم و به من هم مربوط نيست. ايشان دلش خواسته و به آن جا رفته است. من هم به مجمع روحانیون مبارز رفته ام . خب خلاصه هر کی یک جا باید برود دیگر....

پیام فضلی نژاد : البته لزومی ندارد هر کی یکجا برود !
صادق خلخالی : خب مثلا اگر بروند به مجمع روحانیون مبارز بهتر است و معلوم است در خط انقلابند و...

پیام فضلی نژاد : کارگزاران سازندگی و جبهه مشارکت ایران در خط انقلاب نیستند ؟
صادق خلخالی : من اینها را درست نمی شناسم ، حالا انقلاب هم که یک خط ندارد که بگوییم همه در آن باید باشند ، چند خط دارد که روحانیون مبارز هم که ما هستیم و مجاهدت کرده و می کنیم در آن خط هاست. چی می گفتم؟

پیام فضلی نژاد : گفت و گو پیرامون عملکرد آقای عطالله مهاجرانی بود و اینکه گفتید وزارت فرهنگ را نباید دست جناح های سیاسی کشور داد...
صادق خلخالی : خب مهم اين است كه هنر پس از حماسه دوم خرداد 76 طريقه تعالي را طي كرده و اگر رويه كنوني را ادامه دهد به جاودانگي نائل خواهد شد. توسعه هنري ای كه موازي با توسعه سياسي و توسعه فرهنگي در پيش گرفته شده است از چهارچوبهاي عقيدتي و اسلامي محكمي برخوردار است. از آن رو كه اهل قلم، اهل هنر واهل دين در راس مسئوليتها قرار گرفتهاند اسباب خوشحالي براي فقها و ما مراجع عاليقدر فراهم شده است. اگر چنين نبود روزگاري ميرسيد كه فضلا ميگفتند: فاتحه اسلام را بايد خواند. با اين حال متاسفانه هنوز دار و دسته مهاجراني را اذيت ميكنند...

پیام فضلی نژاد : همان جناج چپ و راست اذيتشان ميكنند؟!
صادق خلخالي: بله، آدمهايي هستند كه مرتبا ميگويند آن آروزي ما حاصل نشد، حال آنكه آرزوي اينها، آن هنگام حاصل ميشود كه فرهنگ به تمام معنا، فرهنگ نماز، روزه، جهاد انقلاب و فرهنگ خواستههاي مردم مدنظر گرفته شود. وقتي چنين شد ميبينيم باب آن خيلي وسيع است...

پیام فضلی نژاد : فرهنگ و مفهوم آن و نسبت ذات بشر با آن از ديرباز يكي از دغدغهآفرينترين گسترهها براي ذهن انسان بوده است. بنياد يكي از پرسمان هاي اصلي جامعه ايران در دوران كنوني به پرسش از فرهنگ و ماهيت آن باز ميگردد. فرهنگ از آن جا كه بر پايه زندگي رشد ميكند و از درون زندگاني جمعي موجودي به نام انسان سربر ميآورد،خود موجودي است كه زندهوار، زايش و زندگي و مرگ دارد. نكته مهمي كه فرهنگ شناسي به آن رسيده ،اين است كه هر فرهنگ ازآن جا كه يك ساختار زنده است، تناسب تركيب سازه ها براي ماندگاري و كاركرد درست آن ضرورت نام دارد. بدين معنا كه ميان ارزش و اخلاق و جهان بيني و شويههاي زندگي و ابزار و وسايل در هر جامعه تناسبي هست و هنگامي كه بر اثر ورود سازههاي تازه ذهني يا مادي تناسبها درهم ريزد، زندگي در فضاي فرهنگ، آشفته و پريشان ميشود. ورود يكباره سازههاي نوين ذهني و مادي به فضاي عموي ايران، فرهنگ سنتي ما را با چنان بحراني روبرو كرده كه براي سازگار كردنشان ميبايد بافتهاي ارزشي و ساختهاي اجتماعي علميه دگرگون شود. فقها و فضلاي حوزههاي علميه تا چه ميزان دگرگوني بافتها و ساختها را بر ميتابند و آیا تاب نظاره بر چيدن شدن نهادهاي سنتي را دارند؟
صادق خلخالي: يك وقت فرهنگ اميرالمومنين دربرابر فرهنگ معاويه قرار است سنتهاي گذشته را ويران كند و يك وقت فرهنگ معاويه در مقابل فرهنگ ابوبكر يا عمر وعثمان است. فرهنگ علي (ع) اسلام حقيقي بود و غير از اسلام حقيقي چيزي مد نظر نداشت، لذا در نهجالبلاغه چندين بار توصيه ميكند كه بياييد و بنشينيم تا مشكلات جهان اسلام را حل كنيم. برخي ميخواهند بگويند اميرالمومنين (ع) يك دقيقه حاضر نشد با معاويه بنشيند، حال آنكه معاويه در مملكت قدرتمند شده بود و ميخواست خواستهايش را پياده كند. علي (ع) ميخواست جلوي هرج و مرج را بگيرد، و گرنه جلوي فرهنگي را گرفتن كه كاري ندارد. اگر به فرهنگ ازدواج علي (ع) و فاطمه (س) نگاه كنيد، ميبينيد كه اين فرهنگ، فرهنگ ثروت نبود، فرهنگ شوكت نبود، فرهنگ حقيقي اسلام بود. اين يك الگوي پيادهشدني براي امروز ماست. فرهنگ در جامعه ما بر خلاف رويه پيغمبر است...

پیام فضلی نژاد : اما چند دقیقه قبل شما گفتيد كه به سبب آنكه ارزشهاي انقلابي ما وامدار فرهنگ اسلامي است،جاودانه ميمانند. اين با گفتار كنونيتان تناقض فاحشي دارد...
صادق خلخالي: بخشي از فرهنگ ما بر خلاف رويه پيغمبر است...

پیام فضلی نژاد : كدام بخشهاي فرهنگي با رويه قدسي تناقض دارند؟
صادق خلخالي: نكشيدم...

پیام فضلی نژاد : نكشيديد؟!
صادق خلخالي: وظيفه من نبوده است كه بروم اندازه بگيريم و ببينم كدام بخشهاي فرهنگي منطبق با رويه پيغمبر بوده وكدام بخش ها منطبق نبوده است. يك نمونهاش همين صدا وسيماست. شخص آقاي علي لاريجاني مشكلات فراواني دارد كه در دادگاه بايد به آن رسيدگي شود...

پیام فضلی نژاد: چون اسم علی لاریجانی را آوردید و اتهامی را متوجه او کردید ، باید استدلالات خود را هم ارائه کنید و مصادیق اتهامی وی را نیز بگویید...
صادق خلخالی : من اسناد از این موجود زیاد دارم. او بلایی سر حاج شیخ صادق تسوجی آورد که در شان یک انسان مسلمان که نه ، اصلا در شان آدم نبود. می خواستند این بنده خدا را آلت دست قرار دهند و بنشینند و کنارش سینه بزنند ، بعد ظاهرا بعدش دیدند این ناجوری دارد و شاید گند کارشون در بیاید و دست از حرکاتشان برداشتند . نه آقای علی لاریجانی ، بلکه برادرش محمد جواد نیز صلاحیت ریاست صدا و سیما را ندارند . آن بدبخت که خودش را نابغه کل می داند. چه آبروریزی ای کرد رفت با سفیر انگلیس نشست به فالوده خوردن...

پیام فضلی نژاد : پرسش اصلی من البته پيرامون ورود سازههاي نوين ذهني يا مادي یا فرهنگي بود. دستاوردهاي جديد تمدن تكنولوژيك بسياري از بافتها ساختهاي سنتي را دگرگون ميكند و اساسا روحانيت تا چه ميزان تاب نظاره بر چيده شدن نهادهاي سنتي را دارد؟
صادق خلخالي: من تمدن تكنولوژيك را نميشناسم. تمدن اسلامي پايه و مبناي زندگي ما ايرانيان بوده و هست. سازههاي نو فرهنگي هم تا زماني كه مخالف تمدن اسلامي نباشد، بلااشكال هستند. منتها منظور شما از سازههاي نوين ذهني يا مادي را درست نميفهم...

پیام فضلی نژاد : در گسترده فقه اسلامي سازههاي نوين ذهني يا مادي را ميتوان برابر مسايل مستحدثه دانست. مثلاً در حوزه سينما نميتوان هم چنان با استناد به قالبهاي سنتي فعاليت كرد و در زمنيه كيفيت نمايش زن مسلمان و ... بايد به يك نوفهمي همت گمارد. به ديگر سخن براي امروزين كردن و پرداخت واقعگرايانه مناسبات در سينماي ايران، نوسازي اي مذهبي ضرورت دارد. فقه مدرن ميتواند هم سنگ سازههاي نوين ذهني، احكام نوين نيز بيافريند...
صادق خلخالي: مثلا چه سازههاي ذهنياي وارد سينما شده كه بايد احكام نويني صادر كرد؟

پیام فضلی نژاد مطلب پرداخت واقعگرايانه مناسبات ميان زن و مرد در سينما، نمايش بی حجاب زن مسلمان ايراني كه البته به شرط وشروطي آقایان يوسف صانعي و محمد عبايي خراساني، سيد حسين موسوي تبريزي و... مجوزشان را از حيث فقهي دادهاند، در زمره اين سازههاي نوين تلقي ميگردند...
صادق خلخالي: بله. اگر اين آقايان گفتهاند كه درست است و ميشود...

پیام فضلی نژاد : يعني فيلم ساز در اثر هنرياش ميتواند زن مسلمان بی حجاب ايراني رانمايش دهد؟
صادق خلخالي: زن مسلمان بيحجاب ایرانی را که براي عموم شناخته نشده است، از طريق سينما و تلويزيون ميتوان نمايش داد...
صادق خلخالي: شناختهشده بودن زن مشكل ايجاد نميكند. در حقيقت مشكل به محيط باز ميگردد و تجويز اين عمل منوط به فريبنده نبودن زن در تصوير است واينكه آن فيلم اشاعه فحشا نكند. در اين صورت مشكلي ندارد. من خيلي باز فكر ميكنم و معتقدم حتي در فيلمهاي پيش از انقلاب اسلامي كه زني به زمين ميخورد و مردي دست آن را گرفت و بلند ميكرد، در صورتي كه شخصي در آن محيط حضور نداشت، عمل خلاف شرعي رخ نميداد. حتي دست دادن زن و مرد در فيلم اگر مبتني بر مناسبات مفسدهانگيز و هوس بازانه نباشد، بلامانع است. ولي اگر در فيلمي دختري با زينت و آرايش غليظ نمايش داده شد، منجر به اشاعه فحشا ميشود و آقايان هر چقدر هم بگويند دخترك مروج فساد نيست، سخنانشان بالاثر است. مثلا اين چهارهزار دختري را كه این هاشمی رفسنجانی برداشته از تركمسنان آورده و اينها را در فيلمها نشان ميدهند كه دارند ورزش ميكنند،در صورتي درست است كه كمك به رواج مفسده نكند. افعال بايد با خلوص نيت همراه باشد و با كمك همان تمدني كه گفتيد خيلي از مسايل هنري را ميتوان حل كرد...

پیام فضلی نژاد : كدام تمدن؟! تمدن تكونولوژيك؟!
صادق خلخالي: بله. با همين تمدن در غرب خيلي كارها كردهاند...

پیام فضلی نژاد : پيش از اين گفتيد كه تمدن تكنولوژيك را نميشناسيد.
صادق خلخالي: خب شما گفتید چی هست ، من هم فهمیدم. بعد هم لازم نيست ما روحانيون همه چيز را كه بشناسيم، وگرنه نمی گفتند آخوند ، می گفتند فیلسوف. قسمت هاي خوب اين تمدن را بايد استفاده كرد. منظورم بخش فني آن است. آب و رنگ فيلمهاي خارجي به سبب همان بخشهاست . اين فيلمها اگر سازنده باشد و برخوردار از اغواگري نباشد ميتواند مورد استفاده مسلمانان قرار گيرد. ما نميتوانيم با دست خود اسلام را از بين ببريم كه ميخواهيم فرهنگي را از خارج به اين جا بياوريم. خيلي از اين فيلمها سكسي است و بايد مواظب بود. سكس فرهنگ ما نيست و فقهي كه اين مسايل را مجاز ميداند، فقه ما نيست. يك عده دنبال منافع خودشان هستند و مي خواهند فقه را متناسب با منافع خودشان تغيير دهند. من اينگونه نيستم. من ميگويم فرهنگ پياده شود و افرادي هم بيايند از اين فرهنگ استفاده كنند...

پیام فضلی نژاد : كدام فرهنگ پياده شود؟!
صادق خلخالي: فرهنگ فريبنده نباشد. فرهنگ آموزنده باشد...

پیام فضلی نژاد : تعاريف شما كلي است كه ذهن تحليل گر و دغدغه گرا را با ابهام و انسداد مواجه ميسازد. در گروه تعاريف تكويني فرهنگ، گسترهاي را با نام تاكيد بر ايدهها داريم. در هيمن گستره وارد (Ward) در يك قرن پيش گفته است: فرهنگ يك ساخت اجتماعي، يك ارگانيسم اجتماعي است كه ايدهها نطفه آن هستند. در ايضاح نطفه فرهنگ مطلوب و مقبولتان ميتوانيد مثالي ملموس و ايده وار بياوريد؟

صادق خلخالي: در چه زمينه مثال بياورم؟
پیام فضلی نژاد : در زمينه سينما يك مثال بياوريد. مثلا چه فيلمي منطبق بر ايدههاي فرهنگي شماست...

صادق خلخالي: به عنوان مثال شهيد مرتضي مطهري نقدي را بر فيلم محلل (نصرت كريمي) نوشتند. آيت الله مطهري برايم تعريف ميكرد كه : رفتيم مچ كارگردان اين فيلم را گرفتيم و گفتيم موضوع محلل كه به شما مربوط نيست. شما با اين فرهنگي را ميخواهي پياده كني؟! كارگردان فيلم هم جوابي نداشت...

پیام فضلی نژاد : فيلم محلل را ديدهايد؟!
خلخالي : بله...

پیام فضلی نژاد : شخصاً چه تحليلي پيرامون اين اثر داريد؟
صادق خلخالي: کلا از حيثي موافق سينما هستم و از حيثي مخالف. اگر اشاعه فحشا شود ما مخالفيم. محلل قصد اشاعه فحشا و توهين به دين اسلام را داشت...

پیام فضلی نژاد : پروندهاي براي فيلم نامه نويس و كارگردان فيلم محلل بدان جهت كه آن را اشاعه ميدانستيد، در دادگاه انقلاب گشوده نشد؟
صادق خلخالي: به هر حال قصدمان بود كه با اين جماعت چنان برخورد شود كه ديگر كسي فكر اهانت به مقدسات به ذهنش خطور نكند. سازنده محلل را من بودم اعدام می کردم. به مطهری هم گفتم با چند تا اعدام این ها ادب می شوند و چند سال بیمه ایم. یعنی جامعه بیمه است. اما ایشان زیاد موافق نبود و امام هم از طریق آقای مطهری متوجه شدند موضوع برخورد ها را که بنا داشتیم بکنیم و منع کردند...

پیام فضلی نژاد : سوال پيشينه من البته هم چنان پابرجاست. آوردن مصداقي ملموس در ايضاح فرهنگ مطلوب و مقبولتان بود...
صادق خلخالي : جوابتان را دادم...

پیام فضلی نژاد : پاسخ شما بايد ایجابی باشد، نه سلبي...
صادق خلخالي: مشخص است. فرهنگ مطلوب اين نيست كه از يك جا درست كنيم و از يك جا باز كنيم. نبايد كلاه شرعي بگذاريم و حقه بازي كنيم. هدف نبايد اين باشد. يك دختر چهارده ساله را زينت و زيور كنيد و لب و صورتش را زنگ و روغن بماليد و سپس وارد صحنه كنيد، اگر هم بگوييد اشاعه فحشا نيست، خود به خود اشاعه ميشود. آقاي وزير ارشاد چه بخواهد و چه نخواهد اين گونه فتنه انگيزي ميشود. من عقيدهام اين است كه هياتي از فقها و دانشگاهيان جمع شوند و موارد مفسده انگيز را مشخص كنند...

پیام فضلی نژاد : درشاكله فرهنگیاي كه مطلوب و مقبول ميشماريد، انتقاد به حكومت چه جايگاهي دارد؟
صادق خلخالي: تا جايي كه مفسده انگيز نباشد...

پیام فضلی نژاد : ميشود شفاتتر اشكارتر اين مرزها را بيان كنيد؟ همش می گویید مفسده انگیز نباشد...
صادق خلخالي: مثلا نبايد اركان اسلام و حكومت را مورد تعرض قرار دهند. بايد اين آدمهايي را كه ميگويند بايد حد را از بين برد و قصاص را ساقط كرد، سانسور كند...

پیام فضلی نژاد : زندان كند يا سانسور كند؟!
صادق خلخالي: سانسور كند . زندان راه حل خوبي نيست. در آزادي هاي نسبي نبايد موازين شرعي را زير سوال برد. آنهايي كه اين موازين شرعي را زير سوال ميبرند چه قصد و غرضي دارند؟ ميخواهند بگويند دين با ذائقه شان جور در نميآيد؟ ذائقه آنها غير ذائقه اسلام است. اسلام ميگويد اين كتاب، اين فرهنگ، اين حكومت جور ديگري باشد. در خارج از ايران هم كشورها از فرهنگ خودشان كوتاه نميآيند. در سوئيس من رفته بودم و سانسور دولتي خيلي بيشتر از كشورهايي بود كه اتفاقا ادعاي آزادي هم نداشتند. مثلا آن جا موسيقي را سانسور ميكردند،حال آنكه ما خيلي از موسيقيها را جايز ميدانيم...

پیام فضلی نژاد : به عنوان مثال در سويس چه موسيقيهايي را سانسور ميكردند؟
صادق خلخالي: درست به خاطر ندارم، اما سانسور بود. در حالي كه ما سانسور درچنين زمينههايي نداريم....

پیام فضلی نژاد : اما در حوزه موسيقي، تك خواني زن براي مسلمانان داراي حرمت شرعي است...
صادق خلخالي: اگر مفسده انگيز باشد، خيلي چيزها داراي حرمت شرعي است. اكثر موسيقيها در دين اسلام جايز است. مرحوم فيض كاشاني، شيخ انصاري و ... آراء سازندهاي درباره موسيقي دارند...

پیام فضلی نژاد :درباره موسيقي پاپ چگونه ميانديشيد؟
صادق خلخالي: اين موسيقي پاپ اگر منطبق با موازين اسلامي شود، اشكالي ندارد جايز است....

پیام فضلی نژاد : در حقيقت شما با راي فقهايي كه براي موسيقي حرمت قايل هستند مثل مرحوم شاه آبادي و ... مخالف هستيد؟
صادق خلخالي:من مقصود آن را نميفهمم...

پیام فضلی نژاد : مقصود آراء آن فقها را نميفهميد؟!
صادق خلخالي: بله: مقصودشان را نميفهمم. بهتر از اين نميتوانم بگويم. موسيقي پاپ و امثال آن هم تا آنجا خوب است كه به فرهنگ ما تعرض نكنند. ما فرهنگمان را به هر قيمتي كه شده است، نگه ميداريم. آن موقع كه هويدا لخت ميخوابيد به او ميگفتم كه معلوم است شما اصلاً فرهنگ ايراني و اسلامي را نميشناسي كه چنين ميكني...

پیام فضلی نژاد : بر لخت خوابيدن هويدا در سلول، عليرغم ابهامها و ترديدهاي جدي اي كه پيرامون آن وجود دارد، تاكيد فراوان كرده ايد...
صادق خلخالي: چون كار مخالف شرع و مخالف فرهنگ ما ميكرد. پاسداران از ديدن او در آن حالات خجالت ميكشيدند...

ادامه دارد...