همه مردان "جمهور" ! ؛ نگاهی به تعامل NGO های غیر سیاسی و نظام سیاسی در ایران، خبرگزاری سینا

باید بپذیریم که تفکیک کامل برخی حوزه ها شدنی نیست. مثلا" اگر جان به جان مباحثی چون توسعه اقتصادی ، تورم ، رکورد اقتصادی و ... هم بکنیم، باز هم یک طوری با سیاست گره می خورند؛ یا شعر و ادبیات داستانی هر جامعه ای را هر چقدر هم که در خلاء ببر ید، باز با مسایل اجتماعی آن جامعه ممزوج می شود و والخ...
از روزهای اولی که مبحث NGO ها مطرح شد، غیر سیاسی بودن آنها هم همواره مورد تاکید قرار گرفته است. دلایل زیادی هم برای این توصیه وجود داشته و دارد و ظاهرا" مخالف جدی چندانی هم وارد گود نمی شود. اما در جامعه ای که سیاست گاهی تا حد بیمار گونه ای ورم می کند، بزرگ می شود و بر همه جا سایه می گستراند، عرصه گسترده ای مثل NGO ها که جان می دهند برای بازی بزرگان سیاست، از همان اول معلوم است که چه سرنوشتی ممکن است پیدا کنند! اما آیا تعامل NGO های غیر سیاسی که قرار است در خدمت توسعه اجتماعی و فرهنگی جامعه قرار بگیرند با احزاب و گروه های سیاسی لزوما" یک «خطر بالقوه یا حتی بالفعل» محسوب می شود.
آیا خط کشی بتونی بین آنها مفید و یا حداقل مقدور است؟ و آیا از آن سو اصطکاک NGO های غیر سیاسی با مسائل سیاسی، آنها را از کارکرد اصلی خود دور می کند؟
حمید رضاترقی، عضو شواری مرکزی حزب موتلفه اسلامی می گوید:"NGO ها اگر اهداف صنفی و اجتماعی را به دور از زد و بندهای سیاسی دنبال کنند، به یک نهاد مدنی مشکل گشا در مسایل اجتماعی تبدیل می شوند که می توانند زمینه ساز مشارکت اجتماعی مردم در حل مشکلات اجتماعی باشند".
ترقی با هر گونه سمت گیری سیاسیNGO ها مخالف است و حتی ارتباط آنها را با احزاب سیاسی رد می کند و می افزاید: "اگر NGO ها به تشکل های مدنی ای تبدیل شوند که عملا" بهره برداری سیاسی از آنها شود، دیگر یک نهاد اجتماعی در خدمت جامه نخواهند بود، بلکه تبدیل به یک جنبش اجتماعی در مقابل نظام خواهند شد."
این عضو موتلفه کاملا" جدی و سفت و سخت مخالف هر نوع ارتباط بین این دو بخش است و به همین دلیل هم از عدم ارتباط حزب متبوع خود با NGO ها خبر می دهد و بر آن تاکید می ورزد و آن را دلیلی بر صداقت سیاسی حزب خود بر می شمرد.
اما آن سوی خط فکری ترقی، مجید فراهانی نشسته است.
عضو شورای مرکزی حزب رقیب موتلفه ، یعنی جبهه مشارکت ایران اسلامی ـ حزبی که نه تنها با ارتباط با NGO ها مخالف نیست، بلکه در ساختار خود به دنبال تعریف جایگاهی مشخصی برای این کار است ـ حاضر نیست تا بدون مقدمه چینی نتیجه بگیرد.
او می گوید: " اگر ما تعریفمان از یک جامعه توسعه یافته مردمسالار این است که دیدگاه های مردم از حکومت خواسته و مطالبه شود و یک نوع بده بستان مدرن و تعامل توسعه یافته بین مردم و حکومت برقرار شود، این امر ممکن نیست ، مگر با تشکل یافتن مردم."
عضو اسبق شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت از مطالبات متکثر مردم و ضرورت سازمان یابی این مطالبات در قالب تشکلهای مختلف علمی ، فرهنگی، سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و هنری و صنفی سخن می گوید و تاکید می کند:" جوامعی که به صورت توده وار و سازمان نایافته اداره می شوند، یا اسیر حکومت استبدادی اند، یا گرفتار هرج و مرج ؛ و هر دوی این حکومتها هم در مقابل هر نوع تهاجم خارجی آسیب پذیر ند."
فراهانی به مقوله دولت _ ملت هم می پردازد و این که نقش تشکلها به عنوان حلقه واسط کمک زیادی به کاهش فاصله بین آنها می کند.
اگر ترقی حرف آخر را همان اول زد، اما فراهانی با صغری کبرایی که می چیند، آرام آرام به سمت نتیجه گیری می رود و می گوید: NGO ها مطالبات مردمی را دسته بندی، نمایندگی و پی گیری می کنند تا از شکل گیری حکومتی اقتدار گرا و یکسویه جلوگیری کنند."
وی تصریح کرد: " به همان میزان که در دنیا شاخصه های توسعه و مدرنیته بالا می رود، به همان میزان تکثر و رشد NGO ها هم بالا می رود و بالعکس."
وی می افزاید:" به همین دلیل هم تشکیل و گسترش NGO ها بستر ساز توسعه متوازن و همه جانبه در کشورهاست که به تسهیم برابر و عادلانه فرصت ها، اطلاعات و منابع در جامعه کمک می کند. به همین دلیل هم هست که همواره شاهدیم که حکومت های توتالیتر به نوعی با سازمانهای برخاسته از میان مردم ، احزاب، تشکلهای غیر دولتی و ... مخالفت می کنند."
مجید فراهانی که رییس شاخه جوانان جبهه مشارکت هم هست، نتیجه می گیرد:" اگر حرکت احزاب را برای یافتن و داشتن برنامه برای اداره کشور را جزء وظایف ذاتی آنها بپذیریم، احزابی که هر کدام طیفی از مردم جامعه را نمایندگی می کنند، طبیعی است که برای نظام مند کردن برنامه هایش و شناخت کافی از مطالبات مردم نه تنها مجاز، بلکه موظف به ارتباط با NGO ها و آگاهی از نظرات آنها هستند."
مهدی دولت آبادی فراهانی نیز یکی از فعالان جوان در عرصه NGO هاست که البته با عالم سیاست هم بیگانه نیست؛ بنابر این سعی می کند از هر دوسوی قضیه به موضوع بحث ما بنگرد.
او اظهار می دارد:" در خلاء صحبت نمی کنیم. اینجا ایران است با مقتضیات خاص خودش. بهتر است فراموش نکنیم که علی رغم قدمت فراوان برخی نهادهای مدنی سنتی در ایران ، عملا" موضوع NGO ها با این گستردگی که یافته و در شکل نوین آن ، موضوعی جدید و نوپا در ایران است که هنوز در حال تجربه های اولیه خود است."
از سوی دیگر هم عرصه سیاست در ایران ، عرصه مرزبندی شده مشخص و شفافی با سایر حوزه ها ندارد و نمی تواند هم داشته باشد. دلایل آن هم زیاد است که مجال دیگری می طلبد اما به عنوان یک واقعیت در جامعه ما وجود دارد.
دولت آبادی فراهانی معتقد است:" برای بررسی نسبت احزاب سیاسی و NGO های غیر سیاسی، می توان به نوعی به بررسی ارتباط بین تشکلهای سیاسی دانشجویی و احزاب بیرون دانشگاه نظر کرد. تشکلهای سیاسی دانشجویی با این که زمینه کاری شان با احزاب یکی است، اما به لحاظ ذهنی از نزدیکی به احزاب ابا دارند. چون گمان می کنند که احزاب در پی استفاده ابزاری از آن نهاد تسلط هژمونیک بر آنها هستند. احزاب سرشار از نیروهای مجربی است که می توانند به راحتی جوانان دانشجو را تحت سیطره خود قرار دهند و بر اساس این باور، دوری از احزاب را نه تنها یک ضرورت که گاه یک ارزش در بین خود بر می شمرند."
همین قصه برای NGO ها هم در حال تکرار است. از سویی شکی در آن نیست که ارتباط بین NGO ها و احزاب به جامعیت نگاه طرفین به موضوعات مختلف مبتلا به جامعه کمک مفیدی می کند. به همین دلیل با بحث پیچیده ای مواجهیم که گذر زمان و بررسی نتایج ارتباطاتی که در حال حاضر بین برخی احزاب و NGO ها پیش آمده، در نتیجه گیری صحیح کمک بیشتری می کند.
دولت آبادی اشاره می کند که احزاب و NGO ها هر دو به جامعه مدنی تعلق دارند و خط کشی ای که مو لای درز آن نرود بین آنها ممکن نیست، اما تاکید می کند: " هم NGO ها و هم احزاب بهتر است به تعریف و کارکردهای متصور برخودشان رجوع کنند و باز تعریف مجددی از وظایف خود داشته باشند.در این صورت بدون هیاهو می توانند از نظرات یکدیگر بهره مند شوند، بدون آن که از نقش اصلی خود دور شوند."
ترقی، هم مثل دولت آبادی و فراهانی تلاش می کند تا با توجه به آنچه واقعیت جامعه می ارزیابی می کند، بحث خود را ادامه می دهد و می گوید: " متأسفانه کسانی که تاکنون در جهت ترویج NGO ها عمل کردند، اکثرا" نیروهای سیاسی معتقد به دموکراسی غربی بودند و کمتر جریان های معتقد به مردمسالاری دینی این وظیفه را دنبال کرده اند.لذا آنچه محصول فعلی است، محصولی دوگانه است که هم NGO های اجتماعی و هم NGO های که در واقع پوششی برای کارهای سیاسی اند، در بین آنها یافت می شوند."
ترقی برای رفع آنچه به آن انتقاد دارد، راهکارهای برون رفت هم ارایه می دهد و می افزاید:" در درجه اول فرهنگ سازی برای NGO ها و در درجه دوم قانونمند کردن فعالیت آنها یک فرصت است. تبیین این نوع کارهای جمعی از طریق رسانه های گروهی که می تواند رفتار و اصول کار جمعی و NGO را تبیین کند، می تواند به سلامت کار NGO ها کمک کند."
ترقی همچنین به برخی از فعالیت احزاب اصلاح طلب در ارتباط گیری با NGO ها اشاره می کند و می گوید:" آنها هدفشان تبدیل NGO ها به جنبشی اجتماعی در مقابل اهداف سیاسی نظام است."
فراهانی ، ارتباط با NGO ها را گامی در جهت اصلاحات از طریق جامعه مدنی می داند و می گوید : یک حزب باید برای تمام امورات اداره جامعه طرح و نظر داشته باشد حال به عنوان مثال برای بحث های زیست محیطی که یک بحث اساسی در جامعه ماست آیا نباید با NGO های فعال در زمینه محیط زیست تعامل داشته باشیم تا نظرات و اطلاعات آنها را در این زمینه برای بهبود و تبین نظرات حزبی خود منظور کنیم ؟"

فراهانی اضافه می کند:" آنها که با این نوع تعاملات مخالفند، در واقع، مخالف سازمان یافتگی مردم برای پی گیری مطالباتشان هستند."
مهدی دولت آبادی فراهانی هم می گوید:" قطعا خود افراد فعال در NGO ها صاحب صلاحیت ترین افراد برای تشخیص میزان ارتباطشان با گروه های سیاسی هستند. ضمن این که مگر می شود یک NGO بحثی و نظری در رابطه با موضوع مورد فعالیت اش داشته باشد و نخواهد آنها را به مقامات مسوول منتقل کند."
این فعال جوان در حوزه NGO ها تصریح می کند:" به نظر می رسد که اگر برخی سیاسیون در زمینه حد و حدود روابط NGO ها با دیگران، آن را به خود NGO ها بسپارند، نتیجه بهتری خواهد داشت. بهتر است این تجربه جوان را بگذاریم تا رشد طبیعی خود را داشته باشد و با دلسوزی های بی منطق آن را به انحراف نگاشتیم."
او تاکید می کند: "قطعا NGO ها باگسترش فرهنگ کار جمعی و دموکراسی کمک شایانی به انواع توسعه و از جمله توسعه سیاسی در کشور خواهند داشت، به شرط آن که به NGO ها نه نگاه ابزاری شود و نه نگاه پدرانه "