ماشااله شمس الواعظين: قانون اساسى وحى منزل نيست، صداي آلمان

آيا امكان تغيير قانون اساسى در ايران وجود دارد؟


بخشى از نيروهاى اصلاح طلب با عدم شرکت در انتخابات مى خواستند انتخابات مجلس هفتم را به رفراندوم تبديل کنند. اما بخش دیگرى از آنان در انتخابات شرکت کردند. همچنين بخشى از نمايندگان معترض و مستعفى مجلس ششم، خطر اعمال خشونت از سوى جناح موسوم به «محافظه کار» نسبت به مخالفان را مطرح کرده اند. بحران سياسى در ايران به کجا خواهد انجاميد؟ در رابطه با اين موضوعها، ماشااله شمس الواعظين روزنامه نگار و سخنگوى «کانون مدافعان آزادى مطبوعات» در ايران به پرسشهاى صداى آلمان پاسخ داده است.

مصاحبه گر: بهنام باوندپور

دويچه وله: آقاى ماشااله شمس الواعظين، بسيارى از اصلاح طلبان با عدم شرکت در انتخابات خواستند و اعلام کردند که مى خواهند انتخابات مجلس هفتم را به يک رفراندوم تبديل کنند. با توجه به نتايج رسمى انتخاباتى، آيا به نظر شما ايده ى رفراندوم شکست خورد؟

ماشااله شمس الواعظين: جزو حقوق اصلاح طلبان بود و هر شهروند ايرانى که در اين انتخابات شرکت بکند و يا نکند. اصلاح طلبان ترجيح دادند با توجه به رد صلاحيتهاى گسترده و خروج اين انتخابات از قواعد مبارزات پارلمانى و يا اصول دمکراتيک پارلمانى، در اين انتخابات شرکت نکنند. ولى در هر حال، مشارکت حدود ۵۰ درصدى مردم نشان داد که مسئله ى رفراندوم در زمينه ى مورد نظر اصلاح طلبان کمى زودرس است و تلقى من اين است که درهر حال در مورد انجام رفراندوم بايد توانايى انجام آن را، هم در ميان اصلاح طلبان و هم در ساخت حکومتى مورد ارزيابى قرار داد. من مطمئن هستم که چنين خواستى ناممکن مى تواند تلقى بشود از دو جهت: يک، ظرفيتهاى حکومتى ما هنوز به اينجا نرسيده است که هر ايده اى را به رفراندوم بگذارد. دوم، هنوز ظرفيتهاى اجتماعى هم به اينجا نرسيده اند که در مورد خواست خودشان پافشارى بکنند، بويژه مسئله ى مربوط به رفراندوم.

دويچه وله: آيا امکان اين را مى بينيد که به شکلى رسمى -غيررسمى که عملى شده- اما به شکل رسمى، اصلاح طلبان در دو جبهه ى مختلف، مثلا «اصلاح طلبان پيگير» و «اصلاح طلبان ميانه رو يا محافظه کار» تبديل شوند و به اين شکل رسما دو جبهه ى کاملا مستقل اعلام موجوديت کنند؟

ماشااله شمس الواعظين: من گمان مى کنم که خود جبهه ى اصلاحات طيفى از نيروهاى معتدل و نيروهاى به اصطلاح نيمه راديکال و بخشى هم نيروهاى سازگار با محيط سياسى و بدنه ى سياسى کشور را در دل خودش پرورانده است و اين از ويژگيهاى مثبت جنبش اصلاح طلبى ايران است، که تولرانت و متکثر است. بنابراين از اين جهت اگر حادثه اى بوقوع بپيوندد، يعنى اگر شکافهايى در ميان دو طيف ايجاد بشود، از ماهيت اين جنبش و اين حرکت ناشى مى شود، نه از اراده ى يکى از طرفين و يا تحميل اراده ى طيفى بر طيف ديگر.

دويچه وله: برخى از نمايندگان معترض و مستعفى اصلاح طلب و همچنين بعضى از نيروهاى مستقل، خطر «اعمال خشونت» از سوى جناح موسوم به محافظه کار نسبت به مخالفان را مطرح کرده اند! شما تا چه حد دست زدن به خشونت، از سوى اين جناح را محتمل مى دانيد؟

ماشااله شمس الواعظين: اين تهديدها و ارعاب و سايه ى وحشتى که احتمالا محافظه کاران مى خواهند ايجاد بکنند، در کوتاه مدت، تا وقتى كه دوره ى رييس جمهورى خاتمى تمام بشود، محتمل است. اما من معتقدم که محافظه کاران بيش از هر چيزى توجه خواهند کرد به اين نکته که بايد توانايى خودشان را براى ايجاد ثبات سياسى به منصه ظهور برسانند و اين لازمه اش کاهش محدوديتها و تغيير روشهاى به کار رفته در چند سال اخير، و برخورد با بدنه ى اجتماعى بويژه نيروهاى فعال اجتماعى و مطبوعات و روشنفکران و نخبگان و موضوع زنان و جوانان است. از اين جهت من برخلاف پاره اى از اصلاح طلبان معتقدم که محافظه کاران در آينده، در ميان مدت، تلاش خواهند کرد که نيروى خودشان و توانايى خودشان را براى ايجاد ثبات در کشور نشان بدهند و ايجاد ثبات، لازمه اش استقرار ثبات سياسى و حفظ آرامش سياسى و لازمه ى اين کار، عدم برداشتن گامهاى تحريک کننده دربدنه ى اجتماعى ست. در غير اين صورت ديگر هيچ تفاوتى بين وضعيت دوره ى جنبش اصلاحات و دوره اى که محافظه کاران اکثريت پارلمان را در دست خواهند گرفت پيدا نخواهد کرد. تمام انتقاد محافظه کاران در دوره ى اصلاح طلبان و مجلس ششم اين بود که اصلاح طلبان فاقد توانايى ايجاد ثبات سياسى در کشور هستند، حتا قدرت حفظ يک روزنامه، يا مطبوعات و يا يک نشريه خودشان را هم ندارند. اگر بخواهند محافظه کاران با داشتن اکثريت پارلمان به چنين روشهايى ادامه بدهند، براى بدنه ى اجتماعى و افکار عمومى ديگرهيچ تفاوتى پيدا نخواهد کرد. در نتيجه آلترناتيوها خارج از نيروهاى شناخته شده ى رسمى عرصه ى سياست ايران حرکت خواهد کرد و اين، هم براى محافظه کاران و هم براى اصلاح طلبان مخاطره آميز تلقى مى شود. در نتيجه من معتقدم که محافظه کاران به سمت اتخاذ استراتژى حفظ ثبات و امنيت سياسى و حتا پاره اى از گشايشهاى اجتماعى حرکت خواهند کرد.

دويچه وله: بعضى از نيروهاى معترض و يا اصلاح طلب معتقد بودند يا هستند که چنانچه فشار کشورهاى خارجى وجود نداشته باشد، احتمال اعمال خشونت افزايش مى يابد. پس بنابراين شما با اين نظر مخالف هستيد!

ماشااله شمس الواعظين: قطعا! من با چنين چيزى مخالف هستم. البته ببينيد، موثر است. فشارهاى بين المللى در هرحال کارآمدى خودش را تاکنون نشان داده است و در آينده نيز نشان خواهد داد. اما من معتقدم آنچه که مى تواند در کشور نهادينه بشود بايد ناشى از فعل و انفعالات نيروها و تحولات بومى کشور باشد، نه ناشى از تحولات بيرونى يا تزريقهايى که از بيرون به مقياس ملى ما مى شود. من فکر مى کنم آنچه که مى تواند در کشور نهادينه بشود، نه فشارهاى بين المللى ست و نه داده ها و الگوهاى بين المللى، بلکه داده ها و الگوهاى ناشى از تعامل طبيعى نيروهاى درونى جامعه ايران.

دويچه وله:‌ برخى از نيروهاى ديگر اصلاح طلب هم از جمله اشاره کرده اند که ريشه اساسى بحران را بايد در خود قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران ديد. نظر شما در اين مورد چيست؟

ماشااله شمس الواعظين: اگر سوالتان را اينطور فهميده باشم که آيا تغيير قانون اساسى ممکن است در کشور يا نه، اين در خود قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران پيش بينى شده است. من معتقدم که قانون اساسى يک قرارداد اعتبارى ست و هيچ آيه و يا وحى منزل نيست، بلکه يک قرارداد اجتماعى است بين جامعه و حکومت. هرگاه چه جامعه و چه حکومت به يک ضرورت مشترک برسند که مواد قانون اساسى براى ايجاد ثبات بيشتر و يا آينده ى بهتر بايد تغيير کند، بايد بدون هيچگونه درنگى دست به اين عمل زد. گمان مى کنم مرحله ى کنونى ايران و شايد مرحله ى آتى قابل پيش بينى ايران، نياز و ضرورت بازبينى در قانون اساسى را بيش از پيش مطرح خواهد کرد.

دويچه وله: با توجه به بى اعتنايى عملى جناح موسوم به محافظه کار نسبت به هشدارهاى اصلاح طلبان، مثلا نسبت به بيانيه ى اخير «سازمان مجاهدين انقلاب اسلامى» و يا مسکوت گذاشتن بررسى و تحقيق در مورد تخلفات انتخاباتى از سوى آنان که از طرف اصلاح طلبان مطرح شده است، آينده ى تحولات ايران را چگونه مى بينيد؟

ماشااله شمس الواعظين: من فکر مى کنم که بين محافظه کاران و اصلاح طلبان به عنوان دو نيروى عمده در کشور، با شروع به کار مجلس هفتم، مرحله ى جنگ سرد شروع بشود. جنگ سرد زمانى شروع مى شود که دو نيرو توان همديگر را به رسميت بشناسند و نسبت به همديگر وضعيت برابرى داشته باشند و در نتيجه همديگر را نتوانند حذف کنند. من معتقدم که جنبش اصلاح طلبى و محافظه کارها در کشور به وضعيت برابرى رسيده اند. بنابراين در اين وضعيت برابر جنگ سردى شروع خواهد شد. جنگ سرد به اين معناست که جنگهاى قبلى و مناقشات و منازعات قبلى، جاى خود را به وضعيت نوينى خواهد سپرد که اين وضعيت نوين، مجال گسترش و پيدايش جنبش غيرمتعهدها در جنبش اجتماعى و حرکت اجتماعى را فراهم خواهد کرد. من آينده ى سياسى جامعه ايران را گسترش نهادها و NGO ها و نهادهاى غيردولتى مى دانم و اينها هستند که تعيين کننده ى تحولات آينده ى ايران خواهند بود. اين که در کجا و چه وقت و چگونه واکنش به عرصه ى سياست نشان خواهند داد، نياز به گذشت زمان دارد.

دويچه وله: آقاى شمس الواعظين، خوشبين هستيد به آينده ى تحولات در ايران؟

ماشااله شمس الواعظين: من خيلى خوشبين هستم، با توجه به چشم اندازهايى که مى بينم. اين چشم اندازها به من اميد بيشترى مى دهد که تحولات آينده ى ايران به سود بدنه ى اجتماعى خواهد بود، به سود آينده ى بهتر، بويژه براى نسل جديد.