زبان کار تبلیغی درمیان مردم را اصلاح کنید! سین. ابراهیمی

[email protected]

اگر دانشجوی رشته روانشناسی، جامعه شناسی - بویژه روزنامه نگاری و ارتباطات جمعی ـ هستید ویا بوده اید، - مانند نگارنده- در یک مجلس روضه خوانی، شیوه خطیب برای وارد شدن به مطلب، به هیجان آوردن، خنداندن و گریاندن شنوندگان نظرتان را جلب می کند. اسلوب روحانیون برای گرم نگهداشتن مجلس، موردی است که جای تحقیق دارد. روحانیون روضه خوان با نیم نگاهی، " وضعیت مجلس" را کشف می کنند و متناسب با آن سخن می گویند. این شیوه نقالان نیز هست و ای بسا روحانیون شیعه آن را از ناقلان حماسه های ایران کهن آموخته باشند و این نیز بخشی از ایرانی شدن اسلام و تشییع باشد.

اگر به گفته ها و نوشته های نشریات و تارنماهایی که در کشورمان منتشر می شوند نگاه کنیم، در می یابیم ؛ در اکثر نشریات جبهه استبداد، اقتدار و خلافت، زبان روضه خوانان مجالس در مطالب صفحات این نشریات غالب است. این نشان می دهد که آنان با مهارت ویژه ای اسلوب تبلیغی را بکار می برند. این شیوه، در هیجان سازی انقلاب 57 مفید افتاد و پس از آن نیز، همچنان شیوه تبلیغی آنان است، گرچه تاثیر گذاری آن بدلیل بی اعتمادی مردم به روحانیون در حد و اندازه پیش از انقلاب نباشد.

اما در صف دیگر، که در آن نیز روحانیون حضور دارند. یعنی صف اصلاحات. دراین صف اکثر آنان که از ضرورت تغییر و تحول در ایران سخن می گویند شیوه گفتار و نگارش ترویجی را بکار می برند. حتا بخشی از روحانیون اصلاح طلب، با آنکه دروس حوزوی را مانند همکاران خود طی کرده اند، در سخنرانی یا مقالات خود بندرت از آن توانایی تبلیغی قدیمی خویش برای بیان ساده تر منظور خود استفاده می کنند. اکثرا زبان و روش ترویجی را، حتا در مسایل ساده سیاسی بکار می برند و به زبان نخبگان می نویسند و یا سخن می رانند؛ گویی فقط آنان را مورد خطاب قرار دارند.
شاید در اوضاع کنونی ایران و ذهنیت و درکی که توده مردم از عملکرد روحانیون یافته اند، میانه این دو روش، همان روشی باشد که ما باید از آن بهره گیریم.

با آن که تبلیغ و ترویج روابط ناگسستنی با یکدیگر دارند، اما این دو روش پخش و نشر آگاهی، هریک دارای کارآیی ویژه خود هستند. در فعالیت تبلیغی، - چه صنفی و چه سیاسی- انتشار آگاهی در میان وسیع ترین سطح مردم مورد نظر است. مبلغان با استفاده از روشهای گوناگون گفتاری، نوشتاری، تظاهرات، شعارنویسی، به وسیله ابزار متفاوت انتشار، مانند روزنامه، اینترنت، وبلاگ، کتاب، تراکت و... توده های مردم را به صحنه های گوناگون فرا می خوانند.

اما با روش ترویج توضیح و شناساندن بنیان نظام موجود در ایران و جهان مورد نظر است و پاسخ های کار پایه ای تدوین سیاست مورد پژوهش قرار می گیرد.
اگر در روش تبلیغی همه مردم مورد خطاب قرار می گیرند، در روش ترویجی، دامنه عمل و حوزه تاثیر آن به آگاه ترین بخش مردم و روشنفکران محدود می گردد. "مروج اگر مثلا مساله بیکاری را توضیح می دهد، باید به طبیعت سرمایه داری بحرانها را توضیح دهد...او باید "ایده های متعدد" بدهد، به قدری متعدد که تمام این ایده ها را، به طور یک جا اشخاص (نسبتا) کمی فرا خواهند گرفت.اما مبلغ وقتی همان موضوع را عنوان می کند، شناخته شده ترین و موثر ترین نمونه ای را طرح می کند که همه شنوندگانش از آن اطلاع دارند. به عنوان مثال : از گرسنگی مردن خانواده یک کارگر بیکار، روزافزون شدن فقر و امثال آن. او تمام تلاش خود را به کار می برد تا با استناد به این واقعیت شناخته شده، به "توده" فقـط یــک ایده ، یعنی مهمل بودن وجود تضاد بین افزایش ثروت و فقر را نشان بدهد و می کوشد تا حس ناخشنودی و تنفر از این بی عدالتی وحشتناک در توده برانگیزد ولی توضیح کامل این تضاد را به مروج وامی گذارد."*

پس بطور خلاصه، این دو روش آگاهی بخشی در حالی که روابط تنگاتنگی با یکدیگر دارند، و موضوع های یکسانی را می توانند بپوشانند، اما مخاطبان آنان یکی نیست. روش تبلیغ توده مردم را نشانه می رود و پس از پخش آگاهی آنانرا به مبارزه فرامی خواند تا آنان به نیروی مادی تغییر و تحول تبدیل شوند. واما اسلوب ترویج اکثرا به شکل نوشتاری نخبگان جامعه را مورد خطاب قرار می دهد.

حالا اگر با این باور، دوباره نگاهی به دو سخنرانی که یکی دوسال پیش توسط هاشم آقاجری در همدان و حسن عباسی در سال جاری در دانشکده فنی تهران نگاه کنیم، متوجه می شویم که هاشم آقاجری استاد دانشگاه تربیت معلم، به باشگاه معلم همدان دعوت می شود تا در باره پروتستانیسم اسلامی، یک ـ موضوع ترویجی ـ در حضور عموم سخنرانی کند، به نظر می رسد، به جای تدارک سالن و جلسه اگر یک نوشته ایشان در بین افراد علاقمند توزیع می شد، مفید تر و کم هزینه تر بود تا ایشان را در کارزار توضیحات گفتار ترویجی می کشاندند، که نیرو های جبهه خلافت به بهانه چند جمله خنده دار، یا سهو کلامی به چنین مشکلاتی گرفتار نمی کرد که تاکنون به دوسال زندان یک استاد دانشگاه معلول جنگ کشیده شده است، اما در برابر آن، فردی به نام حسن عباسی در دانشکده فنی در تهران از سوی بسیج و یا سپاه دعوت به سخنرانی برای دانشجویان می شود و او ماهرانه در این جلسه سخنرانی لطیفه های ارتباط جنسی ـ پورنوگرافیک ـ با تشبیه مردم و رهبران دولت به قهرمانان عملی این جوک ها ـ را به شیوه تهییجی و تبلیغی ، لباس اسلامی می پوشاند و مستمعین کم توجه یا بی خبر هم بطور منظم تکبیر می فرستند. البته اگر یک صدم فرمایشات پورنوگرافیک ایشان از دهان یک منقد ولایت فقیه در می آمد، همانجا تکه تکه می شد داستان دیگری دارد.

اهمیت شناختن و بکار گیری روش صحیح تبلیغ و ترویج مشخص است. اگر ترویجی بودن نشریات در خارج از کشور می تواند تا حدودی قابل درک باشد؛ اما آنان که در ایران با توده مردم ارتباط تنگاتنگ دارند، نباید دچار نخبه زدگی شوند، حوزه عمل اسلوب ترویجی چون آگاه ترین بخش مردم است، نمی تواند به تنهایی نقش روشنگرانه را ایفا کند، باید به وسیله کار توده ای و مردمی وسیع با اسلوب تبلیغ تکمیل شود.

باید توجه داشت، که در کار های ترویجی در شرایط میهنمان اکثر افراد مورد خطاب در "جامعه های موقتی" تحصیل و کارمی باشند. جوانان، دانشجویان و تحصیلکرده هایی که هنوز جذب کار نشده اند، در مرحله تعلیق طبقاتی (دکلسه) قرار دارند. روشنفکران، دانشجویان و هنرمندان، نقش مهمی در آگاهی بخشیدن دارند و توان پیشگام تر شدن از سایر مردم را دارند و همواره طی تاریخ مبارزات دموکراتیک جامعه ما هزینه های سنگینی را برای آگاهی بخشیدن مردم پرداخته اند. نخبگان در ارتباط با توده مردم ، با طبقه و لایه ای که از آن بر خاسته اند و یا به دفاع از منافع آن گرایش پیدا کرده اند، با بکار گیری هر دو روش تبلیغ و ترویج، مبارزه سیاسی خود را سازمان می بخشند و بخش عمده آنان هم می دانند که زمانی دررسالت خود موفق شده اند، که خود مردم را به مبارزه دعوت کرده اند؛ زیرا مبارزه مردم جایگزین پذیز نیست.
این گره اساسی آگاهی بخشی جبهه طرفداران تغییر و تحول، به دست یکایک ما باز می شود. هرگز فراموش نکنیم که نیروی ما ازمردم است و برای مردم . به قول حافظ ،
دردم از یار است و، درمان نیز هم.