رايزنی های۴ نامزد احتمالی رياست جمهوری، محمد جواد روح، روزنامه شرق

گروه سياسی، : خبرگزاری فارس روز دوشنبه با انتشار گزارشی با عنوان «تلاش نامزدهای رياست جمهوری برای گرفتن تاييديه از رهبر انقلاب» نوشت: «علی اکبر ولايتی، مهدی کروبی، محسن رضايی و اکبر هاشمی رفسنجانی کسانی هستند که براساس اخبار غيررسمی تاکنون با آيت الله خامنه ای ديدار کرده اند و هر يک به نوعی تلاش کرده اند ضمن کشف ديدگاه مقام رهبری، تاييدی هرچند تلويحی بر حضور خود به دست آورند.» اين خبرگزاری در ادامه گزارش خود خبر از آن داد که بنا به شنيده های موثق، «رهبر معظم انقلاب در اين ديدارها تاکنون نفياً و اثباتاً اظهارنظری نکرده اند و تنها در مواردی به اهميت اين مسئوليت، اهميت مشارکت مردم و شرايط آينده کشور اشاراتی داشته اند.» خبر مخابره شده از سوی خبرگزاری فارس با گذشت بيش از ۲۴ ساعت از انتشار، هنوز از سوی نهادهای مسئول تاييد يا تکذيب نشده است. با اين حال، اگر اين خبر صحت داشته باشد، نشانگر آن است که از ميان چهره هايی که تاکنون نام آنها در فضای سياسی کشور به عنوان نامزدهای احتمالی انتخابات رياست جمهوری مطرح شده، دست کم چهارتن حضور دارند که در صورت دريافت نظری مثبت و يافتن زمينه ای مساعد، حاضر به شرکت در انتخابات هستند: ولايتی، کروبی، رفسنجانی و محسن رضايی.
۱- علی اکبر ولايتی
در شرايطی که مجموعه تحولات در نظام بين الملل پس از حادثه ۱۱ سپتامبر، ايران را به عنوان يکی از سرخط های خبری آژانس ها و شبکه های خبری جهانی تبديل کرده و هر روز موضع گيری ها، تحليل ها و شايعاتی در حوزه مسائل هسته ای، ناآرامی های عراق و گاه رابطه با القاعده درباره ايران منتشر می شود، يک چهره ديپلماتيک و باسابقه در حوزه سياست خارجی، زمينه مساعدی دارد تا به عنوان کانديدای رياست جمهوری مطرح شود. در ميان محافظه کاران «علی اکبر ولايتی» چنين چهره ای است. يک رجل سياسی با ۱۶ سال مديريت در وزارت امورخارجه، دوره ای چنان طولانی که توانسته هم اداره دستگاه ديپلماسی در دوره جنگ را به اندازه کافی تجربه کند و هم طعم مديريت دوران صلح را بيازمايد. ولايتی علاوه بر اين، اينک مشاور مقام رهبری در امور بين الملل است و همچنان اظهارات و مواضع وی در حوزه سياست خارجی واجد اهميت محسوب می شود. (تازه ترين نمونه اين اظهارات در جريان سخنرانی روز سه شنبه ولايتی در يک نشست دانشجويی صورت گرفت که در آن به ترسيم استراتژی ايران در مسائل هسته ای پرداخت). علاوه براين، جايگاه سياسی ولايتی به شکلی است که ديگر نام های مطرح به عنوان کانديدای جريان محافظه کار از آن بی بهره اند.ولايتی از يک سو، ارتباط تشکيلاتی مناسبی با جريان های سنتی راست شامل حزب موتلفه، جامعه روحانيت مبارز و جامعه مدرسين حوزه علميه قم دارد. او در عين حال، مورد تاييد جريان های جوان تر محافظه کار هم قرار دارد. جريان هايی که در جريان تغييرات مناسبات قدرت در کشور از توان و جايگاه بالاتری در مناسبات سياسی به ويژه درون جبهه محافظه کار برخوردار شده اند. ولايتی که پيش از اين، «حسن غفوری فرد» عضو شورای مرکزی حزب موتلفه در گفت وگويی با «شرق» از قطعی شدن نامزدی وی و حتی راه اندازی ستادهای انتخاباتی اش خبر داده بود، با چنين ويژگی هايی از بيشترين اقبال برای قرار گرفتن در جايگاه نامزد اصلی محافظه کاران در انتخابات برخوردار است و احتمالاً بيش از ديگر چهره های اين جناح می تواند اختلافات ميان جبهه پيروان خط امام و رهبری (ائتلاف گروه های سنتی جناح راست) با شورای هماهنگی نيروهای انقلاب اسلامی (ستاد مديريت جريان آبادگران) را بپوشاند و رضايت نسبی هر دو طيف را جلب کند. با اين همه، او در تازه ترين اظهاراتش که در صفحه ۶ امروز «شرق» نيز درج شده، بار ديگر از تاييد يا رد کانديداتوری خود خودداری کرده است. او بحث انتخابات رياست جمهوری را «زودهنگام» خوانده و خواستار فراهم آمدن «فضايی دور از تنش» از سوی جريان های مختلف سياسی شده است.
۲-مهدی کروبی
دبير مجمع روحانيون مبارز تاکنون چندين بار نامزدی خود در انتخابات رياست جمهوری را رد کرده است. با اين حال، اين تکذيبيه ها مربوط به بيش از يکسال قبل می شود؛ زمانی که بحث های مربوط به انتخابات رياست جمهوری جدی نبود و گروه های دوم خردادی و از جمله مجمع روحانيون خود را با مسائل مهمتری به ويژه انتخابات مجلس هفتم درگير می ديدند. شايد از همين رو باشد که به تدريج تکذيبيه های نخستين کروبی به سکوت و حتی اخبار مثبت تکذيب نشده تغيير يافته است. چنانکه کروبی در آخرين روزهای فعاليتش به عنوان رئيس مجلس ششم در پاسخ به سئوال خبرنگاری که از وی درباره احتمال نامزدی اش در انتخابات رياست جمهوری پرسيده بود، اين مطلب را رد يا تاييد نکرد و ترجيح داد که بگويد: «اين قدر سئوالات اساسی دارم که من در اين جهت پاسخی ندارم» و جمله ای که معمولاً شخصيت های در قد و قواره او می گويند: «هيچ چيز قائم به فرد نيست و در کشور نيروهای فراوانی وجود دارد.» با اين حال زمانی که مجمع روحانيون مبارز در اعلام دعوت خود از «ميرحسين موسوی» برای حضور در انتخابات رياست جمهوری گوی سبقت را از ديگر گروه های دوم خرداد ربود، اين گمانه زنی که کروبی نامزد مجمع روحانيون مبارز در صورت انصراف موسوی است، در محافل سياسی شدت گرفت.

برخی تحليلگران - چه از صف مخالفان دوم خرداد و چه برخی منتقدان مجمع روحانيون، درون جبهه دوم خرداد _ اين مطلب را در محافل سياسی مطرح کردند که روحانيون مبارز می خواهند با طرح نام موسوی فضا را انتخاباتی و نيروهای خود را سازماندهی کنند. بنابر اين تحليل، چنين اتفاقی تکرار ماجرايی است که در انتخابات دوم خرداد رخ داد و پس از انصراف موسوی، زمينه طرح يکی از اعضای شورای مرکزی مجمع روحانيون مبارز يعنی «سيدمحمد خاتمی» فراهم شد.
به خاطر وجود چنين تحليلی است که سران روحانيون مبارز و از جمله شخص کروبی در هفته های گذشته و پس از اعلام دعوت خود از موسوی، در مصاحبه ها و سخنرانی های خويش هرگونه شايعه مبنی بر امتناع موسوی در انتخابات را رد کرده اند و اعضای مرکزيت خود را بارها برای رايزنی به منزل وی فرستاده اند. کروبی خود نيز چنين کرده و حتی شايعاتی از رايزنی های خاتمی در اين زمينه منتشر شده است.
اين رايزنی ها چنان گسترده بود که حتی چهره های شاخص تشکل های رقيب مجمع روحانيون مبارز در جبهه دوم خرداد همچون «سيدمحمدرضا خاتمی» دبيرکل جبهه مشارکت و «بهزاد نبوی» از مجاهدين انقلاب نيز در برابر پرسش های مطرح شده، با خوش بينی نظر داده اند. چنانکه نبوی يک بار خبری را که به نقل از وی درباره قطعی بودن نامزدی کروبی منتشر شد، تکذيب کرد و گفت که صحبتی در اين باره نداشته است. با اين حال به دنبال طولانی شدن زمان اعلام پاسخ نهايی موسوی درباره نامزدی خود و انتشار اخبار پياپی در رسانه های راستگرا مبنی بر نامزد نشدن موسوی، يکی از چهره های شاخص روحانيون مبارز احتمال کانديداتوری کروبی را تاييد کرد. «علی اکبر محتشمی پور» هفته گذشته در گفت وگو با يکی از روزنامه های عرب زبان منطقه گفت که در صورت خودداری موسوی از حضور در انتخابات، کروبی گزينه بعدی مجمع روحانيون مبارز است. کروبی خود نيز اين مساله را رد نکرده است و اگر خبر خبرگزاری فارس درست باشد، آمادگی وی برای نامزدی در انتخابات در صورت نيامدن موسوی را بايد قطعی دانست. خبر خبرگزاری فارس در حالی منتشر می شود که يک منبع آگاه شب گذشته به خبرنگار «شرق» اطلاع داد که مراجعه کروبی و صحبت های او درباره نامزدی موسوی بوده و تاکنون وی در مورد نامزدی خود صحبتی نداشته است.
۳-اکبر هاشمی رفسنجانی
در ميان چهار چهره ای که در خبر خبرگزاری فارس نام آنها به ميان آمده، هاشمی رفسنجانی تاکنون بيش از ديگران درباره نامزدی خود سخن گفته است. وی که هم هوادارانی در ميان اصلاح طلبان و هم حاميانی در بين محافظه کاران دارد، به تدريج پاسخ هايش به دعوتنامه هايی که هر روز از سوی گروهی به او می رسد، مثبت تر می شود. چنانکه در پاسخ به دعوت های اوليه ای که از رفسنجانی شد، او گفت که بهتر است نسل جديدی از چهره ها به ميدان بيايند. اما به دنبال ادامه رايزنی ها و با تحولاتی که در عرصه سياسی رخ داده، به نظر می رسد رفسنجانی نيز به اين نتيجه رسيده که خالی ماندن ميدان برای محافظه کاران می تواند دستاوردهای دولت های سازندگی و اصلاحات را با مخاطرات جدی مواجه سازد. رويکردی که اکثريت مجلس هفتم با هدايت چهره هايی نظير «احمد توکلی» که ساز چپگرايی و استقلال را توامان می نوازند و از اين رو، با سرمايه گذاری خارجی، خصوصی سازی و تعديل اقتصادی مقابله می کنند، مسئله ای نيست که چهره هايی چون رفسنجانی و اغلب طيف های سياسی بتوانند از مقاومت در برابر آن خودداری کنند. شايد چنين تحولاتی در کنار مجموعه اخباری که درباره کانديداهای انتخابات رياست جمهوری به گوش می رسد، زمينه ساز آن شده که رفسنجانی با شروطی آمادگی خود را برای حضور در انتخابات اعلام کند. رفسنجانی هرچند همچون ولايتی بحث درباره نامزدی خود را زودهنگام می داند، اما در گفت وگويی که اواخر شهريورماه با خبرنگاران در مشهد انجام داد، گفت: «اگر به اين احساس واقعی برسم که جامعه، شخصيت ها و صاحب نظران فکر کنند که کار رياست جمهوری را می توانم انجام دهم و بهترين هستم، برای شرکت در انتخابات رياست جمهوری تصميم گيری خواهم کرد» مشروط کردن نامزدی در انتخابات به اجماع نظر «جامعه، شخصيت ها و صاحب نظران» از سوی رفسنجانی در حالی است که پيش بينی می شود بخش های مهمی از محافظه کاران و اصلاح طلبان به چنين نظری نرسند. در ميان محافظه کاران، طيفی که به نظر می رسد نگرانی از ميداندار شدن آنها باعث تقويت احتمال حضور رفسنجانی در انتخابات شده، جدی ترين مخالفان حضور مجدد او در پست رياست جمهوری باشند. توکلی و همفکرانش که از زمان آغاز به کار مجلس هفتم عبارت «سوسياليست های تخيلی» در تعريف آنها ساخته شده، با ديدگاه های رفسنجانی در حوزه اقتصاد و تا حدودی فرهنگ مخالف هستند و از آن نگرانند که با حضور او در راس دستگاه اجرايی کشور، حوزه هايی نظير امنيت و سياست خارجی نيز به سمت و سويی رود که گشايش اقتصادی و فرهنگی اقتضا می کند و در نتيجه، فضايی که در هفت سال گذشته در کشور وجود داشته، کم وبيش حفظ شود. مخالفت اين طيف با بازگشت رفسنجانی به نهاد رياست جمهوری چنان جدی است که توکلی صريحاً در اين باره موضع گيری کرده است. توکلی که اينک رياست مرکز پژوهش های مجلس هفتم را در اختيار دارد و زمينه بسياری از طرح های بحث انگيز در روابط پارلمان و کابينه خاتمی از آنجا فراهم شده، ۲۶ شهريورماه صريحاً به خبرنگاران پارلمانی گفت که «بعيد نيست در انتخابات آتی رياست جمهوری کانديدا شوم.» بر اين اساس، پيش بينی می شود که طيف راديکال جريان محافظه کار از سپردن ميدان به رفسنجانی خودداری کند. اين درحالی است که طيف های ميانه روتر اين جناح در انتظار تصميم نهايی رفسنجانی هستند. چنانکه «امير محبيان» نويسنده «رسالت» و «حميدرضا ترقی» از اعضای شورای مرکزی حزب موتلفه در روزهای اخير گفته اند که در صورت نامزدی رفسنجانی، معادلات انتخاباتی تغيير خواهد کرد. در اين زمينه، حتی برخی تشکل های راست سنتی رايزنی هايی را برای نامزد کردن رفسنجانی انجام داده اند. «حسن غفوری فرد» از سران حزب موتلفه که دبيرکلی جمعيت وفاداران انقلاب اسلامی را نيز برعهده دارد و در دوران ۸ ساله دولت رفسنجانی مسئوليت سازمان تربيت بدنی و وزارت نيرو را برعهده گرفت، چهره شاخص محافظه کاران در رايزنی با رفسنجانی است. او يک بار گفت که برخی تشکل های ديگر محافظه کار نظير جامعه اسلامی مهندسين که دبيرکلی آن را «محمدرضا باهنر» برعهده دارد، نيز مذاکراتی با رفسنجانی داشته اند. باهنر در رخدادهای درونی مجلس هفتم طی ماه های اخير، به عنوان ليدر طيف «مصلحت انديش» اکثريت مجلس در برابر توکلی و همفکرانش شناخته شده است. حتی برخی رسانه ها عبارت «سوسياليست های تخيلی» را که برای توکلی و همفکرانش به کار برده می شود، ساخته او می دانند و حتی خبر از آن داده اند که در جلسه ای با يکی از اعضای حزب کارگزاران، طيف توکلی را رقيب مشترک بخشی از محافظه کاران و کارگزاران معرفی کرده است.
براساس چنين اخباری است که احتمال می رود با حضور رفسنجانی، جبهه محافظه کار دچار دودستگی شود و بخش های سنتی تر آن يا از او حمايت کنند و يا دست کم از به ميدان آوردن رقيب (ولايتی يا علی لاريجانی) خودداری کنند. شايد نگرانی از چنين اتفاقی بود که باعث شد «محمدجواد لاريجانی» که خواستار رئيس جمهوری برادر خويش است، در يادداشتی که روزنامه «جام جم» چند هفته پيش آن را درج کرد، آنچه را که «زهد سياسی» رفسنجانی می ناميد، ستود و توصيه کرد که او و چهره های با سابقه ديگری نظير «حبيب الله عسگراولادی»؛ ولايتی و... بر اين اساس عمل کنند و ميدان را به نيروهای جوانتر واگذارند.
اما مخالفان کانديداتوری رفسنجانی تنها طيف راديکال محافظه کاران نيستند. او در ميان اصلاح طلبان نيز مخالفانی دارد. با اين تفاوت که در اين جبهه، مخالفان او از طيف ملايم و کندرو هستند. مجمع روحانيون مبارز که موسوی و در وهله بعد، کروبی را کانديدای خود قرار داده، ديروز توسط «محمدباقر ذاکری» عضو شورای مرکزی خود اعلام کرد که قطعاً رفسنجانی را کانديدا نخواهد کرد. روحانيون مبارز که برخلاف جبهه مشارکت و سازمان مجاهدين انقلاب دغدغه رد صلاحيت کانديدای حزبی خود (کروبی) را ندارند، ضرورتی نمی بينند که غير از موسوی، گزينه غيرحزبی ديگری را به عنوان نامزد خويش مورد حمايت قرار دهند. به همين خاطر است که نشانه هايی از مقابله زودهنگام روحانيون مبارز با رفسنجانی در فضای انتخاباتی آينده به چشم می آيد. چنانکه «علی اکبر محتشمی پور» از اعضای شورای مرکزی مجمع، ۲۰ شهريورماه در اردوی طيف اقليت (شيراز) تحکيم وحدت به انتقاد شديد از دولت رفسنجانی و «دوران سازندگی» پرداخت و نکاتی را يادآور شد که هم برای عامه مردم و هم روشنفکران آميخته به هشدار بود. محتشمی پور به مردم يادآوری کرد که «بيشترين تورم در دوران سازندگی در کشور به وجود آمد. تورمی که در دوران بحرانی جنگ هم به وجود نيامده بود.» او خطاب به روشنفکران هم گفت که «مسئله ای مثل قتل های زنجيره ای رخ می دهد و کسی به آن اهميت نمی دهد. در حالی که از افتخارات دولت خاتمی، بستن پرونده قتل های زنجيره ای است». زمينه سازی روحانيون مبارز برای انتقاد از هاشمی رفسنجانی درحالی صورت می گيرد که تشکل های پيشروتر جبهه دوم خرداد در اين باره سکوت کرده اند. جبهه مشارکت که در انتخابات مجلس ششم، مهمترين منتقد رفسنجانی بود، در کنار سازمان مجاهدين انقلاب که آن زمان سکوت رسمی و انتقاد غيررسمی را در پيش گرفت، طيف «ناظران» نامزدی رفسنجانی را تشکيل می دهند. اين دو تشکل، هرچند اعلام کرده اند که در صورت امتناع موسوی از حضور در انتخابات «مصطفی معين» وزير سابق علوم را کانديدا خواهند کرد، چندان اميدی به تاييد صلاحيت وی ندارند. از همين رو، تحليل های موجود در فضای سياسی حکايت از آن دارد که اين دو تشکل، در قبال نامزدی رفسنجانی سکوت خواهند کرد اما احتمال حمايت غيررسمی در برخی سطوح از وی وجود دارد. چرا که اين دو حزب سياست های رفسنجانی و پايگاه نسبی او در جامعه را به گونه ای می بينند که علاقه مندند از ميان محافظه کاران و هاشمی، وی به سمت رياست جمهوری برسد.اما حاميان رفسنجانی درميان گرو ه های دوم خرداد، تشکل هايی را شامل می شود که حواريون او تلقی می شوند. حزب کارگزاران سازندگی، حزب اسلامی کار و خانه کارگر تاکنون حمايت خود از نامزدی رفسنجانی را اعلام کرده اند و رايزنی هايی را در اين جهت انجام داده اند. طبق آخرين خبری که «محسن سرخو» دبير سياسی حزب کار هفته گذشته اعلام کرد، در جريان اين رايزنی ها به نظر می رسد که رفسنجانی برای کانديداتوری جدی تر شده باشد.
در کنار همه اينها، برخی تشکل های کوچک نيز که خود را به هيچ کدام از دو اردوگاه اصلاح طلب و محافظه کار منتسب نمی کنند، حمايت خود از رفسنجانی را اعلام کرده اند. حزب اعتدال و توسعه، حزب رفاه ملت ايران و جمعيت جوانان انقلاب اسلامی از جمله اين گروه ها هستند.
با وجود چنين مناسباتی در معادلات سياسی کشور است که به نظر می رسد رفسنجانی اينک سه طيف رقيب، حاميان و مخالفان خويش در انتخابات رياست جمهوری را شناخته و پيش بينی می شود که با روشن شدن سرنوشت نامزدی موسوی، سرنوشت نامزدی رفسنجانی نيز روشن شود.
۴- محسن رضايی
نام فرمانده سپاه در دوران جنگ نيز که تا سال ۷۶ نيز اين سمت را در اختيار داشت، در خبر خبرگزاری فارس آمده بود. رضايی که در سال های پس از دوم خرداد کوشيده وجهه نظامی خود را کم رنگ کند و در نقش يک رجل سياسی و فرهنگی و حتی کارشناس اقتصادی ظاهر شود، قطعاً کانديدای هيچ يک از دو جناح سياسی نيست. شايد حضور احتمالی او در عرصه انتخابات رياست جمهوری را بتوان با نامزدی «علی شمخانی» وزير دفاع دولت خاتمی در انتخابات سال ۸۰ مقايسه کرد. چرا که هم رضايی و هم شمخانی چهره های باسابقه نظامی هستند و هم هر دو از فرزندان خوزستان هستند و به آرای مردم آن ديار چشم دوخته اند. شايد براساس چنين نگاهی باشد که رضايی در هفته های اخير سفرهايی به خوزستان را سامان داده و حتی با چهره های ورزشی اين استان نظير «علی شفيع زاده» مديرعامل ثروتمند باشگاه استقلال اهواز جلساتی را داشته است. رضايی در سفر اخير خود به خوزستان، به موضوعی نظير انتقال آب کارون به استان های ديگر پرداخته و از اين اقدام دولت خاتمی انتقاد کرده است. هر چند شمخانی در سال ۸۰ نتوانست رای چندانی به دست آورد و حتی در خوزستان نيز پس از خاتمی و توکلی قرار گرفت، اما رضايی اميد آن دارد که در نبود کانديدای درجه اولی نظير خاتمی، او نتيجه ای بهتر از شمخانی بگيرد. در اين ميان، نامزدی احتمالی رضايی می تواند به سود کانديدای جريان دوم خرداد نيز باشد. چرا که رضايی می تواند با جلب بخشی از آرای جريان آبادگران که در ميان نيروهای نظامی وجود دارد، آرای اين جريان را بشکند و موازنه انتخاباتی را به سود کانديدای مخالف تغيير دهد.

۵ _ نامی که نبود
در خبر خبرگزاری فارس اشاره شده بود که از نام های مطرح برای نامزدی انتخابات رياست جمهوری، تنها «ميرحسين موسوی» برای مذاکره اقدامی نکرده است. با اين حال موسوی که بيشترين بحث ها و خبرها در ماه های اخير پيرامون کانديداتوری وی مطرح بوده، هنوز هم مهمترين چهره انتخابات رياست جمهوری است. موسوی تنها گزينه ای است که تمامی گروه های دوم خرداد بر سر او اجماع دارند. او می تواند حتی بخشی از آرای کانديدای مخالفان را که به دليل مسائل اقتصادی به سمت او جلب می شود، بستاند و علاوه بر اين، او نامزدی است که حداقل حضور سه نامزد اصلی ديگر وابسته به اوست. به نظر می رسد قطعی شدن نامزدی موسوی می تواند نامزدی ولايتی از سوی محافظه کاران را نيز قطعی کند تا به گفته برخی فعالان اين جناح، «کانديدايی هم وزن» گزينه دوم خردادی ها به ميدان آيد. همچنين، قطعی شدن نامزدی موسوی، حضور کروبی و رفسنجانی را منتفی می کند. چرا که موسوی گزينه اول مجمع روحانيون است و شخص رفسنجانی نيز نظر مساعدی در مورد او دارد و در صورت کانديداتوری موسوی، به صحنه نخواهد آمد. اما يک سئوال تکراری: «آيا موسوی خواهد آمد؟»