اولين گام تحكيم به سوى پارلمان دانشجويى، شرق

پس از آنكه دى ماه سال گذشته نشست انتخاباتى انجمن هاى اسلامى دانشجويان سراسر كشور، دفترتحكيم وحدت،در شهريار بى نتيجه ماند و فراكسيون هاى اقليت و اكثريت اين جريان دانشجويى نتوانستند بر سر تقسيم شوراى مركزى آينده خود به توافق دست يابند، نمايندگان فراكسيون دانشجويى مجلس گفتند كه آنها ديگر نمى توانند مقامات مسئول را براى در اختيار گذاشتن مكانى در جهت برگزارى نشست تكميلى دوستانشان در انجمن هاى اسلامى راضى كنند.

اما به هر حال پس از كش و قوس هاى فراوان و تكذيب ها و تأييدهاى مداوم، نشست اين دانشجويان پنجشنبه و جمعه گذشته در دانشگاه خواجه نصيرالدين طوسى تهران برگزار شد.

پنجشنبه اگر چه دانشجويان سياسى در آمفى تئاتر دانشگاه بر صندلى نشسته بودند تا پيش از ظهر و پس از ظهر سخنان دو روى سكه روشنفكرى در ايران، حاتم قادرى و محسن كديور، را بشنوند اما بيرون آمفى تئاتر فضايى متفاوت حاكم بود.

فراكسيون ها اگر چه قرار بود روز جمعه را به گفت وگوهاى درونى خود اختصاص دهند اما از همان صبح پنجشنبه نيز خود را در گوشه و كنار دانشگاه در حالى كه سخنرانان در حال سخنرانى بودند به گفت وگو در خصوص چگونگى تقسيم شوراى مركزى آينده مشغول كرده بودند.

• ضرورت شكل گيرى پارلمان دانشجويى

به هر حال نشست دانشجويان پيش از ظهر پنجشنبه با سخنان دبير تشكيلات آغاز شد. عبدالله مومنى از بازسازى تئوريك و تشكيلاتى تحكيم در سايه انتخاب اعضاى شوراى مركزى جديد اين اتحاديه سخن گفت: «چنين مى كنيم تا شاهد تحكيمى به لحاظ نظرى فربه تر و از نظر علمى پوياتر باشيم و خيال خام كسانى را كه به خشكانيدن نهال آزاديخواهى جنبش دانشجويى مى انديشند، ناكام گذاريم و رسالت روشنگرى و آگاهى بخشى خود را در مقطع فعلى از تاريخ ايران به پيش ببريم.»

او البته از كارشكنى ها در برگزارى نشست انتخاباتى مجموعه اش نيز انتقاد كرد و گفت: «به رغم همه اين كارشكنى ها كه توسط كسانى صورت گرفته بود كه تاب تحمل انديشه نقاد و پوياى دانشجويان را ندارند، بار ديگر بر پايبندى خود به آرمان هاى جنبش دانشجويى ايران كه همان آزادى، دموكراسى و دفاع از حقوق بشر است صحه مى گذاريم.»

عبدالله مومنى سپس از لزوم شكل گيرى «پارلمان دانشجويى» سخن گفت، موضوعى كه در ماه هاى اخير محل بحث بسيار در ميان دانشجويان تحكيمى و حتى نيروهاى سياسى بوده است چه آنكه عده اى از نيروهاى سياسى معتقدند كه تبديل انجمن اسلامى به پارلمان دانشجويى ويژگى اسلامى بودن اين اتحاديه را خدشه دار مى كند و پروژه دموكراسى اسلامى خواهى را نيز به سوى دموكراسى خواهى پيش مى برد.

ولى به هر حال دبيرتشكيلات دفتر تحكيم وحدت گفت: «طرح بحث پارلمان دانشجويى به مثابه تشكلى فراگير و برآمده از راى مستقيم دانشجويان از سوى دفتر تحكيم وحدت گام ديگرى است در راستاى ادامه خط مشى چند ساله اخير كه مى تواند به مقدمه اى بر حركت به سوى استقلال دانشگاه ها و تمرين دموكراسى در سطحى گسترده تر براى دانشجويان تبديل شود.

هم از اين رو و نيز به منظور جلوگيرى از مصادره به مطلوب شدن عنوان پارلمان دانشجويى از سوى گروه هاى قدرت براى ايجاد يك جريان دانشجويى تصنعى و وابسته به حاكميت است كه دفتر تحكيم وحدت در دفاع از آن پيشگام شده است.»

او از لزوم تحول در نگاه سياسى انجمن هاى اسلامى سخن گفت چه آنكه ادامه گفتمان دوم خرداد در نظر و عمل ممكن نيست:«ما در شرايط فعلى به دنبال ايجاد بستر لازم براى مطرح شدن بديلى مناسب كه توان شكل دهى ايجاد و رهبرى جريان اجتماعى جديد مبتنى بر ايده ها و اصول مدرن و دموكراتيك در ذيل عنوان دموكراسى خواهى هستيم تا انفعال و بى تفاوتى از اذهان عمومى مردم و جامعه زدوده شود.

وحدت براى ورود به دوران جديد حيات اجتماعى ايران است. و در اين راستا تلاش در جهت جابه جايى محور تحول خواهى در سطح نخبگان از اصلاح از درون به سوى خواست دموكراسى بدون قيد و شرط و دفاع از حقوق بشر و پرورش نخبگان ميانى در سطح دانشگاه ها گام هاى نخست تشكيل اين جبهه است.»

مومنى سخنان خود را به پايان برد اما با اشاره به احضارهاى اخير دانشجويان انجمن هاى اسلامى در سراسر كشور و صدور احكام زندان و حبس براى آنها گفت: «اين احكام در كنار تأييد حكم اعدام دكتر آقاجرى و احكام زندان طولانى مدت براى موسپيدان ملى _ مذهبى نشان از آن دارد كه توجهى به وعده هاى قوه قضائيه نمى شود.»

• فضاى نهادينه نشده نقد

«حاتم قادرى» استاد دانشگاه تربيت مدرس سخنران افتتاحيه اين نشست بود كه پس از سخنان دبير تشكيلات، گفت وگوى خود را با دانشجويان سياسى آغاز كرد.

او در نسبت سنجى انديشه مذهبى و ملى در هويت ايرانى سخن گفت تا بارديگر سخنانش موضوع انتقاد روشنفكران دينى قرار بگيرد و البته براى پيش گيرى از انتقادات وارد بر سخنانش گفت: « فضاى نقد در جامعه ما بسيار مورد توجه قرار گرفته اما كمتر نهادينه شده است و امكان بدفهمى و زودرنجى در مورد آن بسيار است.» او شرايط ايران و غرب را در چند قرن گذشته روياروى هم قرارداد تا به تعبير خويش دانشجويان سياسى حاضر دوروى پرده پيشرفت را در كنار هم نظاره كنند.

قادرى به قرن۱۶ بازگشت زمانى كه در غرب اصلاح دين، درگيرى ميان كاتوليك ها و پروتستان ها و نهضت اومانيسم به چشم مى آمد و در عين حال ايران با انتخاب شاه اسماعيل صفوى شكل گيرى هويت شيعى را تجربه مى كرد.او سپس از ابتداى دوران قاجار ياد كرد زمانى كه ايران در دوره سلطنت آغامحمدخان جنگ هاى ايران و روسيه و جدا شدن افغانستان فعلى از ايران و فتاوى جهادى علما و حضور جدى روحانيت را تجربه مى كرد و همزمان غرب، انقلاب فرانسه و شعارهاى آزادى و برابرى و جدايى دين از دولت را به خوبى مى ديد.

و پس از اين به دوران فروپاشى قاجار اشاره كرد. مقطعى كه در آن، ايران حكومت يك قزاق بى سواد را تجربه مى كند و در عين حال گام هايى ابتدايى براى مدرنيزاسيون را پشت سر مى گذارد ولى غرب، انقلاب اكتبر شوروى را پشت سر گذاشته و امواج سوسياليسم خواهى و برابرى طلبى و ماركسيسم و تكامل گرايى را تجربه مى نمايد.حاتم قادرى اين چنين پيش رفت تا به انقلاب اسلامى ايران در سال ۵۷ رسيد: «در زمانى كه جنبش پست مدرنيسم در اروپا و غرب شكل گرفته و موج سوم فمينيسم راه افتاده است، زمانى كه اروپا انقلاب جنسيتى خود را شروع كرده است و در پرتو عدالت پيچيده اجتماعى جنسى، تجربه معنايى جديدى را به عرصه ظهور رسانده است.

ما انقلاب اسلامى را محقق كرديم و بيست سال پس از آن در ذيل شكل گيرى جنبش دوم خرداد تازه به فكر دموكراسى و ليبراليسم و حقوق بشر مى افتيم كه البته باز هم قابل تحسين و خوب است. بدين ترتيب ما چهار قرن در حال تقويت حضور دين و نمايندگان دينى در عرصه سياسى و حكومتى بوديم در حالى كه اروپا در اين چهار قرن به دنبال تأسيس سوژه و احزاب سياسى و جامعه مدنى بوده است. ما و غرب دو مسير معكوس را طى نموده ايم. وجه غالب حركت ما در تجربه كردن جنبش هاى دينى و شعوبى بوده است و روشنفكران ما نيز به دنبال روشنفكران دينى بوده اند در حالى كه موضوع مطرح در غرب چيز ديگرى بوده است.»

حاتم قادرى البته در سخنان خود تاكيد كرد كه سخنش به مفهوم نفى دين نيست كه دغدغه اصلى خود او نيز ايمان دينى است اما نه دين به مفهوم تكليف گرايانه آن و سپس به استعداد سنجى هويت دينى در ايران و خصوصاً دوران مشروطه پرداخت:«در دوران مشروطه سه نوع گرايش و برخورد دينى وجود داشت: يك گرايش به دنبال نقد حضور اجتماعى دين بود، كه از چهره هاى شاخص آن «آخوندزاده» است. مردى كه در زمان خودش مصلح اجتماعى بود اگرچه ايدئولوژى اسلامى او را منكوب مى كند. شخصيت ديگر اين گرايش هم «ميرزا آقاخان كرمانى» است كه از «آخوندزاده» متأثر است، اما شخصيت متزلزل ترى دارد و گرايش دوم به دنبال به صحنه آوردن دين براى حل مسائل سياسى است كه چهره هاى شاخص آن «ملكم خان» و «بهبهانى» هستند.

ملكم از دين براى جا انداختن افكار سياسى اش استفاده مى كند و بهبهانى هم بيش از اين كه دغدغه دين داشته باشد، دغدغه قدرت دارد و البته گرايش سومى هم وجود دارد كه افرادى مثل مرحوم نايينى و شيخ ابراهيم زنجانى از چهره هاى شاخص آن هستند.اين گرايش در برابر طرح و بسط مفاهيم غربى به دنبال آن است كه گشايشى در مفاهيم دينى به وجود آورد تا دين كماكان پاسخگو باقى بماند.»

حاتم قادرى اين سخنان را مطرح كرد تا از عدم توجه جدى به تأسيس سوژه و گذار از حالت ارباب و رعيتى به وضعيت شهروندى در ايران سخن بگويد و بنابراين روى سخنش را به سمت روشنفكران دينى كرد و به آنها نيز گفت كه سخن گفتن از دموكراسى و روشنفكرى دينى بى توجه به ضرورت تأسيس سوژه، به پلى مى ماند كه بر زمينى لغزنده بنا شده باشد.

• شاهد احضارها

سخنان حاتم قادرى به پايان رسيد و سيد على اكبر موسوى خوئينى عضو فراكسيون دانشجويى مجلس سخنان خود را آغاز كرد تا فاصله اى ميان گفتار هايى از دو جنس بيافتد.او در حالى كه در هفته هاى پيش نيز همچون نشست شهريار به داورى در ميان دو فراكسيون اقليت و اكثريت تحكيم مشغول بود، در اين نشست گفت: «سازماندهى مجدد مهم ترين مسئوليت فعلى نقد تحكيم وحدت است و فراكسيون ها بايد مسائل حاشيه اى را كنار بگذارند و هر چه زودتر انتخابات شوراى مركزى را برگزار كنند.»

او سپس به احضار هاى متعدد دانشجويان به دادگاه ها اشاره كرد و گفت: «بنده به سهم خودم در طول اين مدت در جريان اقدامات كميته هاى انضباطى دادگاه ها در مورد دانشجويان هستم و به نظر مى رسد احضار دانشجويان تصميمى است كه گرفته اند و موج جديدى از احضار ها شروع شده است. مشاهده مى كنيم كه تعداد زيادى از دانشجويان به خصوص در دانشگاه هايى كه در سال گذشته اتفاقاتى رخ داده، احضار شده اند. من تعجب مى كنم كه با توجه به اين كه شوراى امنيت ملى سال گذشته مصوبه اى را گذراند كه در آن دستور داده شده بود به اتهامات دانشجويان به وسيله راهكار هاى دانشگاهى (كميته انضباطى) رسيدگى شود و در همان ماه هاى اخير تعدادى از اتهامات دانشجويان در كميته هاى انضباطى رسيدگى شد و نتايج آن نيز مشخص شد ولى گويى دستورى را به استان ها ابلاغ كرده اند كه آنها به صورت منسجم و هماهنگ اقدام به احضار دانشجويان كرده و سعى مى كنند كه اشتباه گذشته خود را دوباره تكرار كنند، البته دوستان ما در وزارت علوم پيگير اين موضوع هستند كه اين اتهامات در داخل خود دانشگاه رفع شود و مصوبه شوراى امنيت ملى اجرا شود.

البته ساز و كارهايى كه در كميته انضباطى نيز وجود دارد دموكراتيك نيست. اميدواريم اين احضارها و احكام صادر شده كه عمدتاً بر خلاف مصوبه مجلس شوراى اسلامى و هم چنين بخشنامه هاشمى شاهرودى است، هم كن لم يكن شود و دانشگاه ها در مدار طبيعى خود قرار گيرند.»

موسوى خوئينى در ادامه سخنان خود تأكيد كرد كه: «دانشگاه مثل فرودگاه نيست كه بخواهند آن را تعطيل كنند» چه آن كه چند روزى پيشتر بسيج دانشجويى دانشگاه خواجه نصير لغو مجوز نشست دفتر تحكيم را خواستار شده بود: «به تازگى برخى مجموعه ها بيانيه هايى صادر مى كنند و دانشجويان و رئيس دانشگاه را تهديد مى كنند كه اگر نشست دفتر تحكيم وحدت در اين دانشگاه برگزار شود، چنين و چنان مى كنيم و به هر حال تأكيد مى كنيم كه اين نهادها بايد به گذشته مراجعه كنند و نتايج اين تهديد ها را ببينند، اين تهديدها نتايج مثبتى براى كشور و جامعه دانشگاهى ندارد، آنها بايد در رفتار خود تجديد نظر كنند و اجازه دهند كه دانشگاه فعاليت خود را در محور خرد و عقل جمعى قرار دهد.»

• مشكلات جريان اصلاحات

پس از اين محسن كديور سخن خود را آغاز كرد تا به اين نتيجه برسد كه راه اول و آخر اصلاحات در ايران براساس روشنفكرى دينى است.او كه در بررسى اسلام و فرهنگ دموكراتيك سخن مى گفت به بحث اصلاحات در ايران پرداخت: «اصلاحات زمانى شكست مى خورد كه جامعه به اين نتيجه برسد كه روش تدريجى اصلاح امور درست نيست و بايد خشونت در پيش گرفته و من فكر نمى كنم جامعه ما به چنين نتيجه اى رسيده باشد، پس مطلقاً اصلاحات شكست نخورده، بلكه برنامه خاصى كه مى خواست در چارچوب قانون پيش برود و اصلاحات كند، شكست خورده اما در مقابل، محافظه كاران ايران عقب نشينى كرده اند. اكنون سه راه بيشتر نداريم.

يا بايد بى تفاوتى پيشه كنيم، يا اصلاحات را ادامه دهيم و يا انقلاب كنيم. اصلاح طلبى يعنى حركت كسانى كه بى تفاوت نيستند و به خشونت باور ندارند و راه حل را هم تدريجى مى دانند، در مرحله اول اصلاحات كه در چارچوب قانون اساسى و داخل نظام و اصلاحات دولتى تعريف شده بود، اصلاح طلبان داخل حكومت دست اندركار بودند اما امروز، در مرحله دوم اين شكل از اصلاحات پايان يافته است، البته اگر مرحله اول اصلاحات را طى نكرده بوديم، نمى توانستيم از دور دوم آن سخن بگوييم. من در ضرورت مرحله اول ترديدى ندارم اگر چه در طولانى شدنش ترديد داريم و معتقدم بايد در چهار سال تمام مى شد.»

اين روشنفكر دينى در ادامه در علت بى نتيجه ماندن اصلاحات در دور اول گفت: «مشكل اصلى ما در اين زمينه اين بود كه بايد اين حركت ها را با ايجاد فرهنگ آنها شروع مى كرديم چرا كه دموكراسى يك حركت سياسى نيست و بايد فرهنگ آن را به وجود آورد، چگونه انتظار داريد كه از فرهنگ استبدادى، دموكراسى بيرون آيد؟ ما چهار بار به ساختار سياسى پرداخته ايم و هر چهار بار به ارتجاع رسيده ايم، مهمترين نكته براى گذار به دموكراسى، فرهنگ آن است و از شما انتظار مى رود كه در تغيير فرهنگ عمومى جامعه موثر باشيد.»

او در پاسخ به كسانى كه مشكل بى فرجامى اصلاحات را در دينى بودن آن مى دانند تصريح كرد كه دينى و بى دينى هيچ تأثيرى بر دموكراتيك يا غيردموكراتيك بودن ما نداشته است، مشكل اين است كه كسانى كه دموكراسى را در كشور مطرح كردند، فراموش كردند زيربناهاى آن را مشخص كنند. شما هم شعارى بدهيد كه مى توانيد انجامش دهيد، چون سنگ بزرگ علامت نزدن است. در مورد بحث جبهه دموكراسى خواهى هم همين مشكل وجود دارد، اينكه جبهه جديد حول چه محورى شكل بگيرد مهم نيست، بايد ديد چه اقدام عملى براى ايجاد فرهنگ اسلامى دموكراسى كرده ايم. مشكل ما دين داشتن يا نداشتن مردم نيست مشكل ما عقب ماندگى است.سخنان كديور به پايان رسيد تا كار اصلى دانشجويان يعنى رايزنى و برگزارى انتخابات شوراى مركزى آغاز شود. اما او به دانشجويان سياسى گفت كه «اگر به عنوان انجمن دانشجويى نتوانستيم مشكلات خود را به شكل دموكراتيك حل كنيم چگونه انتظار داريم جامعه به صورت دموكراتيك اداره شود؟

اگر با دو سليقه مختلف توان تحمل يكديگر را نداريم و بلافاصله به اقليت و اكثريت تبديل مى شويم چگونه انتظار داريم كسانى كه به قدرت و ثروت مى رسند و از آن سرمست هستند حرف چند دانشجو كه دم از دموكراسى مى زنند را گوش دهند؟»

تا ديشب شوراى مركز معلوم نشد

روز جمعه اگرچه از ابتداى صبح موضوع بحث دانشجويان سياسى انتخاب شوراى مركزى دفتر تحكيم بوده، اما تا آخرين لحظات تنظيم اين گزارش، جمع بندى دانشجويان به اتمام نرسيد.

عبدالله مومنى دبير تشكيلات دفتر تحكيم وحدت در گفت وگو با شرق اعلام كرد «كه بسترها و مقدمات انتخاب شوراى مركزى آينده در حال شكل گيرى در درون فراكسيون هاست و اميدواريم جمعه شب (ديشب) به نتيجه مطلوبى برسيم.» او همچنين تاكيد كرد كه «خوشبختانه تاكنون مشكلى مبنى بر مخالفت فراكسيون اقليت براى انتخاب شوراى مركزى آنچنان كه در نشست شهريار شاهد آن بوديم وجود نداشته است.»

مومنى با اعلام اين خبر كه هيچ كدام از اعضاى فعلى شوراى مركزى در فهرست انتخابى براى شوراى مركزى آينده اين تشكل دانشجويى حضور ندارند از غيبت رئيس و نايب رئيس فراكسيون اقليت در اين نشست انتقاد كرد و گفت: «دوست داشتيم كه دوستانمان در گرفتن مجوز و برگزارى نشست به ما كمك مى كردند كه اينگونه نشد، اما به هر حال از انجمن هاى اسلامى تمام دانشگاه ها به خاطر حضورشان در اين نشست متشكرم.»