گزارش مراسم چهل و سومين سالگرد تاسيس نهضت آزادي ايران؛ 43 سال اعتدال و اصلاح‌طلبي، نهضت آزادي ايران

در مراسم سالگرد تاسيس نهضت آزادي ايران كه روز جمعه 25 ارديبهشت ماه در منزل مهندس صباغيان برگزار شد اعضاي نهضت و فعالان اصلاح طلب به سخنراني پرداختند.
اولين سخنران مراسم مهندس امير خرم در سخناني تحت عنوان جايگاه نهضت آزادي ايران در تاريخ معاصر ايران به تحليل فضاي گفتمان تاريخ معاصر ايران پرداخت. وي مشخصا گفتمان ماقبل مشروطيت : پاتريمونياليزم سنتي، تركيبي از گفتمان سلطنتي و تفكر مذهبي شيعه مبتني بر پدرسالاري سياسي و اجتماعي ـ اقتدار محض ـ اطاعت مطلق ـ قداست حكومت و
فرهنگ ـ تلقي رعيت از مردم را برشمرد و عنوان نمود.
ساختار قدرت منبعث از اين تفكر : ساختار قدرت عمودي ـ غيرمشاركتي و غيررقابتي است.
وي همچنين گفتمان دوران پهلوي : تلفيق پاتريمونياليزم سنتي و مدرنيزاسيون غربي.
مبتني بر اقتدارگرايي ـ عقلگرايي مدرنيستي ـ ناسيوناليزم ايراني ـ مدرنيسم فرهنگي ـ سكولاريزم و توسعه صنعتي تحليل نمود.
كه ساختار قدرت منبعث از اين تفكر : ساختار قدرت عمودي ـ غيرمشاركتي و غيررقابتي.
خرم گفت در تقابل با اين گفتمان حاكم در دوران پهلوي چهار گفتمان واكنشي شكل گرفت.
1ـ گفتمان عدالت‌جويي در قالب سياسي حزب توده و احزاب چپ ديگر
2 ـ گفتمان استقلال¬طلبي در قالب سياسي احزاب عضو جبهه ملي
3ـ گفتمان دين¬ورزانه
ـ گفتمان ديني سنتي در قالب سياسي جريان فدائيان اسلام ـآيت الله خميني ومؤتلفه
ـ گفتمان ديني مدرن در قالب سياسي نهضت آزادي ايران
او سپس در شرح اين گفتمان¬ها به مؤلفه¬هاي زير براي هر گفتمان اشاره نمود:
مؤلفه¬هاي تفكر عدالت¬گرا : تاكيد بر عدالت و مساوات اقتصادي و اجتماعي ـ توده¬گرايي ـ توسل به روش¬هاي خشن اجتماعي.
مؤلفه¬هاي تفكر استقلال¬گرا : تاكيد بر استقلال ملي در تمامي وجوه ـ توسل به روش¬هاي قانوني و غيرخشن ـ نخبه¬گرايي ـ فردمحوري.
مؤلفه¬هاي تفكر اسلام سنتي، تاكيد بر رعايت حدود و قوانين اسلام ـ تقليد محوري ـ تكيه بر رهبري روحانيت ـ توده¬گرايي ـ توسل به روش¬هاي خشن سياسي و اجتماعي ـ فرد محوري
مؤلفه¬هاي تفكر اسلام مدرن : تلاش در جهت تلفيق مفاهيم مدرن با منابع ديني ـ تحقيق محوري به جاي تقليد محوري ـ نخبه¬گرايي ـ توسل به روش¬هاي قانوني و غيرخشن كه با بسط اين مؤلفه¬ها و تجزيه و تحليل آن در چارچوب زماني متوجه مي¬شويم.
روشنفكري ديني ادامه جريان روشنفكري پيش آمده قبل از مشروطيت و شكل بومي شده آن بود. ادامه تفكر كساني همچون ملكم خان ـ طالب اف ـ آخوندزاده .
عضو شوراي مركزي نهضت آزادي اعلام نمود در شرايط امروز، انطباق متن و زمينه براي ماندگاري متن براساس تحليل گفتمان. گفتمان غالب در سطح جامعه فعلي ما نه عدالت¬طلبي اقتصادي و نه استقلال¬طلبي ملي است. بلكه رويارويي دو گفتمان سنتي و مدرن در حوزه دين مي¬باشد. ساير گفتمان¬ها به صورت حاشيه¬اي مطرح مي¬باشند.
تا زمان غالب بودن اين گفتمان وجود تشكل¬ها و جريان¬هاي فكري مبتني بر روشنفكري ديني و نگاه مدرن داشتن به دين ضرورت دارد.
ديگر سخنران اين مراسم دكتر ابراهيم يزدي دبيركل نهضت آزادي ايران سخنان خود را با درود به بنيانگذاران نهضت آزادي ايران و اعلام تشكر شوراي مركزي نهضت آزادي ايران از حاضرين آغاز كرد و بحث خود را در دو محور ادامه داد:
1ـ آيا مسائل كليدي روزهاي تاسيس نهضت همچنان وجود دارد؟
2ـ اين كه جنبش اصلاح¬طلبي ايران به كجا مي¬رود و چه راهكارهايي در پيش رو دارد؟
يزدي با تذكر به كساني كه گمان مي¬كنند نهضت قائم به چند فرد است اعلام نمود نيازي كه براساس آن نهضت آزادي ايران تاسيس شد همچنان وجود دارد و تا اين نياز وجود دارد با از صحنه خارج كردن اين افراد نهضت از بين نخواهد رفت.
يزدي با اشاره به مرحوم طالقاني به عنوان اولين روحاني كه تقيد حزبي را پذيرفت بدون اين كه درخواست هيچ گونه رأي ويژه را داشته باشد نكاتي از بيانيه آيت¬الله طالقاني را به مناسبت تاسيس نهضت آزادي برشمرد و با توجه به اين نكات اهداف و انگيزه¬هاي اصلي تاسيس نهضت را تاكيد بر اصول آزادي به معناي رهايي از استبداد و تامين حق حاكميت ملت و امنيت افزود: بيان واقعي و عملي اين نكته كه بقاي بدون كار جمعي امكان پذير نيست، از ديگر اهداف تاسيس نهضت آزادي بود.
دبيركل نهضت آزادي در ادامه گفت همان طور كه در بيانيه¬هاي اوليه نهضت آمده شرط سپاس ايزدي تلاش براي كسب آزادي است و مهندس بازرگان دبيركل فقيد نهضت نيز در سخنان مختلفي لزوم مبارزه با استبداد اشاره كرده است. چون اين خواسته هنوز كهنه نشده و همچنان مورد مطالبه مردم است، نهضت آزادي نيز كماكان براي كسب آزادي و تحقق حاكميت ملت با استبداد به عنوان مانع اصلي اين دو هدف مبارزه مي¬كند.
يزدي همچنين به بخش¬هايي از نامه آقاي خاتمي تحت عنوان نامه¬اي براي فردا اشاره كرد كه در آن رياست قوه مجريه نيز به وجود فضاي استبدادزده در كشور اذعان نموده بود. يزدي با انتقاد از كساني كه آزادي را كلمه خبيثه مي¬دانند به آنان يادآور شد كه اين ايراد ايشان به فعل خداوندي است كه انسان را آزادومختار آفريده است.
دكتر ابراهيم يزدي در قسمت دوم سخنانش با تحليلي بر انتخابات مجلس هفتم يادآور شد كه از ابتداي انقلاب گروهي از روحانيون و غيرروحانيون بودند كساني كه با آزادي و دموكراسي كاملا مخالفند. وي بخش عمده¬اي از اين افراد را كساني دانست كه در دوران قبل از انقلاب در خانه نشسته بودند ولي پس از پيروزي گام به گام جلو آمدند و در نهايت در انتخابات مجلس هفتم به جبران شكستي كه از ملت خورده بودند پايان جمهوريت نظام و پايان بازي دموكراسي را اعلام كردند.
اين فعال سياسي انتخابات مجلس هفتم را نظير انتخابات در كشورهاي سوسياليستي خواند كه در آن براي نيل به يك مجلس مشورتي جمعي را به مردم معرفي مي¬كنند تا از ميان آنان برخي را برگزينند و پيش¬بيني نمود كه در انتخابات رياست جمهوري آينده براي آغاز اين فرايند گروهي سعي در برگزاري انتخاباتي چون مجلس هفتم خواهند داشت.
وزير امور خارجه دولت موقت همچنين اشاره نمود در شرايطي كه جامعه جهاني در دوران ما بعد جنگ سرد قرار دارد و در اين دوران هر چند حاكميت ملي به مفهوم كلاسيك خود اعتباري ندارد و لذا كشورهايي مي¬توانند پايدار بمانند كه هنر استفاده از فرايند جهاني شدن را در خدمت منافع و اهداف ملي خود بگيرند.
دكتر يزدي بحران¬هاي سياسي ـ اقتصادي ـ فرهنگي و مديريتي را بحران¬هايي كه جمهوري اسلامي با آنها روبرو بوده برشمرد و خاطرنشان ساخت از ميان اين بحران¬ها بحران مديريت و اقتصادي به زودي گريبانگير اقتدارگرايان خواهد شد و آنان كه هنوز پس از 25 سال هيچ برنامه كلاني براي اداره كشور ندارند توانايي جوابگويي به خواست ملت رانخواهند داشت و نمي¬توانند با ذكر آرمان¬هايي به عنوان راهبردها به مطالبات در اين زمينه پاسخ گويند.
يزدي با ذكر شواهدي از دارايي¬ها و امكانات بي حد و حصر بنيادها و نهادهاي وابسته به بخش اقتصادي قدرت عدم موفقيت آنها را ناشي از تناقض دروني و مشكلات ذاتي اقتدارگرايان براي حل مسائل دانست. وي اطمينان داد كه جريان اقتدارگرا نمي¬تواند بر روندهاي موازي كه خود به وجود آورده مديريت كند.
لذا احتمال مي¬رود كه يا به وضع كنوني با همه لوازم آن ادامه دهدكه نتيجه آن وقوع يك فاجعه است و يا شايد بتواندبر حل اين مشكلات فائق آيد و ايران را به ‍ژاپن و يا چين اسلامي بدل كند. كه اين جريان قادر به اجراي هيچ كدام از اين دو الگو نيست. چون اگر موفقيتي در توسعه داشته باشند نخواهند توانست بدون الزامات آن به توسعه فقط در يك جهت دست يابند.
يزدي به سخنگويي از تشكل اصلاح¬طلبي كه سخنگويي آن را بر عهده دارد گفت هر كدام از اين دو احتمال از سوي اقتدارگرايان در پيش گرفته شود جريان اصلاح¬طلبي نمي¬بايد ساكت بنشيند و نياز دارد كه به بازسازي بپردازد و اين جنبش نيازمند تشكيل يك حركت گسترده از تمام سازمانها و گروههايي است كه داراي گرايشات و ديدگاههاي مختلف هستند و اگر بتوانند با درك شرايط كنوني ايران و جهان بتوانند با اراده و آمادگي حركت كنند چه اقتدارگرايان موفق باشند يا نه شرايط جهاني به سمت رشد دموكراسي پيش خواهد رفت.
دبيركل نهضت آ‍زادي ايران در پايان آمادگي كامل حزب متبوعش را براي پيوستن به جبهه فراگيري براي پيشبرد منافع ملي و دموكراسي خواهي اعلام نمود.
قسمت دوم اين مراسم به تقدير ازخدمات آقاي حسين انصاري راد رياست كميسيون اصل نود مجلس اختصاص داشت. در لوحي كه به اين منظور تهيه شده آمده بود:

متن لوح:

جناب آقاي حجت‌الاسلام و المسلمين حسين انصاري راد

اكنون كه عمر مجلس ششم و دوران خدمت جنابعالي به عنوان نماينده مردم ايران (از نيشابور) درحال پايان يافتن است لازم دانستيم كه از زحمات و خدمات ارزنده جنابعالي در طول نمايندگي مجلس ششم تقدير و تشكر گردد.
كارنامه كميسيون اصل نود قانون اساسي، به مديريت جنابعالي از صفحات درخشان عملكرد نه تنها مجلس ششم بلكه مجالس گذشته جمهوري اسلامي ايران به شمار مي¬رود.
به يقين مي¬توان گفت، كيسيون اصل نود، با تقواي معطوف به ايمان و با پرهيز از سياسي‌كاري، با درايت و فرزانگي، با جديت و احساس مسئوليت معطوف به حق وظايف قانوني خـود را در مـورد شكايات مردم، نهادها و گروه‌ها، به نحو احسن انجام داده است. و اگر مديريت جنابعالي و همكاري صميمانه ساير نمايندگان عضو اين كميسيون نبود، چه بسا چنين توفيقي نصيب مجلس ششم نمي‌شد.
از طرف خود و شوراي مركزي نهضت آزادي ايران، ضمن سپاس از زحمات و فداكاري‌ها، اين موفقيت را تبريك گفته و توفيق بيشتر جنابعالي را در جلب رضايت حق و خدمت به ايران و اسلام آرزو مي‌نمايد.
با احترام
دكتر ابراهيم يزدي
دبيركل نهضت آزادي ايران

اين لوح كه از سوي نهضت آزادي ايران تهيه شده بود همراه با كتاب نفيسي توسط دكتر ابراهيم يزدي به ايشان اهدا شد.
و سپس حجت الاسلام و المسلمين انصاري راد در سخنان خود كه با غزلي از حضرت حافظ آغاز نمود گفت هر چند من در طول زندگي و فعاليت سياسي خود خط عدالت را گم نكرده¬ام ولي عمل به اين وظيفه را در خود قابل تقدير نمي¬دانم.
وي با درود به روح طالقاني ، بازرگان و سحابي و ياد كردن از آناني كه معلم فرهنگ و اخلاق اسلامي و ديني بودند از آنان به عظمت نام برد و عنوان كرد كه در سالهاي دهه 30 با
نوشته¬هاي مهندس بازرگان به عنوان يك طلبه برخورد مي¬نمودم و هر كدام از انها را بارها مطالعه مي¬كردم و از بهترين نوشته¬هايي است كه در پرورش روح و اخلاق من موثر بود. انصاري راد عنوان نمود اگر چه من در طول عمر هيچ گاه از آموختن و مطالعه دور نبوده¬ام اما در ميان همه آنچه خوانده¬ام مرهون هدايت و تعليم بازرگان و طالقاني و شيوه و سيره علمي اين بزرگواران قرار داشتم و خوشبختم كه در دوره اول مجلس نيز در خدمت مهندس بازرگان، دكتر سحابي و اخلاق حسنه ايشان و ديگر دوستانشان بودم.وي اعلام كرد به همين دليل بازرگان، سحابي، طالقاني و شريعتي زنده¬اند اما پرخاشگران فرجامي جز عدم نخواهند داشت.
عمادالدين باقي روزنامه¬نگار و ديگر سخنران مراسم چهل و سومين سالگرد نهضت آزادي ايران در سخنان خود با اشاره به سابقه پر فراز و نشيب نهضت آزادي آنرا شجره طيبه¬اي خواند كه آموزگاران اصلاح طلبي در تاريخ معاصر بوده و تحت فشار دو تيغ يك قيچي كه در نبرد با هم مشي اعتدال نهضت را نيز مورد حمله قرار مي¬دادند.
باقي نهضت‌آزادي را اپوزيسيون نجيب‌خواند كه همواره تحت شديدترين فشارهاقرار
داشته است.
همچنين عيسي سحرخيز نيز در سخنان خود به مناسبت نزديك به نيم قرن فعاليت سياسي پر افتخار نهضت آزادي ايران با انتقاد از قصه پر غصه ؟؟ و روحيه ضد تشكيلاتي ايرانيان به مرامنامه نهضت اشاره كرد كه بنيانگذاران نهضت آزادي بر محورهايي چون دين اسلام تعالي بخش و اعلاميه جهاني حقوق بشروخدمت به ايران تأكيد داشته اند امروزاين انديشه مي¬تواند محور تجمع اصلاح طلبان باشد.
مديرمسئول ماهنامه آفتاب با بازخواني تاريخي دو برهه¬اي كه در آن برخي با اتخاذ خط‌مشي راديكال در برابر اعتدال نهضت ايستادند و در دومين باري كه اين اتفاق رخ داد در پس از انقلاب هنوز اثرات آن ادامه دارد.
وي در باب ضرورت نقد گذشته براي نيل به حركات همگرايانه آينده اصلاح طلبي كه بعدازانتخابات مجلس هفتم به فراموشي سپرده شده است هر روز تاخير در اين مسئله را باعث سال¬ها دور شدن جامعه از اهداف دانست و خواستار تهيه منشوري براي ائتلاف نوين شد.
اين روزنامه نگار با اشاره به اين كه در شرايط امروز كه جريان اقتدارگرا هر روز به سمت احاطه بيشتر به فضا پيش مي¬رود از ديدگاه نهضت در راستاي تشكيل جمع فراگير اصلاح طلبي تقدير نمود.
مراسم چهل و سومين سالگرد تاسيس نهضت آ‍زادي ايران در ساعت 30/20 با قرائت دسته جمعي سرود اي ايران توسط حاضرين خاتمه يافت.

در حاشيه مراسم
بسياري از رجال و فعالين سياسي اصلاح طلب در اين مراسم حضور داشتند كه از آن ميان مي¬توان به :
عزت الله سحابي، احمد منتظري، هادي قابل، احمد زيدآبادي، عسيي سحرخيز،علي اكبر معين فر، فياض زاهد، محمدعلي دادخواه،حسين رفيعي،محمدبسته نگار،مرتضي كاظميان، عمادالدين باقي، عليرضا رجايي، حبيب الله پيمان، اعظم طالقاني، ورجاوند، سعيد رضوي فقيه،محمد تركمان، جلالي زاده و... اشاره نمود.
تصاوير بنيانگذاران نهضت آ‍زادي ايران مهندس بازرگان ، آيت الله طالقاني و دكتر سحابي و تصاوير دكتر چمران و دكتر شريعتي به عنوان بنيانگذاران اين نهضت در خارج از كشور در كنار تصويري ازدكتر مصدق و پرچم جمهوري اسلامي ايران به همراه نوشته¬اي با مضمون اين كه جز خداوند هيچ كس حاكميتي بر مردم ندارد و سياست اسلام صداقت است به عنوان نماينگر بينش و منش اين حزب ديرپاي ايراني بر ديوارهاي محل برگزاري مراسم خودنمايي مي كرد.
حضور پر تعداد عكاسان و خبرنگاران مطبوعات در اين مراسم قابل توجه بود.
در بخشي از مراسم سرودي به نام نهضت آ‍زادي پخش گرديد كه برخي از حاضران نيز با آن همراهي نمودند.
سخنراني حجت الاسلام انصاري راد مكررا با تشويق حضار و فعالين سياسي و اجتماعي حاضر ، قطع مي¬شد.