 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
||
|
||||||
 |
 |
 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
||||||
|
|
|
|
|||
s_ibrahim_rabbani@hotmail.com
نظريات گوناگون در ارتباط با دخالت ارتش در سياست :
بطور كلى دو گونه نظريه در مورد دخالت ارتش در سياست وجود دارد ؛ يكى نظرات متفكران غربى و ديگرى ايده هاى انديشمندان روسى .
نظرات متفكران غربى :
اساس و پايه هاى پژوهشهاى نظرى در جوامع غربى و بويژه امريكا ، در ارتباط با دخالت نظاميان در سياست و تئورى نوسازى يا مدرنيزاسيون ميباشد .
بر اساس نظريه نوسازى ، ارتش بعنوان پيش قراول تحولات اجتماعى مورد توجه قرار ميگيرد . تئورى نوسازى امروزه بعنوان يك پارادايم در علوم سياسى حاكم ميباشد . اگر چه در سالهاى اخير مورد نقد و بررسى توسط تجديد نظر طلبان مكتب نوسازى ، پست مدرنيستها و نظريه پردازان ماركسيستى قرار گرفته است .
در سالهاى اخير معدودى از جامعه شناسان و انديشمندان علوم سياسى ، تئورى نوسازى را مورد نقد قرار داده اند و معتقدند بايد با توجه به واقعيات و تحولات بين المللى به يك تجديد نظر اساسى در اين تئورى دست زد .
آراء تعدادى از متفكرين غربى :
1 - لوسين دبليو پاى :
با بررسى سوابق مطالعاتى جامعه شناسى دخالت نظاميان در سياست ، متوجه اين نكته ميگرديم كه خط دهنده اصلى و اوليه تحقيقات جامعه شناسى نظامى امريكا ، فردى است بنام " لوسين دبليو پاى " كه در سال 1962 نوشه خود را تحت عنوان " نقش ارتش در فرآيند نوسازى سياسى " منتشر نمود . اين مقاله سر آغاز يك دوره تفكر جديد در علوم اجتماعى و بويژه در جامعه شناسى توسعه يافتگى و توسعه نيافتگى جامعه شناسى بود .
پاى نظرات آن گروه از دانشمندان علوم اجتماعى كه ، قابل انتقال بودن نظام حكومتى ليبرال دمكراتيك غربى به جوامع در حال رشد را اعتقاد داشتند ، پندارى بيش نمى دانست و از ديكتاتورى توسعه ، بعنوان تنها راه حل معضلات و مسائل جهان سوم دفاع ميكرد .
پاى ميگويد كه دانشمندان علوم اجتماعى امريكا نمى توانند درك كنند كه چگونه نظاميان و سازمان ارتش در جوامع در حال توسعه ، به عناصر تصميم گيرنده اصلى تبديل شده اند و ميتوانند مجرى خواستها و اميال آنها باشند .
او پيشداوريهاى ضد ميليتاريستى دمكراسيهاى غربى را ، بعنوان عامل اصلى در بين دانشمندان علوم اجتماعى ، در رابطه با ارائه نظريه " رفع عقب ماندگيهاى جهان سوم " ميداند ؛ و معتقد است كه دانشمندان و صاحب نظران امريكايى نتوانسته اند دكترين مناسبى براى برطرف كردن عقب ماندگيهاى اقتصادى كشورهاى جهان سوم ، ارائه نمايند ؛ لذا معتقد است كه نظاميان جهان سوم ، به عنوان كارگزاران نوسازى و پيش قراولان اين حركت مى باشند .
پاى فعاليت نظاميان در بوجود آوردن سازمانهاى نظامى و شبه نظامى و كوشش در تحكيم اين سازمانها را موفق ترين و مؤثر ترين نهاد در پايان بخشيدن به عقب ماندگى جامعه ارزيابى ميكند .
او ارتش را ، بعنوان كارآمدترين سازمان دولتى مدرن معرفى ميكند و مقتدرترين سازمان حكومتى در يك جامعه انتقالى ميداند .
پاى سلطه نظاميان را به دو دليل خواسته ايالات متحده امريكا ميداند :
1 - اينكه نظاميان باعث ثبات سياسى در جامعه شده و ايجاد اين ثبات ، همكارى تجارى و اقتصادى بيشترى را با ايالات متحده امريكا ممكن ميسازد .
2 - نظاميان قادرند سياستى با ثبات و مستمر در مقابل كمونيسم و افكار كمونيستى دنبال كنند ؛ و اين هر دو تأمين كننده اهداف سياست خارجى دولت مردان امريكايى است .
2 - اس . اى . فاينر :
جامعه شناس سياسى انگليسى معتقد است كه دخالت نظاميان در سياست به عواملى همچون نهادمند شدن زندگى سياسى ، توسعه فرهنگ سياسى و گسترش مؤسسات و نهادهاى مدنى بستگى دارد .
فاينر همچنين دخالت نظاميان در سياست را ثمره شرايط اجتماعى و تمايل و توانايى نظاميان در سياست ميداند . او بين دخالت نظاميان در سياست و مدرنيزاسيون نوعى ارتباط برقرار ميكند و معتقد است يكى از انگيزه هاى ارتش در بدست گرفتن قدرت سياسى ، شتاب بخشيدن به آهنگ مدرن سازى ميباشد .
او در تحليل خود چهار نوع فرهنگ سياسى را مشخص مينمايد :
1 - فرهنگ سياسى بالغ :
در اين نوع جوامع ، فرهنگ سياسى در بالاترين سطح خود قرار دارد و دخالت نظاميان در سياست ، تأييد افكار عمومى را بدنبال ندارد . در اين كشورها مداخله ارتش بطور مستقيم و آشكار نامشروع تلقى ميشود ؛ هر چند ممكن است نفوذ توسط نظاميان وجود داشته باشد همانند انگلستان ، امريكا و كشورهاى اسكانديناوى .
|
advertisement@gooya.com |
|
2 - فرهنگ تكامل يافته :
كشورهايى كه در آنها برخى شاخصه هاى توسعه سياسى مثل سازمانها و نهادهاى مدنى شكل گرفته ، داراى اين نوع فرهنگ سياسى ميباشند .
در اين كشورها شاخصه هاى ديگر توسعه سياسى بويژه راههاى انتقال قدرت ، هنوز به وضع مطلوب نرسيده اند و مشروعيت دولت نظاميان در اين كشورها ، با مشكل مواجه ميباشد . آلمان در فاصله 1918 - 1933 و ژاپن بين دو جنگ جهانى ، از نوع چنين كشورهايى بوده اند .
3 - فرهنگ سياسى پايين ( ضعيف ) :
شامل كشورهايى است كه شاخصه هاى توسعه سياسى در آن چندان پيشرفت نكرده است ؛ افكار عمومى و جامعه مدنى رشد و سامان پيدا نكرده اند ؛ لذا در برابر دخالت ارتش در سياست مقاومت چندانى صورت نمى پذيرد . كشورهايى مثل تركيه ، آرژانتين ، سوريه ، عراق چنين بوده اند .
4 - فرهنگ سياسى حداقل :
در اين نوع جوامع ، فرهنگ سياسى در پايين ترين سطح خود قرار دارد ، افكار عمومى بسيارند و از سازمان يافتگى ضعيفى برخوردار . در اين كشورها شاخصه هاى توسعه سياسى هيچگونه پيشرفتى نكرده اند و احتمالا ارتش سازمان يافته ترين نهاد سياسى و اجتماعى است ؛ لذا بقدرت رسيدن ارتش امرى عادى تلقى ميشود .
3 - اريك نورد لينگر :
در كتاب " سربازان در سياست " به نقش نظاميان در كشورهاى جهان سوم ميپردازد و معتقد است نظاميان با استفاده از قدرت نظامى خود در ثبات سياسى جامعه مؤثر هستند .
از ديدگاه وى نظاميان تنها بدين خاطر خواستار تغييرات اقتصادى و اجتماعى هستند ، تا بهتر بتوانند به منافع اجتماعى خود جامه عمل بپوشانند . لينگر معتقد است كه احتمال دخالت نظاميان در سياست با كاهش مشروعيت نظام سياسى افزايش پيدا ميكند ؛ از نظر او مهمترين عامل وقوع كودتاهاى نظامى ، تغييرات در مشروعيت ميباشد كه اين ميتواند بر نقش سياسى نيروهاى مسلح اثر بگذارد .
يكى ديگر از نظريات لينگر طرح " مدل رسوخ " ميباشد كه در اين مدل ، فرمانروايان كشورى با رسوخ عقايد خاص ، اطاعت و وفادارى نيروهاى مسلح را افزايش ميدهند . اين مدل بيشتر در كشورهايى وجود دارد كه قدرت بصورت متمركز در دست يك گروه خاص قرار ميگيرد ؛ مثل نظامهاى تك حزبى . براى مثال در قبل از انقلاب ، ارتش بعنوان وسيله اى براى اشاعه يك نوع ايدئولوژى خاص ، كه همان ايدئولوژى رژيم سابق بود عمل ميكرد . شاه براى نفوذ و گسترش ايدئولوژى آريا مهرى ، بخش وسيعى از تاريخ شاهنشاهى ، سرودهاى شوومينستى ( ميهن پرستى افراطى ) و ارزشهاى سلطنتى را در بين ارتش گسترش ميداد . او زبان فارسى را از لغات عربى و تركى پاك ساخت و معتقد بود كه اسناد رسمى نظامى بايستى به پارسى سره نوشته شود . او با تقويت روحيه سپاهيگرى در روستاها در قالب سپاههاى بهداشت ، ترويج آبادانى و دانش ، گسترش ايدئولوژى آريا مهرى را در روستاها تقويت مينمود و وفادارى ، سرسپردگى و اطاعت كوركورانه را در ارتش گسترش ميداد .
ادامه دارد ...
