بولتون به دنبال پروتكل الحاقى آمريكا، كامبيز توانا، روزنامه شرق

روسيه در هفته گذشته به مهم ترين نقطه ديپلماتيك منطقه تبديل شد. حضور كاندوليزا رايس مشاور امنيت ملى بوش در مسكو، پس از آن كمال خرازى وزير خارجه ايران و به فاصله كوتاهى جان بولتون معاون وزير خارجه آمريكا در امور تسليحات كشتار جمعى كه با نيتى محكم تر از دو مقام قبلى به مسكو رفت.

آنچه دستگاه ادارى كاخ سفيد را بر آن ساخت كه بولتون را راهى مسكو كند، نتايجى بود كه در اجلاس هفته گذشته سران گروه هشت به دست آمد. اين جلسه نشان داد كه سران گروه ۸ بر اجراى PSI تاكيد دارند و حالا زمان اجراى جدى اين پروتكل است.

(Proliferation Security Initiative) كه از آن به عنوان PSI ياد مى شود، پروتكلى است كه يك سال پيش از سوى جورج بوش، رئيس جمهور آمريكا به ديگر كشورهاى پيشرفته جهان پيشنهاد شد. در حال حاضر ۱۳كشور براى اجراى اين پروتكل به توافق رسيده اند. اما هنوز روسيه بر سر اين مسئله به توافق نهايى نرسيده و بولتون براى گوشزد كردن مفاد اين پروتكل راهى مسكو شده بود. براساس اين پروتكل كشورهايى كه آمريكا آنها را دولت هاى خطرناك مى نامد، حق استفاده از همكارى گسترده كشورهاى پيشرفته را ندارند و هرگونه حمل و نقل انرژى يا مواد اوليه و مرتبط با آن كه بيشتر از يك ميليارد دلار باشد، ممنوع است. ضمن اين كه راهكارهايى براى كنترل ارتباطات هوايى و دريايى دولت ها در نظر گرفته شده و كشورهاى متعهد بايد در هر مرحله تمامى ارتباط هاى خود با اين كشورها را كنترل كنند.

از آنجايى كه ايران در فهرست كشورهاى خطرناك قرار دارد و رقم قرارداد ميان ايران و روسيه نزديك به حد نصابى است كه آمريكا تعيين كرده، مقامات آمريكايى نگرانند كه شايد مقامات روسيه از روى حرص و طمع تصميم گيرى كنند و مفاد مورد تفاهم را زير پا بگذارند.سرگئى كيسلياك در مسكو و در گفت وگو با سى ان ان اعلام كرد كه روسيه به هيچ وجه قرارداد خود با ايران براى تكميل نيروگاه بوشهر را به هم نمى زند و مسائل امنيتى ارتباطى به روسيه ندارد و وظيفه آژانس بين المللى انرژى اتمى است كه به اينگونه مسائل رسيدگى كند.

در حالى كه رسانه هاى غربى از شكست ملاقات بولتون در مسكو سخن مى گويند، كيسلياك گفت: «تمامى كشورهاى مخالف عملكرد روسيه به دنبال همين قرارداد هستند. قرارداد ۸۰۰ ميليون دلارى چيزى نيست كه آنها به اين راحتى از آن بگذرند. اگر ما طرف قرارداد نبوديم، به سرعت خودشان اين قرارداد را به چنگ مى آوردند.»بولتون كه از مذاكرات خود نتيجه خوبى نگرفته بود، روز پنج شنبه در مسكو خطاب به خبرنگاران گفت: «اختلافات جدى ميان آمريكا و روسيه بر سر مسائل هسته اى ايران به قوت خود باقى است و ما نتوانسته ايم به توافق مناسب برسيم.» الكساندر روميانتسف رئيس سازمان انرژى اتمى روسيه نيز اعلام كرد كه آمريكا قصد فشار ويژه اى به روسيه نداشته، فقط اعلام كرد كه همكارى براى ساخت نيروگاه بوشهر لغو شود و ما هم به طور جدى اعلام كرديم كه چنين چيزى ممكن نيست. همكارى ما با ايران براى تكميل نيروگاه بوشهر تا پايان ادامه خواهد داشت.خبرهاى رسيده از آمريكا حاكى از اين است كه مقامات ايرانى قصد دارند قرارداد ديگرى براى همكارى هسته اى با روسيه منعقد كنند كه با مخالفت آمريكا مواجه شده است. پرس ريويو در گزارشى اعلام كرد كه ايران در پى اعلام قبلى كه قصد دارد نيروگاه هاى بيشترى بسازد، با روسيه وارد فاز جديدى از همكارى هسته اى مى شود كه براى آمريكا خطرناك است.

هنوز هيچ يك از مقامات روسيه و يا ايران در اين باره اظهار نظرى نكرده اند. اما آمريكا قصد دارد به هر صورت كه شده روسيه را به اجراى PSI ملزم كند. برخى تحليلگران نيشن نيز اعلام كردند كه روسيه هيچ امنيت خاصى ندارد و بازار سياه گروه هاى خطرناك در اين كشور با شدت فعال است و بعيد نيست كه روسيه نتواند كنترل لازم بر ترابرى با ايران را انجام دهد. بولتون در مذاكرات خود اعلام كرده بود كه اگر روسيه توافق كند، آمريكا در بخشى از اين همكارى ها حضور داشته باشد كه با مخالفت جدى روميانتسف مواجه شده است.كاندوليزا رايس نيز در هنگام حضور در مسكو فارغ از بررسى روند اجلاس شوراى حكام آژانس بين المللى انرژى اتمى از روسيه خواست تا بيشتر در پروتكل PSI همكارى كند و آمريكا از همكارى روسيه در خصوص اين پروتكل راضى نيست.ولى روسيه اعلام كرده كه ايران شريك جدى اين كشور است و حاضر نيست از موضع خود با ايران عقب بنشيند. روز پنج شنبه و در يك توافق سه جانبه، قرار شد خط آهن سه كشور روسيه، آذربايجان و ايران به هم متصل شود. هم چنين قراردادى باعث گردش ۱۵ تا ۲۰ ميليون تن كالا در سال است كه درآمد سرشارى را به روسيه سرازير مى كند.از سوى ديگر، ديپلمات هاى ايرانى با آسودگى بيشترى فضا را دنبال مى كنند. پيروز حسينى نماينده ايران در آژانس بين المللى انرژى اتمى در گفت وگويى با فرانس پرس و در پاسخ به اتهامات مبنى بر بسته نشدن پرونده هسته اى ايران گفت: «اطلاعات كامل ما به آژانس تحويل مى شود و ما انتظار داريم پرونده ايران به زودى مختومه اعلام شود.»

اين حرف، واكنش مناسبى در وين نداشت. ديپلمات هاى غربى اعلام كردند كه حتى اگر گزارش كامل به آژانس برسد و كار بازرسان آژانس طبق برنامه زمان بندى شده پيش برود، حدود شش ماه زمان لازم است تا پرونده از دستور كار خارج شود.حسينى نيز در واكنشى ديگر حرف خود را تصحيح كرد و گفت: «منظورم اين نبود كه به طور كامل خارج شود. بلكه با توجه به همكارى بالاى ايران با آژانس بين المللى انرژى اتمى انتظار داريم پرونده از دستور كار اضطرارى خارج شده و در نوبت عادى مورد بررسى قرار گيرد.»حساسيت در داخل كمتر از خارج از كشور نيست و دست اندركاران خود را براى حضور در جلسه ۱۴ ژوئن (۲۵ خرداد) آماده مى كنند. نماينده سابق ايران در آژانس بين المللى انرژى اتمى تنها مقام ايرانى است كه به ارزش كار خبرى و مطبوعاتى اشاره مى كند و اميدوار است كه بتوان پادزهرى براى اختلاط اعمال فنى و سياسى پرونده هسته اى ايران توسط آمريكا به دست آورد.

على اكبر صالحى در گفت وگو با ايسنا اعلام كرد كه پرونده ايران دو بعد حقوقى و سياسى دارد و ما به لحاظ خسران در بعد سياسى، آسيب هاى زيادى در زمينه حقوقى ديده ايم و حتى ايران به خاطر برخى تحريم ها نمى تواند مواد اوليه و دستگاه هاى مورد نياز خود در مصارف پزشكى و راديوتراپى را به دست آورد.صالحى گفت: «از منظر حقوقى تعهد كرديم تا به بعضى موارد در چارچوب رژيم پادمان عمل كنيم و در اين راستا اجازه بازرسى را به ماموران آژانس داديم. بعدها مسائلى پيش آمد و يك سرى بد سليقگى ها و كوتاهى از طرف ايران صورت گرفت.»آنچه صالحى آنها را بد سليقگى مى داند، نقص اطلاعات و تجربه است كه مشخص نيست با چه هدفى از سوى مقامات مسئول صورت گرفته است. در حالى كه ايران مستلزم همكارى با آژانس است، نتيجه تحقيقات خود را در مجلات علمى به چاپ رسانده و آژانس بين المللى انرژى اتمى به اين عملكرد واكنش منفى نشان دادند. صالحى افزود: «اگر فشارهاى سياسى و حقوقى آميخته شوند، مسئله ايران وارد مرحله اى جدى مى شود و تمام تلاش آمريكا اين است كه فشارهاى سياسى و حقوقى را تركيب كند.»بخش فشارهاى سياسى با توجه به عملكرد ضعيف ايران با رسانه ها به دست آمريكا افتاده و ابتكار سياسى نيز در دست آمريكايى هاست.

ضعف ايران در اين جبهه، باعث شده به لحاظ حقوقى و تكنيكى، ايران به شكل جدى آسيب پذير شود.صالحى با تاييد اين نظر اعلام كرد: «ما در روشنگرى و تفسير اطلاعات حضور داشتيم و جو تبليغاتى را غربى ها به دست گرفتند.»هنوز اطلاعات كامل فعاليت هسته اى ايران به آژانس تحويل نشده است. صالحى در گفت وگو با ايرنا اعلام كرد كه طى روزهاى آينده پرونده تحويل داده مى شود. اين در حالى است كه پيروز حسينى، نماينده ايران در آژانس نيز دو هفته پيش اعلام كرد كه پرونده ايران به زودى تحويل داده مى شود.صالحى اعلام كرد كه پيشتر اطلاعات كاملى به بازرسان آژانس تحويل داده شده و مابقى اطلاعات در زمان مقتضى و براى بررسى در اجلاس شوراى حكام ارسال خواهد شد.