مجلس تمام گشت، ايرج جمشيدى، روزنامه شرق

مجلس تمام گشت و به پايان رسيد عمر
ما همچنان در اول وصف تو مانده ايم

گروه مجلس ،ايرج جمشيدى: برگى ديگر از تاريخ پارلمان ايران ورق خورد و وكلاى اصلاح طلب خسته از مأموريتى دشوار به كار مجلس ششم پايان دادند.ديروز، روز وداع با مجلس اصلاحات بود. مجلسى كه نمايندگان راه يافته به آن كوشيدند ظرفيت فرهنگ سياسى كشور را براى استقرار دموكراسى از طريق مبارزات پارلمانى به همگان نشان دهند. ظرفيتى كه در پايان عمر مجلس ششم، تصوير نه چندان اميدبخشى از آن به نمايش گذاشته شد. نمايندگان مجلس ششم در آخرين روز از مجلس ششم به راحتى تمام از يكديگر خداحافظى كردند همان گونه كه با اصلاحات وداع گفتند.آغاز و پايان اين مجلس با حوادثى همزمان بود كه شايد آن را به يكى از استثنايى ترين تجارب مبارزات پارلمانى نه تنها در ايران كه در جهان توسعه نيافته بدل كرد.ورود قدرتمندانه اصلاح طلبان براى استقرار دموكراسى و جمهورى ناب، سپس خروج نااميدانه آنان از مجلس ششم نشان داد كه صرف اتكا به يك نيروى اجتماعى در بافت فرهنگى يك جامعه به شدت استبدادزده تاريخى گزينه اى كافى براى تحقق دموكراسى پارلمانى نيست.

تجربه گران سنگ مجلس ششم پيش از هر چيز آينه اى تمام نما بود براى نشان دادن ظرفيت هاى يك كشور توسعه نيافته در راه تلاش براى استقرار دموكراسى.دموكراسى و حكومت قانونى كه يكصد سال تمام ملتى خسته از مبارزه مفرط سياسى براى تحقق آن با حركاتى سينوسى، گاه اميدوارانه و گاه نااميدانه كوشيده اند. مجلس ششم آخرين تجربه از اين دست به شمار مى رود كه يك بار ديگر از زمان دولت ملى مصدق، آثار تحول گرايانه آن مرزهاى ملى ايران را درنورديد و جهانيان را به خواسته هاى دموكراسى خواهانه ملتى با آرزويى يكصدساله به خود معطوف كرد.مجلس ششم در آخرين روز كارى خود به قرائت گزارش هاى تحقيق و تفحص از مراكز قدرت سپرى كرد به اين اميد كه پس از چهار سال و حتى در آخرين روز هم قدرتمندان را قانع كند كه بر نقش نظارتى مجلس رضايت دهند.در كنار اين نقش، مهدى كروبى رئيس مجلس هم كوشيد با سخنانى همچنان تلاش كند تا محدوده اختيار نمايندگان براى انشاى حدود قوانين و منابع مشروعيت بخش به آن را اثبات نمايد.

بنابراين به گزافه نيست اگر بگوييم اين مجلس از ابتداى استقرار تا پايان كار و حتى در روز آخر كارى خود هم تلاش نافرجامى را براى اثبات هويت و تعيين محدوده قدرت قانون گذارى خود صرف كرد. تلاش براى اثبات هويتى كه حتى مهدى كروبى را واداشت تا در آخرين نطق خود از تريبون مجلس به همگان ثابت كند مجلس بايد در رأس امور باشد و البته اين منازعه اى بود كه طى چهار سال تمام نيروى اصلاح طلبان را به تحليل برد. مهدى كروبى كه شايد آخرين شيخ الرئيس قوه مقننه جمهورى اسلامى باشد كه تصوير او بر كتب تاريخى نقش خواهد بست، از مدت ها پيش وعده داده بود به تمام شبهات وارد شده بر مجلس ششم و نمايندگان اصلاح طلب پاسخ دهد و از كيان مجلس اصلاح طلبان كه خود چهار سال بر كرسى رياست آن تكيه زد، دفاع كند. ريش سفيد اصلاح طلبان و شيخ مورد احترام جمهورى اسلامى در آخرين روز رياستش به وعده داده شده عمل كرد، پشت تريبون قرار گرفت، بسم اللهى گفت و بيش از هر چيز عاملان ردصلاحيت ها را وعده داد كه در آينده اى نه چندان دور نتيجه عملكرد خود را خواهند ديد، همان گونه كه پاسخ ردصلاحيت نه چندان گسترده انتخابات مجلس چهارم را در دوم خرداد ۷۶ دريافت كردند.

رئيس رسمى اصلاح طلبان، ديروز تا آخرين لحظه و حتى زمانى كه گرداگرد لبان او به علت يك روز خسته كننده خشكيده بود و آثار آن كاملاً مشهود بود، باز بر ناعادلانه بودن انتخابات تاكيد مى كرد و آن را امرى بى سابقه در نظام جمهورى اسلامى با تبعاتى ناخوشايند توصيف كرد.وى گفت: نتيجه عملكرد خود را دريافت خواهيد كرد هر چند ظاهراً بر جامعه سكوت حاكم است. كروبى گفت كه نتيجه ردصلاحيت ها مانند كمبود بنزين و غلات نيست كه بلافاصله شاهد كيلومترها صف مردم مقابل نانوايى ها يا پمپ بنزين ها باشيم.كروبى باز هم گفت كه شوراى نگهبان بدعت گذار يك روش ناصواب بوده و محدوده نظارت را به دخالت در اجراى انتخابات گسترش داده است.كروبى آن گاه به دفاع از وظيفه نظارتى نمايندگان پرداخت و گفت: نظارت وظيفه نمايندگان است تا بدان وسيله از انحراف و سوءاستفاده قدرتمندان جلوگيرى كنند.وى گفت: كسانى كه با وظيفه نظارتى مجلس مخالف هستند، بدانند آن رعب ها و قتل هاى زنجيره اى كه عوامل خودسر انجام دادند و آبروى جمهورى اسلامى را بردند، نتيجه وجود مجلسى بود كه توان نظارت نداشت.كروبى گفت حتى در زمان مجلس سوم شاهد بسيارى اقدامات غيرقانونى بوديم ولى توان نظارت و مقابله قانونى را با آن نداشتيم.

وى گفت: رئيس آن مجلس بودم ولى كارى از دستم برنمى آمد. زيرا مجلس ناظر ضعيفى بود.كروبى در اين لحظه به برخى وقايع حساس اشاره كرد و گفت: كسانى كه با نظارت مجلس مخالفند، پاسخ دهند آيا اگر مجلس به وظيفه نظارتى خود عمل مى كرد و زمانى كه قصد داشتند نويسندگان را به دره پرتاب كنند و يا عده اى مى خواستند آنان را به دار بياويزند، با چنين افرادى مقابله مى شد، آيا باز هم شاهد قتل هاى زنجيره اى و به كام مرگ فرستادن داريوش فروهر و همسرش و برخى ديگر از نويسندگان بوديم؟

كروبى گفت: آيا اگر آن زمان نظارت قوى بود عده اى به خود جرأت مى دادند اين چنين خودسرانه ديگران را به قتل برسانند و هزينه هاى سنگينى را بر كشور و نظام جمهورى اسلامى تحميل كنند؟

كروبى آن گاه به نقش موثر مجلس ششم در نابودى غده هاى سرطانى خودسر اشاره كرد و گفت: همين كه مجلس ششم به وظيفه نظارتى خود عمل كرد و ديگر قتلى رخ نداد و يا كسى جرأت اين كار را به خود نداد نشانه موفقيت است.پايان اين بخش از سخنان كروبى همزمان با شروع موضع گيرى وى درباره حدود اختيارات نمايندگان در انشاى قوانين و انتقاد از نقش نظارتى شوراى نگهبان بود.اگر چه نمايندگان مجلس ششم هم در طول چهار سال گذشته وقت خود را صرف اثبات منابع مشروعيت بخش مصوبات مجلس كردند ولى اين مسئله مانع از آن نشد تا كروبى در آخرين روز از كنار آن بگذرد. وى از نامهرى هاى رخ داده در قبال لوايح و طرح هاى اصلاح طلبانه گلايه كرد و آن را عاملى مهم در برخى ناكامى هاى مجلس اصلاح طلب برشمرد. كروبى ترجيح داد اين بخش از گلايه هاى خود را ضمن انتقاد از تفسير جديد شوراى نگهبان درباره حدود وظايف نظارتى اين شورا مطرح كند.وى گفت: آقايان شوراى نگهبان! ما مى گوييم وظيفه نظارتى شما قبول، وظيفه تاييد و ردصلاحيت شما قبول، حتى وظيفه ابطال يا رد قوانين شما نيز قبول، اما آيا نبايد ردصلاحيت ها و ابطال ها در چارچوب قانون باشد؟

كروبى گفت: همين وزارت اطلاعاتى كه خانه امام زمان ناميده مى شود، روزى گزارش هاى عجيب و غريب آن را درباره افراد مى پذيرفتيم، چرا؟ چون مطابق ميل ما حرف مى زد. اما همين وزارت اطلاعات وقتى مى گويد صلاحيت فلانى نبايد رد شود، نه تنها آن را قبول نداريم بلكه بايد پدر وزير آن را هم در بياوريم، چرا؟ چون مطابق ميل ما حرف نزده است. كروبى گفت: آقايان شوراى نگهبان! اين نظارت نيست، دخالت است، قيمومت است، حاكميت است.وى سپس به برخى وقايع درباره نظارت استصوابى پرداخت و گفت: در آستانه آمدن لوايح دوقلوى خاتمى كه الحمدالله به خوبى و خوشى به سرانجام رسيد، (خنده نمايندگان) در محفلى كه برخى از اعضاى شوراى نگهبان هم بودند، بحث نظارت استصوابى پيش آمد و شخصى به دفاع از نظارت استصوابى شوراى نگهبان و فضايل آن پرداخت من هم در پاسخ گفتم تو كه اين قدر از فضائل شوراى نگهبان دفاع مى كنى، مردانه بگو، اگر امروز دو نفر از اعضاى شورا را بردارند و دو نفر ديگر مثل آقايان يوسف صانعى و موسوى اردبيلى كه هر دو از مراجع تقليد هستند و زمانى نيز مقام قضايى داشته اند، به جاى آنان بيايند، باز هم اينگونه حرف مى زنيد.

كروبى گفت در اين لحظه فردى ديگر كه در گوشه اى از مجلس نشسته بود گفت كه در اين صورت ما بايد به بنگلادش برويم.كروبى گفت: با اين وضعيت، اين آقايان هم مى گويند ما بايد به افغانستان برويم. كروبى گفت كه وضعيت بايد به گونه اى باشد كه نه به بنگلادش و نه به افغانستان برويم بلكه همه بايد در ايران بمانيم.سخنان كروبى در حالى بيان مى شد كه در صحن علنى مجلس، نمايندگان در جمع هاى كوچك تر گردهم آمده بودند و با موبايل هاى دوربين دار و يا دوربين هاى ديجيتالى كوچك مشغول گرفتن عكس يادگارى بودند، شايد با اين انگيزه كه روزى براى نسل بعد از خود بگويند ما هم روزى و روزگارى داشتيم و يك مجلس اصلاحات داشتيم. اصلاح طلبان كه در تحقق عملى وعده هاى دموكراسى خواهانه خود ناتوان نشان دادند، در حالى به سرعت از يكديگر عكس مى گرفتند و گاه پشت ميز رياست مجلس و گاه كنار تريبون ناطق قرار مى گرفتند كه ديگر هيچ كدام آنان حتى يك كلمه درباره فرجام مأموريت خود نگفتند، چه در طول چهار سال گذشته بارها گفته بودند، به نتيجه نرسيد.با اين وجود آنان حوصله به خرج دادند تا آخرين گزارش هاى مجلس درباره ۶ تحقيق و تفحص از تريبون مجلس قرائت شود و پس از آن نوبت به تقدير رئيس مجلس از نمايندگان رسيد.

كروبى در اين لحظه پايان دوره مجلس ششم را اعلام كرد، ميز رياست را در حالى ترك كرد كه مطمئن بود ديگر بر آن تكيه نخواهد زد. وى پلكان كنار جايگاه هيأت رئيسه را يكى يكى طى كرد و سپس خود را كنار تريبون ناطقان قرار داد. در اين لحظه «احمد بورقانى» يكى از كارپردازان مجلس بر جايگاهى نشست كه چند لحظه پيش كروبى آن را ترك كرده بود و به خواندن نام نمايندگان به ترتيب حروف الفبا مشغول شد و آنان نيز يك به يك براى دريافت لوح تقدير و يك جلد ديوان نفيس حافظ نزد كروبى آمدند. «محمدرضا خاتمى» نايب رئيس مجلس هم كنار كروبى قرار گرفت و يك به يك تقديرنامه ها را به كروبى مى داد و سپس نمايندگان نيز آن را از دستان كروبى دريافت مى كردند و سپس بر گونه وى بوسه اى مى زدند، عكس يادگارى كنار رئيس مجلس خود مى گرفتند و محل را ترك مى كردند. ديروز همه نمايندگان بودند حتى نمايندگانى كه استعفا داده بودند، جز بهزاد نبوى نايب رئيس مستعفى مجلس. نام ها يك به يك قرائت مى شد و نوبت به محسن آرمين، فاطمه حقيقت جو و ميرمحمود يگانلى سه نماينده مستعفى رسيد و آنان نيز لوح تقدير خود را البته با تشويق و حتى دست زدن تعدادى از نمايندگان دريافت كردند.

اما وقتى نوبت به بهزاد نبوى رسيد، اعلام شد كه وى حضور ندارد و در اين لحظه برخى از خبرنگاران مخالف نبوى به طعنه مى گفتند كه وى در انگليس مشغول مذاكره هست، غافل از اين كه نبوى نه در انگليس كه حتى در داخل مجلس بود اما از آمدن به داخل صحن و دريافت لوح تقدير خوددارى كرد. شايد نبوى كه اصلى ترين رهبر اصلاح طلبان داخل مجلس بود به اين ترتيب مى خواست خود را به خاطر تحقق نيافتن عملى وعده هاى اصلاح طلبان مجازات كند و يا حداقل نگرفتن لوح را كمترين مجازات خود بداند. لوح تقديرى كه شايد نتوان آن را با جملاتى جز اصلاحات نافرجام تذهيب كرد. نبوى با اين وجود خود را به خبرنگاران نشان داد و حتى به شوخى مى گفت ظاهراً خبرنگاران ديگر ما را تحويل نمى گيرند. شوخى كم معناى آن بيش از هر چيز واقعيت آن در بافت فرهنگ سياسى و اجتماعى ايران ريشه دوانده است. چه ميل به ابراز ارادت به قدرتمندان، فرهنگى است كه پيش از هر چيز در وجود تك تك ايرانيان ريشه اى تاريخى به عمر ۲۵۰۰ سال دارد.

شوخى ها و بگوبخندهاى نمايندگان و خبرنگاران كه همگى در اين لحظات به راهروهاى مجلس آمده بودند به حركت آنان به سمت در اصلى مجلس مقابل خيابان امام خمينى(ره) منجر شد. نمايندگان در اين لحظه بر روى پلكان در اصلى مجلس قرار گرفته و فلاش هاى دوربين عكاسان بود كه از داخل خيابان امام خمينى كه پليس راهنمايى و رانندگى از ساعتى پيش آن را بسته بود، پشت سر هم برق مى زد و از نمايندگان مجلس اصلاحات ايران عكس يادگارى مى گرفتند.پس از انجام تشريفات رسمى، نمايندگان به داخل راهروى مجلس بازگشته و آنانى كه ديگر در مجلس هفتم حضور نداشتند، وسايل خود را از داخل كازيوهاى شخصى شان برمى داشتند و به تنهايى يا دو به دو كنار هم ساختمان مجلس را به سوى آينده خويش ترك مى كردند در حالى كه هر كدام از آنان در ذهن خود در جست وجوى پاسخ به اين سئوال بودند كه آبادگران با مجلس هفتم چه مى كنند و سرنوشت دموكراسى و شعارهاى جمهوريخواهانه به كجا خواهد كشيد و چه گروه سياسى در آينده پرچمدار شعار دموكراسى و جمهوريخواهى مى شود. شايد پايان گزارش مجلس ششم با بيتى از شعر «احمد پورنجاتى» رئيس كميسيون فرهنگى به پايان برده شود مناسب تر است وى در طول جلسه علنى ديروز شعرى را به هيات رئيسه داد و جبارزاده آن را از تريبون قرائت كرد كه بيش از هر چند تبيين كننده واقعيات سياسى و اجتماعى ايران است:

به پايان آمد اين دفتر حكايت همچنان باقيست
به پايان آمد عمر مجلس ششم، رفاقت همچنان باقيست