عراق : مزدوران نوين، لوموند، برگردان : سيامند

لوموند 26 مه 2004

Peter W. Singer

روز اول آوريل , امريکائيها با مشاهده تصاوير اجساد مثله شده ي چهار تن از هموطنانشان , که جمعيتي نعره کشان در خيابانهاي فلوجه به تماشا گذاشته بودند , تصور کردند که شاهد بازسازي Black Hawk Down هستند . اما فلوجه , مگاديشو نيست . و آنچه اين بارکنجکاوي امريکايي ها را به شدت تحريک کرد , نه ماموريت در حال اجرا , بلکه کساني که مامورين اجرا بودند , است . در اين روز بناگاه آنان متوجه شدند که نيروهاي مسلح آنان تا چه حد وارد حال و هواي کار قراردادي شده است .

چهارنفري که در فلوجه کشته شدند , سرباز امريکايي نبودند . آنان کارکنان موسسه ي کوچکي به نام Blackwater USA بودند . نه از مدل مزدوران سنتي يا « انگشت به ماشه هاي اجاره اي » , Blackwater جزئي از صنعتي روبه رشد است , صنعتِ شرکت هاي خصوصي نظامي ( private military firms , PMF ) که امروزه محدوده بسيار بزرگي از امور در عراق را بعهده دارد , وظايفي که تا کنون بعهده نظاميان بود , و حتي مي تواند تا عرصه هاي رزمي نيز پيش برود . PMF ها از موسسات کوچکي که گروه هاي کماندويي در اختيار مي گذارند تا کمپاني هاي غول آسايي که زنجيره ي تدارکات نظامي را هدايت مي کنند , را در بر مي گيرند . اين صنعت جديد توسط صدها موسسه , هزاران کارکن و ميلياردها دلار درآمد مشخص مي شود. موسسات خصوصي نظامي و مشتريانشان در بيش از 50 منطقه ي درگيري در جهان فعالند , اما مشتري اول و بزرگ آنان ماليات دهندگان امريکايي اند : واشنگتن طي دهه ي اخير بيش از 3000 قرارداد با PMF ها امضا کرده است . پس از پايان جنگ سرد , درخشش بخش خصوصي حاصل بهره گيري ازکاهش نيروهاي نظامي ( ارتش امريکا امروز تنها دوسوم آن چيزي است که در جريان جنگ اول خليج در 1991 بود ) , تقاضا براي رشد روشهاي نوين و دخالت هر چه بيشتر تکنولوژي در جنگ هاي مدرن , بوده است .

تا [ شروع جنگ ] عراق , صنعت نظامي خصوصي دور از انظار مانده بود . آن زمان که هواپيماي CIA اشتباها يک هواپيماي غيرنظاميِ حاملِ مبلغين مذهبي امريکايي را بر فراز پرو , در سال 2001 , سرنگون کرد , کم بودند کساني که دانستند هواپيماي CIA در اختيار يک کمپاني خصوصي قراردادي Aviation Development Corp. بود . زماني که مبارزين فلسطيني در پائيز 2003 سه امريکايي را در نوار غزه کشتند , بسياري از مردم مطلع نشدند که قربانيان , کارکنان DynCorp در ويرجينيا , نظاميان خصوصيِ قراردادي , بودند .

هرچند هنوز چيزي بيش از ده سال از عمر آن نمي گذرد , صنعتِ خصوصي نظامي درآمدي حدود 100 ميليارد دلار در جهان دارد و همه ي روشهاي بازي واشنگتني و مجامعِ فشار را خوب فراگرفته است . در 2001 , ده موسسه ي پيشرو اين صنعت چيزي بيش از 32 ميليون دلار جهت پيشبرد اهداف سياسي شان هزينه کرده اند , و بيش از 12 ميليون دلار به حساب احزاب سياسي ريخته اند . سهم کمپاني هاليبورتون بيش از 700000 دلار در فاصله ي سالهاي 1999 تا 2002 بوده است , که 95% آن به جمهوريخواهان پرداخت شده ؛ DynCorp بيش از 500000 دلار که 72% آن سهم جمهوريخواهان بوده است . به طرز شگفت آوري , هزينه ي مجامع فشار سياسي هاليبورتون از موقعي که مديرعامل سابق آن , ديک چني به مقام معاونت رياست جمهوري امريکا رسيده به نصف تقليل يافته است , و برگشتِ بسيار بهتري روي سرمايه گذاري هاي خود دارند , چرا که در دوران هيئت حاکمه ي بوش تعداد قراردادهاي آنان سه برابر شده است .

در جنگ افغانستان از همان ابتدا کمپاني هاي خصوصي نقشي اصلي را بعهده گرفتند . مردان آنها همراه با نيروهاي مسلح امريکا در منطقه به کار گرفته شدند ( به انضمام واحدهاي شبه نظامي CIA , که اولين گروههايي بودند که پا به منطقه گذاشتند ) , نگهداري و تعمير تجهيزات و سازوبرگ نظامي , پشتيباني لجستيک , و پروازهاي مراقبت و شناسايي اهداف نيز همه با حضور آنان صورت مي پذيرفت . اين نقش همچنان ادامه دارد و طرفهاي قرارداد اکنون بخشي از نيروي عملياتي ارتش - CIA هستند , که مي کوشند سرنخ هايي براي دستگيري اسامه بن لادن در مرزهاي پاکستان – افغانستان بدست آورند .

PMF ها همچنين نقشي گونه گون در ديگرنقاط پرحرارتِ مبارزه با تروريسم بعهده داشته اند . در فيليپين , در عمليات عليه چريکهاي اسلامي , DynCorp امور لجستيک را بعهده داشت . DynCorp در مبارزه عليه قاچاق مواد مخدر در کلمبيا نيز درگير است . زماني که ايالات متحده گروهي نظامي براي تعليمات نظامي در گرجستان , يکي از جمهوري هاي سابق شوروي , به کار بست , افراد آن عموما نظامي هاي خصوصي بودند . در گوانتانامو , طالبان و افراد متهم به عضويت در القاعده در يک زندان نظامي ساخته شده توسط بخش KBR هاليبورتون نگاهداري , و توسط قراردادي هاي کمپاني Titan بازجويي مي شوند . ولي با جنگ عراق بود که اين صنعت دوران بلوغ خود را طي کرد . پيش از جنگ , موسسات خصوصي وسيعا در مقدمات , تدارکات , تمرينات و حتي در شبيه سازي ها و طراحي هاي جنگي در صحراي کويت همکاري و همراهي نمودند . تاسيسات عظيم نظامي امريکا در کمپ دوحه , که عمليات تهاجمي از آنجا شروع شد , ساخته , هدايت و نگهداري شده توسط گروهي از خصوصي هاست .

در زمان و مرحله ي جنگ اصلي , در مارس و آوريل 2003 , نظاميان قراردادي تقريبا همه نوع کار کردند , از تامين مواد غذايي و مسکن سربازان تا نگهداري و حفاظت سلاحهاي پيچيده اي چون بمب افکن هاي نامرئي B-2 , جنگنده هاي F-117 , هواپيماهاي شناسايي U-2 و Global Hawk , تانکهاي M-1 , هليکوپترهاي آپاچ و سيستم هاي دفاع ضدهوايي روي ناوها . نسبت قراردادي ها به نظامي هاي عادي , روي هم رفته 1 به 10 برآورد شده , يعني 10 برابر بيش از اولين جنگ خليج . موتلفين , از جمله انگليسي ها و استراليايي ها نيز از پشتيباني خصوصي ها سود برده اند .

طي اشغال عراق , تقاضاي کمک از خصوصي ها سيري انفجاري داشته است , در اندازه اي که سناريوهاي خوش بينانه ي تهيه شده توسط مغزهاي سياسي پنتاگون اعتبار خود را از دست داده اند . نه کنگره و نه رده هاي بالايي پنتاگون به رقمي دقيق دسترسي ندارند , ولي رقم نظاميان خصوصي به کار گرفته شده در عراق در زمان کنوني ميان 15000 تا 20000 نفر تخمين زده مي شود , که در استخدام دهها موسسه ي مختلف هستند . PMF ها سه کارکرد اصلي را در عراق بعهده دارند : پشتيباني نظامي , آموزش هاي نظامي و مشاوره , و البته برخي نقش هاي برخاسته از تاکتيک هاي رزمي . اين ها وظايف اصلي اند , اما PMF ها رسما بخشي از نيروهاي مسلح نيستند , چيزي که در عمل باعث تداخل و برخي مواقع توليد مشکلات جدي در زمينه ي تقسيم اطلاعات , و همينطور اغتشاش و سردرگمي در زمينه ي حقوق و وظايف در چارچوب وظايف نظامي مي شود .

اولياي امور موقت ائتلاف (CPA ) حساب کرده اند که در انتهاي ژوئن , زمان انتقال حاکميت به دولتي عراقي , رقم اين افراد مي تواند به 30000 نفر برسد . کارکردهايي چون بعهده گرفتن امنيت منطقه ي سبز بغداد , در اختيار موسسات خصوصي قرار خواهد گرفت . هيئت حاکمه ي بوش رسما با داده هاي اخير سازگار نيست – چيزي که بر ضرورت بيش از پيش نظارت بر رفتارش مي افزايد . توسل به PMFها باعث کاهش هزينه هاي سياسي جنگي شده که تا محدوده ي نياز به فراخواني نيروهاي ذخيره و همينطور ياري طلبي از متحدين پيش رفته است . به اضافه ي اينکه , برخلاف روشهاي جاري براي قربانيان نظامي , هر نوع اطلاع رساني در مورد تلفاتِ اين غيرنظاميان منوط به رازداريِ کارفرمايان است : درست همانطور که هنوز رقم دقيق [ کارکنان ] PMF ها را در عراق نمي دانيم , گويا تلفات انها در حدود 30 تا 50 نفر باشد .

با مرداني از بيش از 30 مليت متفاوت , PMF ها در عراق ائتلافي بين المللي از نوعي ديگر به هيئت حاکمه ي بوش تقديم کرده اند . تعداد قراردادي هاي هر مليتي در منطقه از تعداد سربازان عادي هر کدام از اين مليت ها بيشتر است , از جمله بريتانياي کبير . تنها يکي از موسسات آنها Global Risks 1100 کارکن دارد , شامل 500 گورخاي نپالي و 500 سرباز از اهالي فيجي . به اين ترتيب Global Risks ششمين تامين کننده ي نيروهاي مسلح در عراق است .

هاليبورتون در پشتيباني لجستيکي معادل 6 ميليارد دلار در قراردادهاي عراق به کف آورده است . فعاليت هاي آن از محدوده ي تامين غذاي سربازان ( توسط شرکت هاي قراردادي کوچک تر ) تا تامين حفاظت سوخت رساني و يا تعميرات در زمينه ي نفت را دربر مي گيرد . در برنامه ي آموزش پليس عراق DynCorp نقش برتر را بعهده دارد . قراردادي به ارزش 50 ميليون دلار بسته شده , که مي تواند تا 800 ميليون دلار بالا برود . اين موسسه , که دفتر آن درست کنار فرودگاه Washington-Dulles در شهر رستون واقع در ايالت ويرجينيا واقع شده , 96% از معاملات خود را با دولت امريکا انجام مي دهد , ولي از يک رسوايي بزرگ صدمات زيادي ديد ( فحشا و قاچاق سلاح ) , [ رسوايي اي ] که تعدادي از کارکنان آن در بوسني و کوسوو در آن دخيل بودند .

شرکت Erinys مسئول سازماندهي نيرويي شبه نظامي براي تامين امنيت ميدان هاي نفتي است . انتخاب اين موسسه ي نوپا , که تا پيش از جنگ موجوديت نداشت , براي قراردادي به ارزش 2/39 ميليون دلار بسياري را در اين صنعت متعجب ساخت . Erinys با به کارگيري سربازان و مامورين قديمي پليس رژيم آپارتايد در افريقاي جنوبي بر تعجب همگان افزود . ولي به نظر مي رسد که قرارداد به نحوي مرضي الطرفين اجرا شده است : تهاجمات به لوله هاي انتقال نفت به شکل محسوسي کاهش يافته است . در چيزي حدود چهار ماه Erinys تقريبا 9000 گارد عراقي را آموزش داده , مسلح کرده و در سراسر کشور به کارگرفته , در عين اينکه مي کوشد اين رقم را به 15000 نفر افزايش دهد .

Vinnel , MPRI و Nour USA هم و غم خود را متوجه آموزش و سازوبرگ ارتش نوين عراق مي کنند , وظيفه اي که مي تواند تا حد 2 ميليارد دلار هزينه بردار باشد . Vinnel Corp شعبه اي از Northrop Grumman واقع شده در فرفاکس در ايالت ويرجينياست . کمپاني اي که تا کنون دو بار مورد حمله ي القاعده واقع شده , و ساختمانهايش در عربستان سعودي در سالهاي 1996 و 2003 ويران شده است . شرکت MPRI در اصل متشکل از افسران سابق ارتش امريکا از جمله ژنرال هاست . کار اصلي آنها بخصوص آموزش ارتش امريکاست , ولي قراردادهايي در کرواسي , بوسني , نيجريه و افغانستان نيز در دست دارند . در مورد کمپاني Nour بعد از برملا شدن روابط پنهاني اين کمپاني با فرد مورد حمايت نو محافظه کاران , احمد چلبي , قراردادش با مخالفتهايي روبرو شد . در پي آن اين قرارداد الغا شده و در جريان انتقال به ديگري است .

در زمينه ي رزمي , توسعه ي PMF ها از همه خيره کننده تر بوده است . براي اولين بار در عراق است که شرکت هاي خصوصي نقشي تاکتيکي در کنار نيروهاي مسلح امريکا بعهده دارند : اين نقش در سه زمينه است : آنها در عمليات دفاع از تاسيسات شرکت دارند , محافظت از شخصيت هاي مهم , مثل پل برمر, رئيس CPA و حفاظت و اسکورت محموله ها در حوزه ي وظايف آنهاست . اجراي تمام اين وظايف براي موفقيت امريکا حياتي است .

کارکنان PMF ها با همان خطراتي مواجهندکه نيروهاي مسلح عادي . چند روز پس از کشته شدن چهارتن در فلوجه , Blackwater مجبور شد که ستاد فرماندهي CPA را در نجف مقابل حملات شيعيان راديکال محافظت کند . تيراندازي ساعتها طول کشيد و Blackwater مجبور شد که دو بار از هليکوپترهاي خود بخواهد که مهمات به مردان مسلحش رسانده و يک تفنگدار دريايي مجروح امريکايي را از مهلکه خارج کند . همين شب مردان سه شرکت , Hart Group , Control Risks و Triple Canopy در جنگ سنگر به سنگر شرکت داشتند . کارکنان Hart Group که توسط نيروهاي ائتلاف تنها گذاشته شده بودند , مجبور شدند که مواضع خود را ترک کرده و يکي از افرادشان را که کشته شده بود , در محل باقي بگذارند .

Blackwater شرکت تاسيس شده در 1996توسط گري جکسون يکي از اعضاي قديمي واحد ويژه ي تفنگداران دريايي ( navy seals ) از اعتبار خوبي برخوردار است و يکي از معدود موسسات در اين حوزه است که درهاي تاسيسات خود را بروي مطبوعات بازگذاشته است . اين موسسه محوطه ي بسيار بزرگي در کاروليناي شمالي , در 40 کيلومتري جنوبي پايگاه درياييِ نورفولک در اختيار دارد , يعني جايي که تا کنون بيش از 50000 نظامي آموزش ديده اند . Blackwater امروزه در زمينه ي برنامه هاي مبارزه با تروريسم متخصص است و قراردادي 35 ميليون دلاري براي آموزش دهي به 10000 تفنگدار دريايي در زمينه ي حفظ و حراست از نيروهايشان , به کف آورده است . اين موسسه کار خود را با استخدام نظاميان قديمي امريکايي , بخصوص آنهايي که در واحدهاي ويژه آموزش ديده بودند شروع کرد , ولي فشار تقاضا بالاجبار آنان را متوجه بازار کار ارزان نمود : 30% از پرسنل آن داراي سابقه ي نظامي نيستند و هيچ نوع آموزش نظامي نديده اند , آنان عموما از ميان افراد پليس انتخاب مي شوند . در ماه فوريه امسال Blackwater 60 نظامي سابق شيليايي را استخدام کرد , که به هر کدام ازآنها حقوقي ماهانه معادل 4000 دلار در ماه براي حفاظت از تاسيسات نفتي در عراق پيشنهاد کرد . در پايان ماه مارس اين کمپاني اعلام نمود که 450 نفر در منطقه دارد ( نه آنطور که يکي از ژنرالهاي پنتاگون اعلام مي کرد , « 5 يا 6 » نفر ) .

Blackwater همچنين حفاظت از جانِ فرماندار امريکايي پل برمر را نيز با قراردادي معادل 21 ميليون دلار بعهده دارد ؛ و جابجايي هاي او را به وسيله ي دو هليکوپتر عملي مي کند . دونکان بوليوانت مدير موسسه ي انگليسي Henderson Risks معتقد است « عراق در شرايط کنوني معدن طلاست . مابه التفاوت بهره به حد غيرقابل تصوري بالاست , حتي بالاتر از خطرش » . سربازان PMF ها دو تا ده برابر بيشتر از ساير همکارانشان در ارتش عادي پول دريافت مي کنند , صاحبان درآمدهاي بهتر , آناني هستند که آموزشهايي ويژه ديده اند . ميزان درآمد بازتاب دهنده ي [ پيامدهاي ] جهاني سازي نيز هست : در عراق يک کلاه سبز سابق امريکايي مي تواند تا 1000 دلار در روز دريافت کند , در حالي که يک گورخاي سابق نپالي 1000 دلار را در يک ماه دريافت مي کند . اين شرايط بدون ترديد سئوالي را با خود طرح خواهد نمود : رشد صنعت خصوصي نظامي روي توانايي ارتش هاي منظم براي حفظ و نگهداري نيروي انساني خود بعد از آموزش هاي نظامي , چه تاثيري خواهد گذاشت ؟