گزارشی مختصر از وضعیت حقوق بشر در ایران در ماه اسفند ۱۳۹۵

مقدمه

سال ۱۳۹۵ در حالی به پایان می‌رسد که تعدادی از خبرنگاران و پژوهشگران و همچنین تعدادی از مدیران، فعالان و کاربران شبکه‌های مجازی در پی اظهار نظر یا انتقال خبر به میله های زندان سپرده شده‌اند. بازداشت افرادی چون مراد ثقفی، رامین کریمیان، احسان مازندارنی و طاهره ریاحی که همگی در راستای اطلاع‌رسانی مبادرت به نقد شرایط موجود می‌کردند، نشان می‌دهد که بخشی از قدرت حاکمه که در نظر دارد تا هر چه بیشتر بر دامنه اختیارات فراقانونی خود وسعت بخشد، می‌خواهد با ایجاد جو ارعاب، هر صدای منتقدی را در نطفه خفه سازد.

محدودیت آزادی بیان به‌حدی است که دادستان کل کشور در آخرین روزهای سال اعلام می‌کند که هر هفته در ایران حدود شانزده تا بیست هزار کانال تلگرامی فیلتر می‌شوند. او همچنین از عدم اجرای بخشنامه‌ای مبنی بر ممنوعیت استفاده از تلگرام انتقاد کرده است. این در حالی است که وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات اظهار داشته است که این وزارتخانه برای فیلتر کردن تلگرام تحت فشار قرار دارد.

فیلتر شدن هم‌زمان کانال‌های تلگرامی مانند اصلاحات نیوز، مجمع اصلاح‌طلبان، زنده باد اصلاحات و دانشجویان اصلاح‌طلب که مبادرت به انتقال اخبار می‌کردند، از نکات قابل توجه در اسفند ماه هستند. به‌گونه‌ای که مشاور رییس جمهور در چند توییت، بازداشت مدیران تعدادی از کانال‌های خبری اصلاح‌طلب و حامی دولت را با انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ مرتبط دانسته است.

بنابراین به‌نظر می‌رسد که رقابت‌های سیاسی یک‌بار دیگر منجر به محدودیت هرچه بیشتر آزادی بیان و دستگیری‌های فراقانونی فعالان سیاسی، مدنی و فرهنگی همچون انتخابات مناقشه برانگیز سال ۱۳۸۸ شده است.

در ادامه گزارش ماه اسفند ۱۳۹۵ همچنین خلاصه‌ای از وضعیت نقض حقوق بشر در ایران در اسفند ماه ۱۳۹۵ در پی می‌آید. این گزارش بر مبنای اطلاعاتی است که در سایت‌ها و رسانه‌های مختلف درج شده و صحت آن به احراز رسیده است و در سه بخش و به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر می‌شود.

وضعیت حقوق بشر در ایران در ماه اسفند ۱۳۹۵

بخش اول - حقوق مدنی، سیاسی و فرهنگی

الف- وضعیت فعالان سیاسی، اجتماعی و فرهنگی

۱) در این ماه بیش از ۳۶ نفر بازداشت شدند که بازداشت شدگان عبارتند از: مراد ثقفی- پژوهشگر و روزنامه‌نگار-، رامین کریمیان- پژوهشگر-، هنگامه شهیدی، احسان مازندرانی- دو روزنامه‌نگار-، فرزانه جلالی- فعال مدنی-، سپیده قلیان (قولیان)، پیام شکیبا- دو دانشجو-، محمدحسن داوودی- فعال سیاسی-، اسعد مولودزاده- فعال کارگری-، بالازاده و انصاری- دو معلم-، فرهاد ملکی- شهروند اهل سقز- و سید علی بابازاده و علی احمدی‌نیا- دو فعال رسانه‌ای-.

همچنین دادستان رامهرمز از بازداشت چند نفر- بدون ذکر نام و تعداد- به‌دلیل آنچه که فعالیت در کانال‌های خبری می‌نامید، دادستان قزوین از بازداشت یک عضو هیات علمی دانشگاه به‌دلیل آنچه که «توهین به مقدسات» می‌نامید، خبر دادند. از سوی دیگر نائب رییس مجلس شورای اسلامی اعلام کرد که از بازداشت حدود ۱۲ نفر از مدیران مسئول کانال‌های تلگرامی اصلاح‌طلب یا حامی دولت توسط یک نهاد اطلاعاتی نظامی و از دسترس خارج شدن کانال‌های آنها مطلع شده است.

از سوی دیگر برخی خبرها از بازداشت انوشه رضابخش و سهیل زرگرزاده- دو نوکیش مسیحی-، ناجى دحیمی، عدنان عبیات و لفته غوابش (جلالى)- سه شهروند اهل اهواز-، مرتضی مرادپور- فعال مدنی-، مجید اسدی- فعال دانشجویی-، اسدالله هادی و محمد بنازاده امیرخیزی- دو زندانی سیاسی سابق- حکایت دارند.

لازم به تذکر است که چند نفر از افراد بازداشت شده پس از مدتی با تودیع وثیقه به‌صورت موقت تا روز محاکمه از زندان آزاد شدند.

بسم الله براهوی- فعال مذهبی اهل سنت- و نانا بدریان و آندره وارتانیان- دو شهروند کشور تاجیکستان- در ماه قبل بازداشت شدند.

۲) فائزه هاشمی- فعال سیاسی- به شش ماه حبس تعزیری، محمدحسین کروبی- فعال سیاسی- به شش‌ماه حبس، محمد نوری- فعال مدنی- به سه ماه حبس، فتحعلی حسینی- فرماندار رزن- به ۹۱ روز حبس، غریب عبدی- زندانی سیاسی- به ۵ سال حبس، حسین دانش‌پایه- زندانی سیاسی- به ۵ سال حبس، اکبر آزاد- فعال فرهنگی- به ۱۰ سال حبس تعزیری و ۲ سال تبعید، علیرضا فرشی- فعال مدنی- به ۱۵ سال حبس تعزیری و ۲ سال تبعید، بهنام شیخی- فعال مدنی- به ۱۰ سال حبس تعزیری و ۲ سال تبعید و حمید منافی- فعال مدنی- به ۱۰ سال حبس تعزیری و ۲ سال تبعید محکوم شدند. همچنین محمد حسن تشکری- فعال کارگری- در دادگاه تجدید نظر به ۳۰ ضربه شلاق تعلیقی به مدت ۲ سال و ۱۸ میلیون ریال جریمه نقدی و ضیاء سوارى- شهروند اهل اهواز- در دادگاه تجدید نظر به شش سال محکوم شدند. عمادالدین ملازهی- زندانی امنیتی- به ۱۵ سال حبس و حافظ یعقوب جهاندیده- زندانی امنیتی- به ده سال حبس محکوم شدند.

۳) سروش فرهادیان- روزنامه‌نگار- بعد از تفهیم اتهام با صدور قرار وثیقه موقتاً آزاد شد.

ب- وضعیت حقوق فرهنگی

۱) روزنامه «شاخه سبز» براساس دستور قضایی توقیف شد.

۲) مقام‌های مسئول از انجام سخنرانی‌ مهرداد بذرپاش- نماینده سابق مجلس شورای اسلامی- در دانشگاه بجنورد جلوگیری کردند.

۳) مقام‌های مسئول از ادامه تحصیل افروز ذبیحی- شهروند بهایی- در دانشگاه جلوگیری کردند.

پ- سایر موارد نقض حقوق بشر

۱) در این ماه حداقل ۷ نفر اعدام شدند. اسامی اعدام شدگان که نام کامل آنان مشخص نشده است ولی مقام های قضایی یا رسانه‌های وابسته به دولت ایران یا سایت‌های خبری اعدام آنها را تأیید کرده‌اند، به شرح زیر است:

یک نفر در ملاء عام در یزد اعدام شد. رسانه‌های وابسته به حکومت، اتهام این فرد را قتل و سرقت اعلام کردند. یک نفر در ملاء عام در بوئین‌زهرا اعدام شد. مقام قضایی اتهام این فرد را قتل و سرقت اعلام کرد. همچنین دو نفر در ساری و «مهدی» در قزوین اعدام شدند. رسانه‌های خبری اتهام این افراد را قتل عمد عنوان کردند. «رضا» در قزوین و یک نفر در سمنان اعدام شدند. رسانه‌های خبری در ایران اتهام این افراد را حمل و نگهداری مواد مخدر اعلام کردند.

از سوی دیگر برخی سایت‌های خبری غیررسمی از اجرای احکام اعدام در زندان‌های مراغه، زاهدان، شاهرود، ارومیه، همدان، گرمسار، قزلحصار کرج، بندرعباس، کردستان، کرمانشاه، ایلام، شیراز و چابهار خبر داده‌اند؛ خبری که از سوی مقام‌های قضایی یا رسانه‌های وابسته به حکومت ایران تأیید یا رد نشده است.

۲) رسانه‌های خبری در ایران از صدور حکم‌های اعدام برای «ع.ص» در اراک به اتهام قتل عمد، پنج نفر در استان تهران به اتهام قتل عمد، یک نفر در یزد به اتهام قتل عمد، یک نفر در استان خراسان رضوی به اتهام قتل عمد، یک نفر در استان تهران به اتهام تجاوز به عنف، سه نفر درکرمان به اتهام گروگانگیری و سه نفر در استان تهران به اتهام آدم‎ربایی و تجاوز خبر دادند. دادستان تهران نیز از صدور حکم اعدام برای چهار نفر به اتهام سرقت مسلحانه و دو نفر به اتهام افساد فی الارض از طریق فعالیت در یک فرقه نوظهور خبر داد. همچنین برخی خبرها از صدور حکم اعدام برای مرجان داوری- مترجم- حکایت دارند. از سوی دیگر دیوانعالی کشور حکم اعدام یک نفر در استان تهران را به اتهام تجاوز و سرقت تأیید کرد.

۳) دیوانعالی کشور حکم شلاق یک نفر در استان تهران را به اتهام تجاوز و سرقت تأیید کرد.

خانم «ف.م» به اتهام فساد مالی به مجازات شلاق محکوم شد. همچنین مقام قضایی از صدور حکم شلاق برای دو نفر به اتهام اهمال و عدم نظارت و مشارکت در جعل سند در استان هرمزگان خبر داد.

۴) وضعیت برخی زندانیان همچنان ناگوار گزارش می‌شود، به‌گونه‌ای که تعدادی از آنان مانند سعید رضائی، محمد نظری، عبدالکریم شه بخش و غلامرضا (روبین) شاهینی، بیمار هستند که نسبت به درمان و معالجه آنها اقدامی جدی صورت نگرفته است.

۵) گلرخ ایرایی و آرش صادقی- زوج زندانی- نتوانستند اجازه ملاقات با یکدیگر را دریافت کنند.

۶) مقام‌های مسئول از برگزاری مراسم سالگرد بهنود رمضانی- دانشجویی که سال ۱۳۸۹ کشته شد-، جلوگیری کردند.

۷) رسانه‌های خبری در ایران از بازداشت ۳۰ نفر در اهواز و ۱۴ نفر در سپیدان و مقام‌های قضایی از بازداشت ۴۴ نفر در مشهد و ۱۲۰ نفر در پردیس در پی شرکت در یک مهمانی خبر داد.

۸) پلیس از بازداشت ۱۴۳۷ نفر در مراسم چهارشنبه‌سوری خبر داد.

بخش دوم - حقوق اقتصادی و اجتماعی

وضعیت اقتصادی و اجتماعی در ایران همچنان نامناسب گزارش می شود؛ به‌عنوان مثال، خبرها از نامناسب بودن وضعیت شغلی و حقوقی کارگران کارخانه‌های اکیا خودرو، سیمان صوفیان، پارسیلون، پارس قو، فرنخ، نازنخ، پلی‌اکریل اصفهان، قند ممسنی، بلورک، ملی فولاد اهواز، کاشی اصفهان، شرکت‌های آذرخاک، آزمون فلز، کیسون، نی‌بر‌ مجتمع کشت‌و صنعت هفت‌تپه، شهرداری رودبار، شهرداری اهواز، شهرداری مشکین شهر، عسلویه، ذوب آهن اردبیل، فولاد اهواز، آبفای مشکین شهر، پروژه راه‌سازی در شهرستان رامیان، تعاونی مسافربری شماره یک، معدن آق‌دربند سرخس، ذوب آهن اردبیل، حراست شرکت بهره‌برداری نفت و گاز گچساران، گروه ملی صنعتی فولاد اهواز و همچنین کارکنان شاغل در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی علوم پزشکی گیلان حکایت دارند.

۱) پرداخت‌های حقوق و مزایای ۸۰ کارگر شهرداری اهواز برای مدت سه ماه، جمعی از کارگران شرکت رجاء برای مدت دو ماه، حدود ۸۰ کارگر پالایشگاه آبادان برای مدت دو ماه، ۳۰۰ کارگر کارخانه بلبرینگ‌سازی تبریز برای مدت سه ماه، کارگران کارخانه کنتورسازی برای مدت شش ماه، کارگران شهرداری بروجرد برای مدت شش ماه، کارگران شرکت پایندان برای مدت شش ماه، کارگران کارخانه کمپرسورسازی تبریز برای مدت ۴ ماه، ۸۰ کارگر کارخانه صنایع کم مصرف ایرانیان برای مدت ۹ ماه، کارگران کارخانه ماشین‌سازی تبریز برای مدت سه ماه، ۳۷۰ کارگر پارس‌فولاد سبزوار برای مدت چهار ماه، ۲۳۰ کارگر معدن کرومیت اسفندقه برای مدت چهار ماه، ۳۵۰ کارگر کارخانه شیشه قزوین برای مدت پنج ماه، ۵۰ کارگر معدن زغال سنگ نگین برای مدت سه ماه، ۳۵۰ کارگر کارخانه نخ البرز برای مدت ۳ماه، کارگران ماشین‌سازی اراک برای مدت ۴ ماه، ۱۰۰ کارگر کارخانه زرین‌نخ شمال» برای مدت سه ماه، ۵۰۰ کارگر پالایشگاه ستاره خلیج فارس برای مدت چهار ماه، کارگران شرکت بحر گستر هرمز برای مدت دو ماه، ۴۰۰ کارگر کاشی کویر یزد برای مدت سه ماه و محافظان و قرقبانان جنگل‌های کشور برای مدت چهار ماه و رانندگان شاغل در معدن زغال سنگ طزره برای مدت پنج ماه تا زمان تهیه این گزارش به‌تعویق افتاده است.

۲) ۵۰ کارگر یکی از نمایندگی‌های شرکت ایران خودرو در گرگان، با تعطیلی این واحد، بیکار شدند.

از سوی دیگر حدود ۷۰ کارگر کارخانه «کیهان بُد»، ۵۱ کارگر شرکت پتروصنعت دنیز، ۳۵ کارمند بیمارستان اندیمشک و ۴۰ کارگر کارخانه آلومینیوم المهدی هرمزآل از محل‌های کار خود تعدیل شدند.

بخش سوم- میراث فرهنگی و محیط زیست

اخبار منتشر شده از محیط زیست و میراث فرهنگی در اسفند ماه، همچنان نشان از نامناسب بودن وضعیت این حوزه دارد.

۱) در برخی روزهای اسفند ماه میزان گردوخاک معلق در هوای آبادان به ۱۸ برابر حد مجاز رسید.

۲) بر اثر انفجارهای یک قبضه مین در دهلران، یک شهروند کشته و یک نفر دیگر مجروح و یک قبضه مین در مهران یک شهروند کشته و یک قبضه مین در شوش یک نوجوان مجروح شدند.

خاتمه

کانون مدافعان حقوق بشر در پایان گزارش ماه اسفند ۱۳۹۵ با توجه به اتفاق‌های روی داده در این سال و به‌خصوص اسفند ماه که به بازداشت تعدادی از فعالان رسانه‌ای انجامید اعلام می‌کند که هزینه کشمکش‌های سیاسی جناح‌های مختلف را شهروندان با جان و آزادی خود پرداخت می‌کنند. بنابراین کانون مدافعان حقوق بشر با یادآوری این نکته که وضعیت حقوق بشر در ایران در سال ۱۳۹۵ همچنان نامناسب گزارش می‌شود، آن را نتیجه عدم توجه مسئولان حکومتی به حقوق شهروندان می‌داند.

شیرین عبادی

رییس کانون مدافعان حقوق بشر

سی‌ام اسفند ماه ۱۳۹۵

توضیح: علاقه مندان می‌توانند برای کسب اطلاعات بیشر در خصوص این گزارش به سایت‌ها و خبرگزاری‌های زیر مراجعه کنند: خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، خبرگزاری رسمی ایران (ایرنا)، خبرگزاری کار ایران (ایلنا)، خبرگزاری فارس، خبرگزاری مهر، خبرگزاری میزان و باشگاه خبرنگاران جوان و سایت‌های کانون مدافعان حقوق بشر، مرکز حامیان حقوق بشر، الف، بازتاب، هرانا، کلمه، محبت نیوز، سنی آنلاین، کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران، مجذوبان نور، ملی- مذهبی، رادیو زمانه، رادیو فردا و بی بی سی.