دویچه وله - مدت‌هاست بحثی پردامنه در شبکه‌های اجتماعی بر سر منشأ غیرطبیعی زلزله‌های اخیر در جریان است. به گفته وزارت کشور، نهادهای مسئول ایران هیچ اظهارنظری درباره رؤیت "نور عجیب" و رابطه پروژه هارپ با زلزله‌های اخیر نکرده‌اند.
وزارت کشور به خبرهای منتشرشده درباره رؤیت "نور عجیب" در چند شهر ایران و نیز ارتباط زلزله‌های اخیر با "آزمایش‌های پروژه هارپ" واکنش نشان داد.
نوری که به گزارش رسانه‌های ایران اواسط آذرماه ۱۳۹۶ در آسمان ایلام دیده شده است
به گزارش رسانه‌های ایران، ساکنان ایلام، تبریز، شوشتر، مسجد سلیمان، گتوند و لالی، هم‌زمان با شنیدن "صداهایی عجیب" در روزهای ۲۹ آبان و ۱۹ و ۳۰ آذرماه، "نوری عجیب" را در آسمان شهرهای خود مشاهده کرده‌اند.
محمد حسین ذوالفقاری، معاون امنیتی و انتظامی وزارت کشور، سه‌شنبه (۵ دی/ ۲۶ دسامبر) در این مورد گفته است: «ما هم چنین موضوعاتی را در فضای مجازی دیدیم و در همین حد در جریان هستیم و هیچ گزارش رسمی در این باره نداشتیم. رده‌های نظامی و رده‌های پدافند هوایی هر کدام در حوزه‌های خودشان فعال هستند و اگر موضوع خاصی باشد به ما اعلام می‌کنند.»
تصویری ثبت‌شده از "شیء نورانی" در تهران در خرداد ماه ۱۳۹۱
"وحشت مردم از نور غیرمتعارف"
برخلاف سخنان ذوالفقاری، این خبر تنها به "فضای مجازی" محدود نبوده، بلکه بسیاری از خبرگزاری‌های رسمی ایران هم آن را مخابره کرده و از "وحشت" مردم از مشاهده "نور غیرمتعارف" خبر داده بودند.
از جمله خبرگزاری تسنیم، نزدیک به نهادهای امنیتی ایران، روز ۲۰ آذرماه از رؤیت "نور عجیب قرمز رنگی" در آسمان ایلام خبر داده و نوشته بود: «این نور غیرمتعارف موجب وحشت شهروندان ایلامی شد و در فضای مجازی شایعات متعددی از جمله احتمال وقوع زلزله در ایلام منتشر شد.»
تصویری ثبت‌شده از "شیء نورانی" در تبریز در خرداد ماه ۱۳۹۱
روح‌الله خدادادی، کارشناس زمین‌شناسی نیز درباره منشأ این نور به تسنیم گفته بود: «این نور با بروز سردی هوا و بازتاب نور فلر پالایشگاه گاز ایلام به وقوع پیوست که به پدیده پیکوبینو مشهور است، پدیده‌ای نورانی و نادر است که هیچ ارتباطی با نور پالایشگاه یا زلزله ندارد.»
حاجعلی کریمی، یک کارشناس دیگر زمین‌شناسی نیز در گفت‌وگو با تسنیم، هر گونه ارتباط میان این "نور غیرمتعارف" را با زلزله یا احتمال بروز آن منتفی دانسته وافزوده بود که "به احتمال زیاد" این نور قرمز رنگ "بر اثر انعکاسی نوری از سمت زمین به سمت ابرها" به وجود آمده است.
همچنین خبرگزاری صدا و سیمای جمهوری اسلامی روز ۳۰ آذر خبر مشاهده "نور عجیب" در آسمان استان‌های ایلام و خوزستان را منتشر کرد. این خبرگزاری به نقل از یک کارشناس دیگر زمین‌شناسی به نام "رضایی" با استدلالی مشابه روح‌الله خدادادی، نوشته بود: «شایعات در این زمینه که فرازمینی‌ها و یا اتفاقات فضایی باعث بروز این رخداد است کاملا تکذیب می‌شود.»
سابقه "شیء نورانی" در آسمان ایران
مشاهده "نورهای عجیب" یا "اشیاء نورانی" در ایران امری بی‌سابقه نیست. پیش‌تر هم گزارش‌هایی از مواردی مشابه هفته‌های اخیر در برخی رسانه‌های داخلی منتشر شده بود.
یکی از این موارد مشاهده "شیء نورانی" در آسمان چند شهر ایران از جمله پاوه، شیراز، یزد و شهرستان رویدر در استان هرمزگان در اوایل اسفند ۱۳۹۵بود. خبرگزاری‌های ایران ضمن مخابره این خبر اعلام کرده بودند که گزارشی رسمی از ماهیت این "شیء نورانی پرنده" منتشر نشده است.
یکی از دیگر موارد "مشاهده هم‌زمان چند شیء نورانی در چند شهر کشور" به اواسط خرداد۱۳۹۱ برمی‌گردد. انتشار این خبر هم‌زمان بود با "رزمایش سراسری پدافند غیرعامل به منظور ارزیابی واحدهای پدافندی کشور". مقام‌های ایرانی اما ارتباط میان "شیء نورانی" با این رزمایش را رد کردند. شبکه آمریکایی "ان‌بی‌سی" نیز اعلام کرد که رؤیت این "شیء نورانی" با آزمایش موشک بالستیک قاره‌پیمای روسیه مرتبط بوده است.
شهاب‌سنگ یا انفجار یک موشک فضاپیما، از دیگر احتمالاتی بود که رسانه‌ها از قول برخی "کارشناسان" نقل کرده بودند. رئیس انجمن ژئوفیزیک ایران اما ادعای "سی‌ان‌ان" را تأیید کرده و با اشاره به عدم ارتباط این نورها با "پدیده‌های نجومی" گفته بود: «به احتمال قوی این رخداد به علت پرتاب موشک‌های بالستیک از جانب روسیه است. چرا که هنگام پرتاب این موشک‌ها اجرام با دمای بالایی از آنها جدا می‌شود که می‌تواند دلیل ایجاد نورهای دیشب باشد.»
"جذابیت" ایجاد ارتباط میان زلزله و "هارپ"
از هنگام وقوع زلزله ۳ / ۷ ریشتری در پهنه کرمانشاه به این سو، بازار گمانه‌زنی درباره منشأ غیرطبیعی زمین‌لرزه‌ها و پس‌لرزه‌های ناشی از آن، به‌خصوص در شبکه‌های اجتماعی، داغ شد. یکی از این بحث‌ها که از آن به عنوان "تئوری توطئه" یاد می‌شود، ارتباط میان زلزله‌های اخیر با عوامل انسانی، از جمله آزمایش‌های پروژه آمریکایی "هارپ" است.
معاون امنیتی وزارت کشور ایران در سخنان امروز خودش به این موضوع هم واکنش نشان داد و وجود هرگونه ارتباط میان زلزله با پروژه هارپ را رد کرد: «ما در این زمینه نمی‌توانیم اظهارنظری کنیم؛ چرا که هیچ گزارشی از هیچ مرجع علمی، نظامی و غیرنظامی به ما نرسیده است؛ من هم مثل شما شنیدم و اصلا مبنای علمی و تخصصی ندارد.»
پروژه هارپ یا "برنامه پژوهشی یونوسفر فعال با فرکانس بالا" برنامه‌ای تحقیقاتی برای بررسی و پژوهش درباره لایه یونوسفر با استفاده از امواج رادیویی است. این پروژه از سوی نیروی هوایی و دریایی آمریکا به همراه چندین مؤسسه دانشگاهی و پژوهشی به صورت مشترک از سال ۱۹۹۳ میلادی هدایت و اداره می‌شود. کار این پروژه تلاش برای ایجاد تغییراتی در یونوسفر (بالاترین لایه جو در فاصله ۵۰ تا ۱۰۰ کیلومتری زمین) است که از طریق رادارهای هارپ و با انتشار امواج رادیویی با فرکانس بالا انجام می‌گیرد.
گفته می‌شود که یونوسفر در واکنش به ارسال امواج از زمین، واکنش نشان داده و فرکانس‌های فوق‌کوتاهی تولید می‌کند. این امواج فوق‌کوتاه نیز پس از اصابت به زمین به درون آن نفوذ می‌کنند؛ امری که می‌تواند باعث ایجاد پدیده‌های مختلف زیست‌محیطی و حتی ویرانی و زلزله شود.
در توضیح "هارپ" همچنین گفته‌اند که این پروژه می‌تواند افزون بر استفاده‌های تحقیقاتی در راستای شناخت اعماق زمین و معادن و کانی‌های آن، باعث پدیده‌هایی همچون سونامی، خشکسالی، آتشفشان و سیل و طوفان‌های عظیم نیز بشود.
