بهنام قلی‌پور - ایران وایر
نتایج یک تحقیق در ایران نشان می‌دهد ناعدالتی‌های اجتماعی٬ اقتصادی و فرهنگی روا شده به اهل سنت در شکل‌گیری نگاه انتقادی و اعتراضی و تاکید بر هویت‌طلبی و قوم‌گرایی آنها تاثیر بسزایی داشته است.
در تحقیقی که با عنوان «الگوهای فرهنگی همسازی شیعه و سنی در جنوب ایران» که در شماره پائیز ۹۷ فصلنامه «تحقیقات فرهنگی ایران» منتشر شده به بررسی درجه همزیستی و مدارای فرهنگی میان شیعه و سنی در مناطق جنوبی ایران پرداخته شده است.
در این تحقیق تلاش شده نشان داده شود که درجه تعصب‌گرایی قومی و مذهبی در میان این دو‌گروه مذهبی چگونه است؟
۴۲۰ نفر‌از اهل تشیع و تسنن در منطقه لارستان و بستک در این تحقیق شرکت داشته‌اند که نتایج آن قابل توچه است.
۱- تأکید بر تفاوت میان شیعه و سنی
نخستین یافته این تحقیق به ما می‌گوید که اهل سنت در مقایسه با شیعیان، تمایل بیشتری دارند در کنار هم‌مذهب‌های خودشان زندگی کنند.
همچنین ۷.۵۵ درصد از اهل‌سنت در‌مقایسه با ۸.۳۴درصد از شیعیان ترجیح می‌دهند در مسائل اعتقادی بیشتر آثار مکتوب نویسندگان اهل مذهب خودشان را مطالعه کنند.
حتی ۸.۳۴ درصد اهل‌سنت در مقایسه با ۶.۲۲ درصد شیعیان، دیدگاه جانبدارانه‌تری در مورد این مسئله دارند که اهل مذهب دیگر، نمی‌تواند در جنبه‌هایی از مذهب خودش برحق‌تر باشد.
مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
این تحقیق در تحلیل این دیدگاه اهل سنت نوشته که اهل سنت تصور می‌کنند در اقلیت مذهبی قرار دارند و رسانه‌های اجتماعی برای توسعه خودشان در اختیار ندارند، بر حفظ دیدگاه‌های مذهبی و نگرش‌های فرهنگی خود بیشتر تأکید می‌کنند.
۲- دفاع از تفاوتها میان شیعه و سنی
بخش دیگری از نتایج این تحقیق همچنین نشان می‌دهد اهل سنت بر این نظرند که تفاوت‌های فرهنگی زیادی با اهل تشیع دارند و شیوه زندگی دینیشان را الگویی برای فرهنگ‌های دیگر می‌دانند.
در مجموع ۸.۶۳ درصد از اهل سنت معتقدند، اخلاق اجتماعی در میان اهل سنت بیشتر از اهل تشیع رعایت می‌شود؛ این دیدگاه در اهل تشیع کم‌رنگتر است.
همچنین ۹.۵۷ درصد از اهل سنت در مقایسه با ۸.۶۷ درصد از اهل تشیع معتقدند تنها شیوۀ مطلوب برای فرزندشان، زندگی به شیوۀ خودشان و انتخاب مذهب خودشان است.
همچنین ۹.۶۷ درصد از اهل سنت در مقایسه با ۹.۶۳ درصد از اهل تشیع معتقدند که آنها نسبت به سایر گروه‌های اسلامی از اعتقادات قوی‌تری برخوردار هستند.
دیدگاه اهل سنت و شیعیان در پاسخ به این‌عبارت که «حاضر نیستم مذهب دیگری جز مذهب خودم داشته باشم» دیدگاه همانندی دارد و ۵.۳۸ درصد اهل تسنن و ۸۳ درصد شیعیان بر حفظ مذهب خودشان تأکید دارند.
۳- فروکاستن تفاوتها میان شیعه و سنی
اهل سنت و شیعیان بر دیدگاه‌ها و فصل مشترک‌هایشان تأکید بیشتری دارند تا تفاوت‌هایشان؛
۷.۴۶ در صد از اهل سنت و ۹.۱۷ درصد از شیعیان بر این نظرند که «ممکن است در ظواهر
متفاوت باشند، اما در باطن، در بسیاری از ارزش‌ها و اعتقادات با یکدیگر سهیم هستند.
۹.۱۸ درصد از اهل سنت و ۸.۲۸ درصد از شیعیان هم معتقدند باید به جای تاکید بر تفاوت‌هایشان بر شباهت بزرگشان که مسلمان بودن است، تأکید کنند.
درباره درستی اهل سنت و شیعیان نیز دیدگاه‌های مثبت و همانندی وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که ۷.۵۸ درصد از اهل سنت و ۳.۲۹ درصد از شیعیان بیان کرده‌اند که دوستی بین آنها مانعی ندارد و البته دیدگاه شیعیان مثبت است؛ همانگونه که ۱.۵۸ از اهل تشییع در مقایسه با ۳.۷۷ از اهل سنت معتقدند با وجود تفاوتها می‌توانند دوستان خوبی با هم باشند.
۴- پذیرش تفاوتها میان شیعه و سنی
مدارای فرهنگی، مبتنی بر پذیرش تفاوتها و اختلاف‌هاست: همانگونه که ۸.۶۳ درصد اهل سنت و ۹.۱۳ درصد شیعیان معتقدند که «طبیعی است که در برخورد و ارتباط با پیروان مذهب دیگر (شیعه و سنی) گاهی از آنها تاثیر می‌پذیرند.
۸.۴۶ درصد اهل سنت و ۵.۹۶ درصد شیعیان هم بیان کرده‌اند که «طرف‌داران مذاهب مختلف می‌توانند آزادانه می‌توانند طبق ارزش‌های خود رفتار کنند»
۴.۲۷ درصد اهل سنت و ۹.۱۸ درصد شیعیان هم گفته‌اند که تفاوت میان این دو مذهب امری عادی و طبیعی است.
۵- انطباق با تفاوتها میان شیعه و سنی
گروه‌های فرهنگی ممکن است برای مقابله با ناسازگار‌ی‌ها، درجه انطباق خود با فرهنگ دیگر را افزایش دهند. این انطباق موجب سازگاری فرهنگی می‌شود؛ مثال ۲.۵۵ درصد اهل سنت و ۳.۲۸ درصد شیعیان بر این باورند که اهل دو مذهب می‌توانند در برخی مراسم‌ها مذهبی یکدیگر شرکت کنند.
همچنین،۳.۷۴ درصد اهل سنت و ۷.۶۵ درصد شیعیان می‌گویند که مومنان به این دو مذهب می‌توانند در برخی موارد براساس دستور‌های مذهب دیگری رفتار کنند.
۶- ادغام تفاوتها میان شیعه و سنی
ادغام تفاوتها، درجه بالایی از هم‌سویی و در هم‌تنیدگی فرهنگی را نشان می‌دهد؛ مثلا ازدواج
میان دو گروه فرهنگی، نشان‌گر سازگاری و درهم‌تنیدگی است.
بخشی دیگر از نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که ۵.۸۴ درصد اهل سنت و ۶.۸۶ درصد شیعیان معتقدند که ازدواج میان پیروان مذهب متخلف (شیعه و سنی) مانعی ندارد.
این تحقیق در پایان چنین نتیجه گرفته بخش مهمی از اختلاف‌ها میان شیعیان و اهل سنت ماهیت اجتماعی دارد نه مذهبی.
این تحقق توضیح می‌دهد بخش مهمی از اختلاف‌ها میان دو مذهب٬ ریشه در نارضایتی از میزان توسعه اجتماعی در مناطق اهل سنت است.
آن‌طور که در این تحقیق آمده احساس نابرابری در توزیع منابع٬ امکانات اجتماعی و فرصت‌های شغلی موج نارضایتی‌ها در مناطق سنی‌نشین را به همراه آورده است.
در بخش دیگری از نتیجه‌گیری این تحقیق آمده بخشی از اختلاف‌ها میان اهل سنت و شیعیان در ایران ریشه در اختلاف‌های قومیتی دارد که تحریک برخی حساسیت‌های سیاسی توسط بعضی از گروه‌های قومیتی٬ موجب افزایش احساس تعارض در برخی مناطق سنی‌نشین شده است.
این تحقیق همچنین نشان می‌دهد برخی از اختلاف‌ها میان پیروان این دو مذهب ریشه در قابت اکثریت و اقلیت اجتماعی آنها دارد که موجب شده نوعی هویت‌یابی حاشیه‌ای یا منفی در میان اهل سنت شکل بگیرد.
