واشنگتن و بغداد در اواسط این ماە (ژوئن) گفتگوی استراتژیک در خصوص سە موضوع مهم از جملە سیاسی، نظامی و اقتصادی خواهند داشت. قرار بر این بود کە این گفتگوها در اواخر ماە دسامبر ۲۰۱۹ و زمانی کە عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق بود برگزار شود. اما حوادث عراق و استعفای عبدالمهدی و همچنین اعتراضات گستردە این کشور این گفتگوها را بە تعویق انداخت. هدف از این گفتگوها بە فرجام رساندن رابطە بغداد با تهران و واشنگتن است. اما اکنون کە این نشست در زمان نخست وزیری مصطفی الکاظمی برگزار می‌شود آیا او میتواند توازن در قدرت بین آمریکا و نیروهای نیابتی ایران در خاک عراق را ایجاد کند؟
بیش از یک ماە از نخست وزیری الکاظمی میگذرد، نکتە قابل تامل این است کە در طی این یک ماە حملات شبە نظامیان وابستە بە ایران بە نیروهای آمریکایی متوقف شدە است این در حالیست کە از پاییز سال گذشتە تا یک ماە قبل این گروها حدود ۸۰ راکت و کاتیوشا را بەسوی پایگاەهای نیروهای آمریکایی پرتاب کردە و ۴ سرباز آمریکایی و نیروهای ائتلاف بین المللی را نیز کشتەاند. توقف این حملات میتواند دلالیلی داشتە باشد کە رسانەها بیشتر بە دو مورد اشارە میکنند:
- ایران بە نخست وزیر جدید فرصت دادە تا سیاست خود در برابر نیروهای آمریکایی را تبیین کند در حالی کە مصوبە پارلمان عراق جهت خروج نیروهای آمریکایی هنوز اجرایی نشدە است.
- بحران شیوع ویروس کرونا کە عراق را همانند تمامی کشورهای جهان درگیر کردەاست.
اما دلیل سومی هم وجود دارد کە کمتر بە آن پرداختە شدە است؛ جمهوری اسلامی ایران بر این واقف است کە همانند سوریە درعراق هم جایگاە پیشین خود را از دست دادە است.
هفت ماە قبل زمانی کە عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق بود فساد گستردە اداری و بیکاری معترضان عراقی را بە خیابانها کشاند اما نە وعدەهای مکرر اصلا‌حات و نە کشتار نزیک بە ۷۰۰ نفر نتوانست معترضان عصبانی و غالبا جوان را بە خانەهایشان بازگرداند. تظاهرکنندگان عراقی خواهان رفاە بیشتر بودند و در نگاە اول مسئلە ایران و آمریکا برای آنان قابل توجە نبود اما با دخالتهای سپاە پاسداران شعارهایی بر ضد ایران در میان معترضان شنیدە شد. در نهایت خشم معترضان موجب حملە بە کنسولگری و دفاتر ایران و بە آتش کشیدن آنها شد. آنها همان معترضانی بودند کە کمتر در برابر آمریکا رادیکال بودند. هرچند بعدا در اقدامی تلافی جویانە هواداران حشد الشعبی منظم و هدایت شدە بە سفارتخانە آمریکا در بغداد حملەور شدند.
مشارکت ایران در جنگ علیە داعش در سال ۲۰۱۴ فرصتی برای ایران فراهم ساخت تا تحت عنوان جنگ علیە این گروە تندرو اسلامگرا، گروەهای سیاسی و مسلح نزدیک بە خود را بر اساس ایدئولوژی و خواست نظام جمهوری اسلامی ایران گردهم آوردە و پشتیبانی کند؛ همین موجب شد سیاسیونی همانند هادی العامری و نظامیانی همچون ابو مهدی المهندس در چهارچوب حشد الشعبی زیر سلطە ایران و بنا بە درخواست تهران وظیفەشان مخالفت با حضور نیروهای آمریکایی در عراق باشد.
در میانە اجرایی شدن استراتژی هژمونگرایانە بلند مدت سپاە پاسداران در عراق شکل گیری تظاهرات ضد حکومتی، حملە بە کنسولگری ایران در بصرە و بە آتش کشاندن ساختمان کنسولگری و سردادن شعار علیە رهبر ایران یک شوک بزرگ بە ایران و بە خصوص قاسم سلیمانی وارد کرد. سلیمانی بر این باور بود کە شعار معترضان بر ضد سربازان آمریکایی خواهد بود اما نە مرجعیت (علی سیستانی) و نە افکار عمومی و نە حتی پر نفوذترین گروە سیاسی شیعە عراق یعنی مقتدی الصدر مخالفت خود را با حضور و دخالتهای ایران در پروسە سیاسی عراق را پنهان نکردند.
کمرنگ شدن نقش ایران در صحنە سیاسی عراق موجب شد شبە نظامیان وابستە بە ایران با راکت پراکنی‌های مداوم و حتی حملە بە سفارت آمریکا در منطقە سبز بغداد سعی بر بازگشت بە معادلات سیاسی عراق داشتە باشد کە در نتیجە تمامی این رویدادها ریٔیس جمهور آمریکا در اقدامی ناگهانی و بدون در نظر گرفتن عواقب آن دستور حملە بە کاروان اتومبیل قاسم سلیمانی را سە شب پس از شروع سال ۲۰۲۰ میلادی صادر کرد.
نخست وزیر کنونی عراق شخصی با سابقە امنیتی است. برخی از جناحهای شیعی در عراق و در داخل ایران نیز وی را بە دست داشتن در پروندە ترور سلیمانی متهم میکنند، برای آمریکا هم اعتماد کردن بە یک مهرە شیعە هرچند مخالف با ایران سخت است چون تجربە در پروسە سیاسی عراق ثابت کردە مذهب بر منافع سیاسی و ملی برتری بیشتری دارد. اما با در نظر داشتن وضعیت کنونی عراق الکاظمی بە نظر می‌رسد قصد حرکت کردن در جهت مخالف معترضان و حتی دیدگاە شخصی خودش را با جبهە گیری در برابر آمریکا ندارد، از طرف دیگر اقتصاد کنونی عراق توان تحمل تحریمھای احتمالی آمریکا را ندارد. ھمچنین نە مرجعیت شیعە عراق نە ناسیونالیستھای این کشور دل خوشی از مداخلات سپاە پاسداران در امور داخلی کشورشان ندارند. پس کفە ترازو تا حدی بە نفع واشنگتن سنگینی می‌کند؛ حتی سفر چند روز گذشتە اسماعیل قاآنی فرماندە سپاە قدس بە بغداد نیز نتیجە ملموسی برای تهران در بر نداشت.
اگر الکاظمی سیاست جبهە گیری از ایران را پیرو و زمینەی خروج نیروهای آمریکایی را فراھم کند باید منتظر عواقب برخورد آمریکا با عراق همانند ایران شود، یعنی اعمال تحریم، جلوگیری از تعامل با بانکهای بین المللی و لغو تمامی پشتیبانیهای امنیتی و نظامی از جملە فروش اسلحە بە عراق و این بە یعنی ورود عراق بە دایرە کشورهایی کە در چهارچوب تهدید امنیتی علیە آمریکا محسوب می‌شوند.
در نتیجە می‌توان گفت تنها کارتی کە در حال حاضر الکاظمی میتواند برای رها شدن از این معضل سیاسی استفادە کند این است کە مسئلە خروج نیروهای آمریکایی را بە پس از انتخابات بعدی موکول کند تا شاید نخست وزیر بعدی کە مشروعیت مردمی از طریق انتخابات را دارد، این مسئلە را حل کند و در این شرایط ایران موقتا علاوە بر ادامە دخالتها و فشارها بە نخست وزیر جدید بە خروج و واگذاری ۵ پایگاە بزرگ نیروهای آمریکایی بە نیروهای عراقی بسندە کردە باشد.
تروسکە صادقی
مجری و روزنامەنگار در شبکە خبری کوردستان۲۴ - اربیل
