انتخاب - در شرایطی که اعلام رسمی عادی سازی مناسبات میان اسرائیل و امارات، کانون توجه رسانه‌ها و ناظران سیاسی را پیرامون معادلات منطقه خاورمیانه به خود جلب کرده بود، مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا طی سفری به منطقه از کشورهای مختلف عربی و نیز اسرائیل دیدن کرد اما اکنون پرسش این است که سفر یک هفته‌ای پومپئو آیا دستاوردی را به همراه داشته یا اینکه بیشتر بُعد تبلیغاتی داشته است؟ در راستای پی‌گیری این مساله، «انتخاب» دیدگاه سید هادی برهانی استاد دانشگاه تهران و کارشناس مسائل اسرائیل را جویا شده است.
انتخاب: در پایان سفر منطقه‌ای مایک پومپئو وزیر امور خارجه آمریکا ارزیابی شما از این سفر و نتایج آن چیست؟
سید هادی برهانی: این سفر و نتایج آن آئینه بسیار روشنی از سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا در دوران ترامپ و نتایج خسارت بار آن است. سفر پومپئو نیازمند تحلیل و تفسیر جدی است تا ابعاد واقعی آن روشن شود. این سفر را می توان یک ناکامی و شکست بزرگ برای این سیاست و برای موقعیت آمریکا در جهان و منطقه بشمار آورد.
انتخاب: چگونه می‌توان این تحرک دیپلماتیک را یک شکست برای سیاست خارجی آمریکا به شمار آورد؟
سید هادی برهانی: چند دلیل مشخص وجود دارد. اولا می توان نتایج این سفر را با توجه به اهداف آن ارزیابی کرد. هدف اصلی و اعلام شده این سفر توسعه صلح منطقه‌ای با اسرائيل، پی‌گیری توافق امارات و اسرائیل و استفاده از این فضا برای قانع کردن (یا مجبور کردن) کشورهای عربی به حمایت از توافق امارات- اسرائیل و پیوستن آنها به کاروان صلح با رژیم صهیونیستی بود اما پومپئو عملا هیچ توفیقی در این امر بدست نیاورد: فلسطین و تشکیلات فلسطینی اصلا ملاقات با پومپئو را رد کردند. در سودان، حکومت موقت خود را فاقد اختیار و صلاحیت لازم برای ورود در این صلح اعلام نمود و بحرین هم این صلح را منوط به اجرای طرح صلح عربی و تشکیل کشور فلسطینی کرد. حتی عمان که قبلا میزبان نتانیاهو شده بود و اخیرا نیز در استقبال از صلح امارات موضع گرفته بود کوچکترین حمایتی از گسترش صلح با اسرائیل و ادامه مسیر امارات نکرد.
انتخاب: علت ناکامی مایک پومپئو در تحقق این هدف چیست؟
سید هادی برهانی: آمریکا واقعیت‌های خاورمیانه را نمی‌فهمد یا به عبارت دیگر از چشم انداز منافع اسرائیل به موضوع می‌نگرد. مردم منطقه مسلمان هستند و نمی توانند اشغال و نژادپرستی و جنایات اسرائیل را نادیده بگیرند و فراموش کنند. دولت‌های منطقه نیز باید به افکار عمومی احترام بگذارند والا دچار مشکل می‌شوند و مشروعیت خود را از دست می‌دهند. در چارچوب این واقعیت کلی، عدم همراهی عربستان با صلح با اسرائیل و موکول کردن آن به اجرای طرح صلح عربی در این زمینه نیز مهم و تاثیرگذار ارزیابی می‌شود. در واقع، می‌توان حدس زد یک علت مخالفت سودان و بحرین با صلح با اسرائیل موضع عربستان است زیرا این کشورها به عربستان و سیاست منطقه ای آن بسیار نزدیک هستند. حذف عربستان از سفر منطقه ای پومپئو نیز احتمالا به همین علت صورت گرفته است و نشانه نارضایتی آمریکا از این موضع عربستان است.
انتخاب: آیا برای شکست سفر پومپئو به منطقه می توان دلایل دیگری نیز برشمرد؟
سید هادی برهانی: سفر پومپئو به سودان و فشار بر سودان برای برقراری رابطه با اسرائیل و مشروط کردن حذف نام این کشور از لیست کشورهای حامی تروریسم به این رابطه نیز مسئله مهم دیگری بود که مورد توجه تحلیل‌گران قرار گرفت. آقای ظریف وزیر خارجه کشورمان نیز در توئیتی تاثیرگذار این رسوایی را به خوبی روشن کرد و در آفتاب انداخت. ظریف گفت به برکت پمپئو و سفرش به سودان معیار بودن یا نبودن در لیست کشورهای حامی تروریسم مشخص شد: رابطه با اسرائیل! این توئیت مورد توجه رسانه ها قرار گرفت و به یک رسوایی برای سیاست خارجی آمریکای بدل شد و نشان داد مبارزه آمریکا با تروریسم چقدر غیرصادقانه، غیراخلاقی و در خدمت منافع رژیم اشغالگر صهیونیستی است.
انتخاب: اهمیت این بعد از ناکامی آمریکا در منطقه چیست؟
سید هادی برهانی: این رفتار آمریکا در منطقه واقعا آبرو و اعتبار آمریکا را لجن مال کرده است. آمریکا فقط یک قدرت نظامی نیست بلکه برای خود در عرصه علمی و فرهنگی و ارزش‌های اخلاقی و انسانی نیز شانی قائل است. بر تحولات دنیا و تمدن غربی تاثیر زیادی داشته است اما وزیر خارجه همین آمریکا در منطقه راه افتاده تا کشورهای منطقه را وادار کند اشغالگری اسرائیل، نژادپرستی اسرائیل و جنایات اسرائیل را نادیده بگیرند و آن را به عنوان یک واقعیت بپذیرند و با آن کنار بیایند. این مایه سرافکندگی تمدن و فرهنگ آمریکایی است. احتمالا آمریکا در تاریخ سیاست خارجی خود هیچگاه تا این اندازه به حمایت از اشغال، نقض حقوق بشر، پاکسازی نژادی و جنایاتی از این دست آلوده نشده است. واقعا موجب حیرت است که نخبگان آمریکایی و ملت آمریکا چگونه این حجم از فساد را تحمل می‌کنند. فسادی که نه تنها منفعتی برای آمریکا ندارد بلکه هزینه اندر هزینه است.
انتخاب: آیا ناکامی پومپئو تبعاتی نیز در پی خواهد داشت؟
سید هادی برهانی: مهمترین پیامد این سفر و نتایج آن آسیب دیدن اعتبار سیاست خاورمیانه ای آمریکاست. این سفر به خوبی نشان داد اولا آمریکا ارزیابی درستی از واقعیت‌های منطقه ندارد. ثانیا سیاست خاورمیانه ای آن در خدمت منافع و اهداف اسرائیل است و نه منافع ملی آمریکا. در واقع می توان گفت سیاست خارجی آمریکا در دوران ترامپ آلودگی ایدئولوژیکی حادی پیدا کرده که منشا آن هم ایدئولوژی صهیونیسم و تاثیر آن بر سیاست خارجی آمریکاست. شاید در تاریخ سیاست خارجی آمریکا کمتر این آلودگی و ضایعه تا این حد خود را نشان داده باشد. پاسخ منفی کشورهای منطقه و هم پیمانان عرب آمریکا به درخواست این کشور برای صلح با اسرائیل، رسوایی سودانی مبارزه آمریکا با تروریسم و همچنین ناکامی این کشور در شورای امنیت در موضوع برنامه هسته ای ایران همه و همه هفته سیاهی را برای آمریکا و سیاست خارجی آمریکا رقم زد که موجب تحقیر پومپئو و دستگاه دیپلماسی آمریکا شد. واقعا این هفته را می توان هفته سیاه پومپئو لقب داد. آمریکا در تاریخ سیاست خارجی خود کمتر چنین فصولی از تحقیر و رسوایی را تجربه کرده است.
دیالوگ تاریخی یزید معاویه و شمر
