علی رنجی‌پور - ایران وایر
«قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا» به همان اندازه که بزرگ و حجیم است، اطلاعات موثق درباره آن محدود است. بر اساس برآوردها گردش مالی این سازمان بزرگ اقتصادی بالغ بر صدها هزار میلیارد تومان در سال است؛ تشکیلاتی عریض و طویل که حضوری انحصاری در صنعت و معدن ایران دارد؛ از بخش نفت و گاز، خطوط انتقال، سازه‌های آبی، ساخت‌وساز، سازه‌های خاص، راه‌سازی، راه‌آهن، مخابرات و فناوری اطلاعات گرفته تا دلالی املاک و مستغلات و خرید و فروش خودرو و ماشین‌آلات.
دقیقا معلوم نیست درآمد سالانه این سازمان بزرگ اقتصادی چه‌قدر است و این درآمد صرف چه کارهایی می‌شود، اما مشخصا درآمدهای قرارگاه خاتم‌الانبیا مانند سایر سازمان‌ها و نهادهای اقتصادی زیر نظر سپاه، نیروهای مسلح و نهادهای اقتصادی زیر نظر رهبری به خزانه عمومی واریز نمی‌شود. کسی دقیقا نمی‌داند چه‌قدر از این درآمد صرف سرمایه‌گذاری در طرح‌های عمرانی می‌شود، چه‌قدر از آن در قالب منابع پنهان به بودجه سپاه تزریق می‌شود، چه‌قدر صرف برنامه سیاسی و نظامی در داخل و خارج از کشور می‌شود، چه‌قدر به حساب خزانه رهبر جمهوری اسلامی واریز می‌شود و چه‌قدر صرف امور پنهانی می‌شود که کسی از آن‌ها باخبر نیست.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
«پایگاه داده‌های باز ایران» در یک سلسله مقاله که در اختیار «ایران‌وایر» قرار داده است، با جمع‌آوری و مرتب کردن داده‌های پراکنده مربوط به قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا تصویری تازه از این تشکیلات اقتصادی ترسیم کرده است. البته ترسیم چهره واقعی این قرارگاه مثل سایر نهادهای اقتصادی زیر نظر رهبری، بدون وجود اطلاعات شفاف ممکن نیست، اما در این مقالات با کنار هم قرار دادن اطلاعات پراکنده، شمایی کلی از این بنگاه بزرگ تصویر شده است که شمایی کلی از ابعاد و حوزه‌های نفوذ آن را در بخش‌های مختلف اقتصادی ترسیم می‌کند.
نخستین مقاله از این مجموعه با برآورد ابعاد اقتصادی قرارگاه خاتم‌الانبیا آغاز می‌شود. در این برآورد با تطبیق سهم نیروی کار و مطابقت آن با حجم تولید ناخالص داخلی، حداقل ارزش افزوده یا درآمد ناخالص این مجموعه بیش از ۲۵ هزار میلیارد تومان در سال گذشته تخمین زده شده است. این رقم بیش از نیمی از منابع نفتی بودجه دولت در سال ۱۳۹۹ و حدود یک‌سوم کل بودجه عمرای سال جاری است؛ رقمی که می‌توانست بخش بزرگی از کسری بودجه نفتی امسال را جبران کند.
در قانون بودجه ۱۳۹۹ در دو جا نام این قرارگاه ذکر شده است؛ یک بار در بخش درآمدها و یک بار در بخش بودجه عمرانی و هر دو بار ۱۰ هزار میلیارد تومان. یعنی روی کاغذ در یک ردیف این قرارگاه ۱۰ هزار میلیارد تومان به خزانه واریز می‌کند و در یک ردیف دیگر عینا همان را به عنوان اعتبار عمرانی پس می‌گیرد. در واقع این دو ردیف در عالم واقعی انگار که وجود ندارند، بلکه دو عدد در دفاتر حسابداری‌اند که حاصل جمع‌شان صفر است. همین یک ردیف ارزشی بیشتر از کل «مالیات بر ثروت» دارد و ارزش آن به اندازه ۲۰ درصد درآمدهای نفتی پیش‌بینی‌شده برای امسال است. این ظرفیت مالی می‌توانست روز مبادا اقتصاد ورشکسته دولت را از بحران در بیاورد، اما این اتفاق هرگز رخ نداده است.
این مقاله در ادامه فهرست ۱۳۲ پروژه کلان قرارگاه سازندگی را بر اساس اطلاعات پراکنده‌ای که روی وب‌سایت رسمی آن در دسترس است، به صورت داده باز منتشر کرده است. درباره بسیاری از این پروژه‌ها اطلاعات زیادی در دست نیست. با این که کارفرمای این پروژه‌ها، وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی و عمومی‌اند و طبق قانون باید اطلاعات قراردادهایشان را به طور شفاف منتشر کنند، اما مشخصات تعداد بسیار محدودی از این قراردادها در سامانه شفافیت قراردادها بارگذاری شده است.
در دومین مقاله از مجموعه مقالات پایگاه داده‌های باز ایران، نام و مشخصات ۲۳ پروژه قرارگاه خاتم‌الانبیا که اطلاعات آن‌ها در سامانه شفافیت قراردادها آمده، به صورت داده باز منتشر شده است. تاریخ این قراردادها بین بهمن ۱۳۹۰ تا تیر ۱۳۹۸ است و ارزش اسمی مجموع آن‌ها حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان است.
از این میان ۸ پروژه مربوط به «قرارگاه خاتم‌الاوصیا» است که نام آن سال‌ها پیش، در جریان تشکیل «کنسرسیوم پارس جنوبی» سر زبان‌ها افتاده بود. بعد از آغاز تحریم‌های اقتصادی و خروج شرکت‌های معتبر خارجی از پارس جنوبی، با تلاش و پی‌گیری‌های «رستم قاسمی»، فرمانده پیشین قرارگاه و وزیر وقت نفت در دولت دوم «محمود احمدی‌نژاد»، قرارگاه خاتم‌الانبیا به همراه چند شرکت دولتی و نیمه‌دولتی کنسرسیومی را برای تکمیل فازهای ۱۳ و ۱۴ پارس جنوبی تشکیل دادند. در آن زمان گفته می‌شد که ارزش قرارداد این کنسرسیوم ۵ میلیارد دلار است، اما هیچ اثری از قراردادی به این ابعاد در سامانه شفافیت قراردادها نیست، در عوض صرفا به هشت قرارداد جزئی اشاره شده که ارزش اسمی آن‌ها کمتر از ۶۰۰ میلیارد تومان است. موضوع این قراردادها خرید قطعات یدکی است که در آن زمان تحت تحریم‌های سازمان ملل قرار داشت. با این که رقم این قراردادها در مقابل ارزش قرارداد بزرگ خاتم‌الاوصیا ناچیز به نظر می‌رسد، اما همین اطلاعات نشان می‌دهد که مجموعه قرارگاه خاتم‌الانبیا در حوزه دلالی و خرید قطعات یدکی و ماشین‌آلات نیز فعال است و ید طولایی در دور زدن تحریم‌ها دارد.
فعالیت‌های دلالی مجموعه خاتم‌الانبیا البته محدود به این نیست، چنان که سومین مقاله از سلسله مقاله‌های پایگاه داده‌های باز ایران به طور مشخص به بنگاه‌‌داری موسسات وابسته به قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا اختصاص دارد.
در نوار پایینی سایت قرارگاه خاتم‌الانبیا بخشی به نام «مزایده» وجود دارد که زیر آن نام سه موسسه ذکر شده است؛ «موسسه نور»، «موسسه سما» و «موسسه کوثر». نه در وب‌سایت قرارگاه خاتم و نه در وب‌سایت این موسسات و نه در سایت‌ها و پایگاه‌های خبری هیچ توضیحی درباره ساختار این سه موسسه وجود ندارد. پیدا کردن سازمان تشکیلاتی این موسسات در آگهی‌های ثبت‌شده در روزنامه‌های رسمی نیز کار آسانی نیست، اما اشاره به نام این سه موسسه در سایت رسمی خاتم‌الانبیا این گمانه را تقویت می‌کند که این موسسات به طور رسمی، نیمه‌رسمی و شاید غیررسمی زیرمجموعه سپاه فعالیت می‌کنند.
تنها اطلاعات موجود شرح مزایده‌هایی است که این موسسات برگزار می‌کنند.
در این مقاله اطلاعات مربوط به مزایده‌های اخیر این سه موسسه استخراج شده است. این اطلاعات نشان از آن دارد که این شرکت‌ها در قالب بنگاه‌های سازمان‌یافته، در زمینه ارائه خدمات ملک، از فروش گرفته تا تغییر کاربری و همچنین خرید و فروش ماشین‌آلات فعالیت چشم‌گیری دارند.
موسسه نور در زمینه فروش املاک و تغییر کاربری آن‌ها فعال است. ارزش پایه آخرین مزایده موسسه نور که قرار است چند روز آینده (نهم آذر ماه) برگزار شود به تنهایی ۴۴۱ میلیارد تومان است. در این مزایده تنها در یک مورد قیمت پایه یک ساختمان اداری در میدان ونک تهران بیش از ۴۵ میلیارد تومان تعیین شده است. قیمت پایه یک زمین تجاری-خدماتی-گردشگری در کرمانشاه ۲۱۰ میلیارد تومان، یک زمین تجاری-خدماتی در تبریز ۶۵ میلیارد تومان و یک واحد تجاری در مرزداران تهران ۱۸ میلیارد تومان تعیین شده است.
حوزه فعالیت موسسه سما نیز املاک و مستغلات است، با این تفاوت که این موسسه به عنوان کارچاق‌کن موسسات و شرکت‌های دولتی و نظامی مزایده ملکی برگزار می‌کند. در مقاله پایگاه داده‌های باز ایران، دو مزایده آخر این موسسه در تاریخ ۲۷مرداد۱۳۹۹ و ۳۰بهمن۱۳۹۸ به صورت داده‌های باز منتشر شده‌اند که ارزش آن‌ها روی هم بیش از ۴۴۵ میلیارد تومان است.
اما شاید حوزه فعالیت موسسه کوثر از دو موسسه قبلی جالب‌تر باشد؛ از پراید و ماشین سنگین و ماشین‌آلات راه‌سازی گرفته تا دستگاه سیتیاسکن. این موسسه در واقع همه کاری انجام می‌دهد.
در آخرین مزایده منتشرشده در وب‌سایت موسسه کوثر که سوم آذر ۱۳۹۹ برگزار شده است، آگهی فروش «قطعات خودرو» سبک، نیمه‌سنگین و سنگین، «شیشه پنجره دوجداره»، «متعلقات آسانسور»، «قطعات داغی خودرویی»، «آهن‌آلات ضایعاتی»، «آلومینیوم»، «پلاستیک» و «چوب» ضایعاتی، «لوازم پزشکی» و «دستگاه تصویربرداری سیتیاسکن» به چشم می‌خورد. قیمت پایه این مزایده معلوم نیست و صرفا آدرس و شماره تلفن محل فروش این لوازم ذکر شده است.
شماره این مزایده ۳۰۴۶ است. اگر تعداد مزایده‌های این موسسه مطابق با شماره مزایده‌ها باشد، می‌توان گفت موسسه کوثر در طول ۲۴ سال فعالیت خود (از سال ۱۳۷۵ که این موسسه تاسیس شده است) تا الآن به طور متوسط هر ماه ۱۱ مزایده برگزار می‌کند که نشان‌دهنده حجم بالای کار و گردش مالی قابل توجه آن است.
دقیقا معلوم نیست ارتباط قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا با این سه موسسه چیست. اما اگر آن‌ها را جزء تشکیلات اقتصادی این قرارگاه به حساب بیاوریم، باید این مسئله را هم به اطلاعات پیشین اضافه کنیم که فعالیت‌های قرارگاه خاتم‌الانبیا فراتر از تصورات قبلی است و شامل اداره بنگاه‌هایی می‌شود که کارشان دلالی املاک و مستغلات و انواع ماشین‌آلات و قطعات نو، دست دوم و اسقاطی است. حجم گردش مالی این بنگاه‌ها دقیقا مشخص نیست، اما روی کاغذ ارزش پایه چند مزایده اخیر آن‌ها به نزدیک هزار میلیارد تومان می‌رسد؛ پولی که معلوم نیست دقیقا چه‌قدر است، منبع آن کجا است، کجا می‌رود و صرف چه کارهای قانونی و غیرقانونی می‌شود.
