ایران وایر - در پی انتشار فراخوان تجمعات خیابانی از سوی فعالان مدنی آذربایجانی، روز شنبه ۲۵تیر۱۴۰۱، شهرهای ارومیه و نقده شاهد تجمع شهروندان در اعتراض به خشک شدن دریاچه بود. تبریز در این روز جو امنیتی کم‌سابقه‌ای را تجربه کرد و میدان «امام حسین» تهران، «سبزه‌میدان» زنجان، میدان «امام» میاندوآب و میدان «شریعتی» اردبیل نیز میزبان نیروهای امنیتی، انتظامی و ضد شورش بود.
همچنین، ده‌ها شهروند و فعال محیط‌زیست آذربایجانی در شهرهای مختلف توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند. در روزهای منتهی به روز برگزاری تجمع اعتراضی نیز نهادهای امنیتی اقدام به احضار و تهدید فعالان مدنی در تبریز، ارومیه و زنجان کردند.
این گزارش روایت اعتراضات خیابانی روز ۲۵تیر۱۴۰۱ از زبان شهروندان و فعالان محیط‌زیست ارومیه‌ای و تبریزی است.
«از صبح روز شنبه، جو ارومیه امنیتی بود. مرکز شهر خصوصاً حوالی تقاطع عطایی قدم‌به‌قدم مأمور و لباس شخصی ایستاده بود. خیابان‌های امام و عطایی به شکل غیرعادی شلوغ بود. مردم در پیاده روزها بلند حرف می‌زدند و عصبانی بودند. انگار همه منتظر جرقه‌ای برای شروع اعتراضات بودند. ناگهان از میان جمعیت دختربچه‌ای فریاد زد: بی‌شرف. گویا مأموران سعی کرده بودند که پدر این دختر را بازداشت کنند که او هم واکنش نشان داده بود. بلافاصله بعد از فریاد این دختر، مردم از پیاده‌روها و مغازه‌ها وارد خیابان شدند و شروع به شعار دادن کردند. مردم شعار می‌دادند: اورمو گلو سوسوزدو - آذربایجان اویانماسا اودوزدو (دریاچه ارومیه تشنه است - آذربایجان بیدار نشود، بازنده است).»
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
این روایت یک زن ارومیه‌ای از آغاز تجمع خیابانی روز گذشته در این شهر است. این شهروند که نخواست نامش فاش شود، در گفتگو با ایران‌وایر می‌گوید شاهد بازداشت تعدادی از معترضان و برخورد خشن نیروهای امنیتی با مردم بوده است.
بازداشت‌شدگان در ارومیه
بر پایه گزارش‌های رسیده به ایران‌وایر، نیروهای امنیتی و انتظامی، هم‌زمان با اعتراضات روز ۲۵تیر۱۴۰۱ ارومیه، ده‌ها تن را بازداشت کردند که «رضا اعتباری‌راد»، «رضا اکبرزاده»، «حمید اکبرزاده» و «میکائیل قلی‌پور» از جمله این بازداشت‌شدگان هستند. «هوشنگ نقی‌زاده»، فعال مدنی ساکن ارومیه نیز ساعتی پیش از آغاز تجمعات اعتراضی در این شهر توسط مأموران نیروی انتظامی بازداشت شده بود.
پلیس اطلاعات و امنیت ارومیه نیز صبح روز ۲۵تیر اقدام به احضار ده‌ها فعال مدنی ساکن این شهر از جمله «عطا کریمی»، «علی عزیزی»، «امیر ابراهیم‌لو»، «بهزاد پاشازاده»، «میلاد مختاری» و... کردند. مأموران تماس‌گیرنده با این فعالان مدنی، آنها را تهدید کرده بودند که در صورت شرکت در تجمعات اعتراضی بازداشت خواهند شد.
شهروند ارومیه‌ای که با ایران‌وایر گفتگو کرده است درباره دلایل شرکت در اعتراضات روز ۲۵تیر می‌گوید: «به خیابان آمدم تا فردا مجبور نشوم خانه‌ام را ترک کنم و حاشیه‌نشین شهرهای دیگر شوم. یا امروز با اعتراض دولت را مجبور می‌کنیم تا فکری به حال دریاچه ارومیه کند و یا فردا مثل روستاییان اطراف دریاچه باید شهر را تخلیه کنیم. ما می‌دانیم که سیاست دولت ایران خشک کردن دریاچه ارومیه است؛ اما ما اجازه نمی‌دهیم آنها ارومیه زیبای ما را تبدیل به کویر نمک کنند. ما امروز مانند سال ۹۰ به خیابان آمدیم، اگر صدای اعتراضمان را نشوند، بازهم می‌آییم.»
هم‌زمان با برگزاری اعتراضات خیابانی روز ۲۵تیر در ارومیه، شهروندان نقده‌ای نیز با برپایی تجمع به دلیل سیاست‌های مدیریت منابع آب توسط جمهوری اسلامی نسبت به دریاچه ارومیه، اعتراض کردند. در این روز شهرهای تبریز، میاندوآب، زنجان، اردبیل و تهران نیز صحنه حضور گسترده نیروهای امنیتی در میادین این شهرها بود. هم‌زمان در ارومیه و تبریز، شهروندان این شهرها از اختلال شدید اینترنت در محله‌های نزدیک به محل تجمعات خبر دادند.
در تبریز چه گذشت؟
یک شهروند تبریزی در گفتگو با ایران‌وایر درباره حوادث روز ۲۵تیر در این شهر می‌گوید: «تبریز عملاً تبدیل به پادگان نظامی شده بود. مصلای تبریز، حیاط استانداری، ساختمان‌های نهادهای دولتی و طبقات بالای پاساژها در خیابان جمهوری پر از نیروهای ضد شورش بود. در خیابان‌های اطراف بازار تبریز هم نیروی‌های امنیتی و انتظامی به همراه ماشین‌های آب‌پاش و موتورسواران مستقر شده بودند. راسته‌بازار امروز پر از جمعیت بود؛ اما مأموران اجازه هیچ‌گونه توقفی را نمی‌دادند، با باطوم مردم را متفرق می‌کردند و موبایل هرکسی را که فیلم می‌گرفت ضبط می‌کردند. آنها با بازداشت تعداد زیادی از مردم، حتی اجازه شکل‌گیری هسته اولیه تجمع را هم ندادند.»
بر اساس گزارش‌های رسیده به ایران‌وایر، مأموران امنیتی عصر روز شنبه در شهرهای تبریز، میاندوآب و نقده، اقدام به بازداشت تعداد زیادی از شهروندان و فعالان محیط زیستی در این شهرها کردند. «حکیمه احمدی»، «ابراهیم آذراوغلو»، «حمید پورولی» و «یونس محمودی»، «یونس قلی‌زاده» و «جلال دهقانی» در تبریز، «جلال کودریلو»، «مصطفی دولت‌خواه»، «نادر امانی»، «ولی ظهرابی» و «ناصر حشمتی» در میاندوآب و «مسعود عباس‌زاده» در نقده از جمله بازداشت‌شدگان این روز هستند.
همچنین روز چهارشنبه ۲۲تیر۱۴۰۱ نیز مأموران اداره اطلاعات شهرستان تبریز با هدف بازداشت «شاهین برزگر»، به خانه پدری این فعال مدنی یورش بردند. به دلیل نبود شاهین برزگر در خانه، مأموران موفق به بازداشت او نشدند. با این وجود، مأموران اداره اطلاعات بدون ارائه حکم قضایی و با شکستن در وارد خانه آقای برزگر شدند و ضمن تفتیش خانه اقدام به ضرب‌وجرح خواهر و برادر این فعال مدنی کردند.
خبرگزاری فارس نیز با انتشار گزارشی از تجمعات روز شنبه، بازداشت شدن معترضان را تائید کرد. بااین‌وجود این خبرگزاری نزدیک به سپاه به نقل از نیروی انتظامی، مردم و فعالان محیط‌زیست بازداشت‌شده را «اشرار» نامید و نوشت که آنها «قصد تخریب اموال عمومی و برهم زدن امنیت مردم را داشتند.»
روند اعتراض‌های مردمی به خشک‌شدن دریاچه ارومیه
اعتراضات روز ۲۵تیر۱۴۰۱، دومین تجمع خیابانی و فراگیر آذربایجانی‌ها در اعتراض به خشک شدن دریاچه ارومیه است. در سال ۱۳۹۰ خورشیدی نیز اعتراضات مشابهی برگزار شده بود. اعتراضات سال ۱۳۹۰، نتیجه سال‌های بی‌اعتنایی جمهوری اسلامی به هشدارهای «کمپین نجات دریاچه ارومیه» و رد «طرح دو فوریت نجات دریاچه ارومیه» در مجلس بود. انتشار خبر رد این طرح در مجلس، موجی از خشم و نارضایتی را بین مردم و فعالان محیط‌زیست ایجاد کرد و روز پنجم شهریور همان سال، شهرهای ارومیه و تبریز شاهد اعتراضات خیابانی گسترده بود.
به‌رغم اعتراضات مردم و هشدارهای کارشناسان و نهادهای بین‌المللی نسبت وضعیت وخیم دریاچه ارومیه، جمهوری اسلامی کماکان به سیاست‌های نادرست خود در قبال دریاچه ادامه می‌دهد. وضعیت کنونی دریاچه ارومیه، میراث توسعه نامتوازن، تصمیمات نادرست در حوزه مدیریت منابع آب و بی‌توجهی به پتانسیل‌های سرزمینی حوزه آبریز این دریاچه است.
تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت اول حسن روحانی نیز نتوانست، شرایط بحرانی دریاچه را بهبود دهد. به گفته «جلال محمودزاده»، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، ستاد احیای دریاچه ارومیه علاوه بر کمک‌های بین‌المللی، «حدود ۶ هزار میلیارد تومان» اعتبار دولتی دریافت کرد. بااین‌وجود این نهاد در طول دوران فعالیت هفت‌ساله خود کمترین شفافیتی در شیوه هزینه بودجه‌های اختصاص‌یافته نداشت و تبدیل به توجیه‌کننده سیاست‌های آبی دولت در ارتباط با دریاچه ارومیه شد.
امروز دریاچه ارومیه در آستانه ثبت بدترین وضعیت تاریخ خود است. بر پایه آخرین داده‌های منتشرشده در ۲۲تیر۱۴۰۱ توسط سازمان آب منطقه‌ای استان آذربایجان شرقی، تراز دریاچه ارومیه ۴۴ سانتی‌متر نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است. در همین مدت، ۱۲۵۷ کیلومترمربع به وسعت مناطق خشک دریاچه ارومیه افزوده شده و حجم آب آن نیز ۱.۴ میلیارد مترمکعب کم شده است. این میزان به معنای خشک شدن بیش از ۹۰ درصد آب دریاچه ارومیه نسبت به تراز اکولوژیک آن است.
ایران‌وایر پیش‌تر با انتشار چندین گزارش به عوامل و تبعات خشک شدن دریاچه ارومیه پرداخته است. با مرور این گزارشات درمجموع می‌توان عوامل خشک شدن دریاچه ارومیه را شامل سیاست‌گذاری نادرست در حوزه کشاورزی، افزایش تصاعدی حفر چاه‌های غیرمجاز، احداث سدهای متعدد در حوزه آبریز دریاچه ارومیه و عدم پرداخت حق‌آبه زیست‌محیطی آن، ساخت پل شهید کلانتری در میانه دریاچه و تغییرات اقلیمی، معرفی کرد.
تبعات خشک شدن دریاچه ارومیه نیز شامل ایجاد طوفان گردوغبارِ آلوده به نمک و فلزات سنگین، حرکت ماسه‌زارها و بیابان‌زایی، شیوع بیماری‌های تنفسی، از بین رفتن زمین‌های کشاورزی، نابودی سفره‌های آب زیرزمینی، خشک شدن قنات‌ها، چشمه‌ها و شوری روان آب‌ها، برهم خوردن فصل‌ها و افزایش دمای منطقه، مهاجرت مـردم و تخلیـه روسـتاهای اطراف دریاچه، افزایش تشعشع خورشید به دلیل خشکی دریاچه و در نتیجه آن رشد بیماری‌هایی همچون آب‌مروارید و سرطان پوست و آسیب دیدن گونه‌های مختلف جانوری است.
تبعات خشک شدن دریاچه ارومیه محدود به آذربایجان نیست و بخشی از آن چـون گردوغبار نمکی به شهرهای غـرب و شمال غرب کشور و حتـی تهـران نیز تسری خواهد یافت و میلیون ها انسان را در معرض آسیب قرار خواهد داد.
