تربیت جنسی یکی از حوزه‌های چالش برانگیز تعلیم و تربیت در جوامع مختلف، از جمله ساختار نظام تربیتی جمهوری اسلامی است که در این سند۲۰۳۰ یونسکو هم به آن توجه شده است. اما روحانیون حاکم بر ایران با آن مخالف هستند.

علی خامنه‌ای اردیبهشت ۱۳۹۶ به صورت علنی اعلام کرد که جمهوری اسلامی تسلیم سندهایی مانند سند ۲۰۳۰ یونسکو نخواهد شد و اجرای آن را غیرمجاز می‌داند.

روحانیون حاکم بر ایران، از جمله خامنه‌ای معتقدند در سند ۲۰۳۰ یونسکو نگاه لیبرال و نئولیبرال به حقوق کودک، آموزش و پرورش، زن و خانواده وجود دارد که تناقض‌های بنیادی با آموزه‌های اسلامی دارند.

«کبری خزعلی»، عضو «شورای‌ فرهنگی اجتماعی زنان» هم به صراحت گفته است: «انقلاب جنسی نقطه اوج سند ۲۰۳۰ است و یکی از بند‌های آن تن‌فروشی است که اسم آن را کارگر جنسی و بیش‌فعال جنسی گذاشته‌اند.»

این قبیل اظهار‌نظر‌ها و موضع‌گیری‌ها در برابر سند ۲۰۳۰ یونسکو، تنها نمونه کوچکی از مخالفت روحانیون حاکم بر ایران با ضرورت تحول در آموزش و پرورش در ایران است؛ مخالفتی که بیش از چهار دهه است ادامه دارد و هم‌چنان مدعی است آموزه‌های دینی بهترین و کامل‌ترین نظام تربیتی در همه حوزه‌ها هستند.

مجله «پژوهش در مسایل تعلیم و تربیت اسلامی»، وابسته به «دانشگاه امام حسین» سپاه پاسداران در یکی از تازه‌ترین شماره‌های خود به بررسی وضعیت تربیت جنسی در مدارس ایران پرداخته است.

این تحقیق با عنوان «تعیین شکاف بین وضعیت موجود و مطلوب تربیت جنسی دانش‌آموزان» منتشر شده و تلاش کرده است نشان دهد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در زمینه آموزش امر جنسی در مدارس چه نارسایی‌ها و نقایصی دارد.

وضعیت تربیت جنسی دانش‌آموزان ایرانی چه‌گونه است؟

در این پژوهش، وضعیت تربیت جنسی در دوره متوسطه اول که مصادف با آغاز دوره نوجوانی است، مورد مطالعه قرار گرفته است که در آن ۲۸۰ معلم در همدان هم در آن شرکت داشته‌اند.

این پژوهش بر اساس نظرات این معلمان نشان داده که وضعیت موجود تربیت جنسی در زمینه ویژگی‌های دوره بلوغ و نوجوانی در دوره متوسطه اول کمتر از حد مورد انتظار است.

در این پژوهش هم‌چنین معلمان گفته‌اند وضعیت موجود تربیت جنسی در زمینه تقویت هویت جنسی و رفتارهای مناسب با جنسیت هم شرایط مطلوبی ندارد.

وضعیت موجود تربیت جنسی در زمینه شناسایی تفاوت‌های دختر و پسر از دیگر محور‌های مورد مطالعه در این پژوهش است که نتایج می‌‌گویند این شاخص هم کمتر از حد مورد انتظار است.

وضعیت موجود تربیت جنسی در زمینه محافظت از آسیب‌ها و رفتارهای پرخطر جنسی یک شاخص دیگر است که شرایط آن در مدارس کمتر از حد مورد انتظار ارزیابی شده است.

معلمان شرکت کننده در این تحقیق گفته‌اند شاخص تربیت جنسی در زمینه آموزش مسایل شرعی و تکالیف دینی مربوط به جنسیت در مدارس در شرایط مطلوبی قرار دارد.

این پژوهش در بخش مربوط به وضعیت موجود تربیت جنسی در زمینه ویژگی‌های دوره بلوغ و نوجوانی چنین نتیجه گرفته که در حال حاضر در محتوای کتاب‌های دوره متوسطه اول، توجه کافی به آشنایی دانش‌آموزان با مسایل بلوغ نشده و گفتمان حاکم بر تربیت جنسی آموزش و پرورش در ایران، «گفتمان مهار» است و بیشتر به جنبه‌های سلبی تربیت جنسی توجه دارد.

در بخش دیگری از این پژوهش آمده است که گفتمان حاکم بر تربیت جنسی آموزش و پرورش بیش از آن که به فرصت‌های میل جنسی در زندگی سعادت‌مندانه نگاه کند، به تهدید‌های غریزه جنسی توجه دارد. هم‌چنین اقدامات آموزش و پرورش پاسخ‌گوی نیازهای دانش‌آموزان به آموزش‌های مرتبط با تربیت جنسی نیست و مربیان توانایی کافی برای توسعه تربیت جنسی و استفاده از قابلیت‌های خانواده و مدرسه در دست‌یابی به تربیت جنسی کودکان ندارند.

این پژوهش اضافه کرده است که والدین و خانواده‌ها هم در زمینه تربیت جنسی فرزندان خود ناتوانی و مشکلات مختلفی داشته، از مراکز آموزشی برای توجه به این حوزه، درخواست و انتظار دارند و نسبت به انتقال و آموزش مسایل جنسی به فرزندان خود دارای اعتماد و اطمینان کافی نیستند.

هم‌چنین این تحقیق به صراحت اعلام کرده است که مباحث مربوط به مسایل بلوغ و نوجوانی در کتاب‌های درسی بسیار کم و متمرکز بر مسایل اجتماعی و تکالیف دینی و اخلاقی هستند و کتابچه‌های پیوست پایه هفتم و هشتم که تربیت مباحث بلوغ و نوجوانی دختران و پسران را مورد اشاره قرار داده‌اند هم برای آشنایی دانش‌آموزان با مسایل بلوغ و نوجوانی و روش‌های مناسب رویارویی و استفاده از این دوره مهم از زندگی کافی نیستند.

دلایل ضعف تربیت جنسی دانش‌آموزان در مدارس چیست؟

در بخش دیگری از این نتیجه‌گیری آمده است که شرم و حیای بالای معلمان و والدین مانع از طرح مسایل لازم در این زمینه به دانش‌آموزان می‌شود. حساسیت‌های شدید در جلوگیری از طرح مسایل جنسی در مدارس و رسانه‌ها و برچسب زنی «غرب زدگی» و «فاصله گرفتن از فرهنگ اسلامی» توسط برخی از افراد دارای شناخت سطحی نسبت به مسایل تعلیم و تربیت، مانع از ارایه آموز‌های لازم در این حوزه شده است.

این تحقیق درباره بخش مربوط به وضعیت موجود تربیت جنسی در زمینه تقویت هویت جنسی و رفتارهای مناسب با جنسیت در مدارس ایران چنین نوشته است که تأثیر آموزش تربیت جنسی بر هویت جنسی کودکان و ضعف ناشی از ضعف هویت جنسی نوجوانان به دلیل کمبود آموزش‌های مناسب در این زمینه است و والدین ایرانی هم توجه اندکی به آموزش رفتارهای متناسب با جنسیت فرزندان دارند.

در این تحقیق آمده است که ضعف کتاب‌های درسی در زمینه تقویت هویت جنسی، آشنایی دانش‌آموزان با رفتارهای متناسب با جنسیت و نبود متولی مستقیم در انجام این رسالت در مدارس، از علل شکاف وضعیت موجود با وضعیت مطلوب تربیت جنسی در مدارس ایران هستند.

نتیجه جمع‌بندی این گزارش در بررسی وضعیت موجود تربیت جنسی در زمینه شناسایی تفاوت‌های دختر و پسر هم حاکی از ضعف آموزه‌های مرتبط با تفاوت‌های دختر و پسر در کتاب‌های درسی، عدم اختصاص زمان کافی در مباحث کلاسی به موضوع تفاوت‌های دختر و پسر و کم‌توجهی والدین به آموز‌ه‌های مرتبط با این موضوع است.

در این تحقیق هم‌چنین آمده که شناسایی تفاوت‌های عاطفی و روانی دختران و پسران نیازمند آموزش‌های تخصصی توسط روان‌شناسان و مشاوران آگاه و ماهر در این زمینه است که اغلب مدارس متوسطه اول با توجه به چارت سازمانی و دستورالعمل‌های سازمان‌دهی نیروی انسانی، فاقد این قبیل کارشناسان هستند.

به نوشته این تحقیق، نبود درس مشخص و متولی خاص در زمینه تربیت جنسی و سلیقه‌ای عمل کردن مدارس در ایجاد چنین وضعیتی هم بی‌تاثیر نبوده‌اند.

پژوهش‌گران این تحقیق درباره وضعیت موجود تربیت جنسی در زمینه محافظت از آسیب‌ها و رفتارهای پرخطر جنسی در مدارس ایران نیز نتیجه گرفته‌اند که تربیت جنسی دانش‌آموزان در مورد مولفه محافظت از رفتارهای پرخطر جنسی، لازمه طرح عمیق‌تر مباحث محرمانه و روابط جنسی بین زن و مرد است که با توجه به محدودیت‌های فرهنگی و حساسیت و حیای افراطی برخی مربیان و والدین، در اجرا با مشکلاتی روبه‌رو است و کتاب‌های درسی نیز در این بخش از آموزه‌ها، توجه بسیار اندک و محدودی داشته‌اند.

بررسی وضعیت موجود تربیت جنسی در زمینه آموزش مسایل شرعی و تک دینی آخرین بخش از این تحقیق است که نتایج نشان می‌دهند در کتاب‌های درسی مباحث احکام شرعی به خوبی مطرح شده‌اند.