۴. رهبر آینده در روز انتصاب، به احتمال بسیار زیاد در دهه پنجاه زندگی‌اش خواهد بود، چون نیروهای امنیتی برای پیشبرد بدون دردسر برنامه‌های خود، به ثبات رهبری برای یک دوره ۳۰ تا ۴۰ ساله نیاز دارند. این همان ثباتی است که آن‌ها در برابر دمکراسی‌ها، بدان افتخار می‌کنند. آن‌ها نمی‌خواهند در یک تا دو دهه آینده دوباره درگیر بحران جانشینی شوند. سابقه اجرایی در این میان اهمیتی ندارد، چون علی خامنه‌ای در مقام رئیس جمهوری عملا نقش اجرایی نداشت و بیشتر درگیر مسائل امنیتی بود و حلقه نزدیکانش نیز بیشتر عوامل امنیتی بودند. کسانی که نمی‌خواستند واقعیت علی خامنه‌ای را در آن سال‌ها ببینند، به دمخور بودن او با شاعران و روشنفکران و پیپ کشیدن وی اشاره می‌کردند.

موارد دوم تا سوم، شانس مجتبی برای رهبری را افزایش می‌دهند: او خانه‌زاد پاستور و فرایند بسط قدرت و ثروت آن است، ۵۳ سال سن دارد، و رابطه نزدیکی نیز با نیروهای امنیتی داشته است که می‌توانند ۸۶ عضو خبرگان را با یک پیامک در صبح تصمیم‌گیری در مورد رهبر آینده «قانع» کنند.

آنچه نمی‌دانیم

در مقابل عوامل شناخته‌شده و افزایش‌دهنده بخت مجتبی برای رهبری، باید به عواملی که نمی‌دانیم و ممکن است بخت او را کاهش دهند، نیز اشاره کنیم:

۱. چهار تن از سران قوا، شخصیت‌هایی روحانی‌اند که حدود چهار دهه در مقام‌های اجرایی حضور داشته‌اند. این‌ها عبارتند از علی جنتی (رئیس مجلس خبرگان و دبیر شورای نگهبان)، صادق لاریجانی ( رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام)، غلامحسین محسنی اژه‌ای (رئیس قوه قضاییه)، و ابراهیم رئیسی (رئیس قوه مجریه). دو تن از این‌ها را نه صرفا روحانی، بلکه باید امنیتی تلقی کرد. نظر این چهار تن حتما در تعیین یا تسهیل رهبر شدن هر نامزدی نقش خواهد داشت. مشخص نیست که نظر این چهار تن، که مشخص است دو تن از آن‌ها با رفتارهایی که دارند، به رهبری نظام هم چشم دارند (لاریجانی و رئیسی)، در مورد رهبر شدن مجتبی چه خواهد بود.

۲. از نقش موثر مجتبی در سازمان سرکوب (جمع کردن اعتراضات سال ۸۸ و سرکوب آبان ۹۸) و ماشین تبلیغات (نگاه کنید به اظهارات محمد سرفراز، رئیس سابق سازمان صدا و سیما و همکارانش در مورد فرایند عزل نابهنگام او) خبر داریم، اما روشن نیست که او تا چه حد در هدایت و مدیریت خزانه چند صد میلیارد دلاری بیت نقش موثر دارد. آن‌هایی که می‌خواهند رهبر آینده را تعیین کنند، به منابع تحت کنترل او نظر خواهند کرد. البته ثروت هیچ نهادی بدون نظارت و پاسخگویی، به اندازه دستگاه رهبری نیست.

۳. و در نهایت، مشخص نیست که آیا اعضای شورای امنیت ملی و سازمان اطلاعات سپاه و فرماندهان این نیرو می‌توانند بر مجتبی اجماع کنند، یا خیر. اگر این‌ها با کسی مخالف باشند (مثل حسن خمینی)، او حتما رهبر نخواهد شد؛ حتی اگر از بیت خامنه‌ای باشد. مجتبی در ماه‌های اخیر یکی از نزدیکان خود را در نهادهای امنیتی (حسین طائب) به دلیل ناکارآمدی در برابر عملیات موساد در ایران، از دست داده است. نیروهای قدیمی‌تر اسلام‌گرا، مثل موتلفه، نیز بعید است رهبری فردی مثل مجتبی را بپذیرند، اما آن‌ها در مجلس و دولت به حاشیه رانده شده‌اند.

وقتی آنچه در مورد فرایند تعیین و تسهیل جانشینی می‌دانیم و آنچه نمی‌دانیم، در کنار هم قرار دهیم، نتیجه این است که مجتبی یکی از نامزدها و رقبای جدی است، اما در اینکه نیروهای طرفدار و همراه او بتوانند او را به خط پایان برسانند، تردیدهایی وجود دارد. رقیب او برای نیروهای امنیتی و نظامی، ابراهیم رئیسی است که وفاداری‌اش به نظام را با کشتار ۶۷ اثبات کرده است. او به اندازه مجتبی چهره‌ای منفور در میان اکثر مردم ایران است (نتایج نظرسنجی‌های دانشگاه مریلند در مورد محبوبیت او در سال ۱۴۰۰ ارزشی ندارند، چون در آشپزخانه سپاه طبخ شده‌اند) اما تنها موضوعی که برای تصمیم‌گیران اهمیت ندارد، افکار عمومی است.

حذف رقبا

نکاتی که گفته شد، قرار نیست پرده از توطئه‌ای برای تعیین رهبر آینده نظام حاکم بر ایران بردارد، چون کارهایی که انجام می‌شود نه توطئه، بلکه فراهم کردن مقدمات به دست نیروهای طرفدار افرادی خاص، یا کنار گذاشتن افرادی دیگر برای تضعیف نامزدهای احتمالی دیگر است. برای نمونه، بر هم زدن هر ساله سخنرانی حسن خمینی در مراسم سالگرد مرگ پدربزرگ او هدفی جز دادن سیگنال به مقام‌های تعیین‌کننده برای حذف او از فهرست نامزدهای رهبری آینده ندارد. اگر‌ چنانکه نیروهای آتش‌به‌اختیار ادعا می‌کنند، هاشمی رفسنجانی در استخر فرح حذف شده باشد، این حذف مشخصا برای حذف یکی از رقبای کسب کرسی رهبری آینده بوده است. با از دست رفتن بیشتر قوای دماغی خامنه‌ای در سال‌های آینده (اگر عمر بیشتری داشته باشد)، شاهد یارگیری و حذف‌های بیشتری، در پیوند با افزایش احتمال رهبری مجتبی خامنه‌ای یا رقبای او خواهیم بود.