رادیو فردا - یک سال پس از اعتراض‌های سراسری که پس از جان‌باختن مهسا (ژینا) امینی در بازداشتگاه گشت ارشاد شکل گرفت، خروج گروه‌های گوناگون مردم از ایران شدت گرفته است. هرچند آمار دقیقی از خروج‌های بی‌بازگشت در یک سال گذشته وجود ندارد، اما هم گزارش‌های عمومی، هم برخی اسناد محرمانه و هم روایت مردم در شبکه‌های اجتماعی از شکل‌گیری «موج گستردهٔ مهاجرت» و همچنین «افزایش شدید میل به مهاجرت» حکایت دارد.
در یک نامهٔ «خیلی محرمانه» وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی به‌تاریخ ۲۵ آبان ۱۴۰۱، ذکر شده است که «حدود ۳۳ درصد از جامعهٔ ایرانی برای رسیدن به وضعیت بهتر زندگی تمایل دارند از ایران بروند».
در این نامه که گروه هکری «قیام تا سرنگونی»، نزدیک به سازمان مجاهدین خلق، آن را منتشر کرده، همچنین آمده است که براساس یک نظرسنجی محرمانه، «مردان جوان دارای تحصیلات عالیه و توانمند مالی و همچنین ساکن در شهرهای بزرگ بیشترین تمایل را به مهاجرت دارند».
رادیوفردا به‌طور مستقل نمی‌تواند صحت اطلاعات اسناد درزکرده را تأیید کند، اما در یک سند دیگر که نامهٔ «محرمانهٔ» ۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری خطاب به احمد وحیدی، وزیر کشور، است،نیز «موج گستردهٔ میل به مهاجرت» تأیید شده است.
در این نامه حتی چنین هشدار داده شده که «حجم بالای میل به مهاجرت به‌ویژه در قشر جوان و تحصیلکردهٔ مذهبی و حزب‌اللهی زنگ خطری است که نشان از کاهش تأثیرات مباحث ایدئولوژیک در کنترل انگیزه‌های مهاجرت و بی‌تفاوتی به کشور دارد».
این ارزیابی‌ها و برآوردها به‌جز مهاجرتِ نخبگان و دانشجویان یا کادر درمان است که هر سال، به‌روال یک قانون نانوشته، به‌دلیل فشارهای اقتصادی و نابرابری‌های اجتماعی، از کشور کوچ می‌کنند.
در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) کاربری نوشته است: «حتی در بحبوحهٔ جنگ هم این موج درخواست را ندیده بودم، هر کسی، تأکید می‌کنم هر کسی با هر شغلی هر میزان درآمدی خصوصاً کسی که بچه دارد، به رفتن فکر می‌کند.»
کاربر دیگری می‌نویسد: «از سال گذشته چند پست کلیدی مدیریتی در شرکتی که در آن کار می‌کنم، به‌دلیل مهاجرت خالی شده است.»
این شتاب در مهاجرت اگر تا پیش از این در شرکت‌های خصوصی به‌دلیل نبود امنیت شغلی یا دستمزدهای پایین و تأمین اجتماعی نامطمئن بیشتر از مشاغل دولتی بود، حالا این تمایل به خروج از ایران به ادارات دولتی هم سرایت کرده است؛ کارمندان ادارات دولتی که گاهی به جای استعفا به مرخصی‌های بلندمدت بدون حقوق تن می‌دهند تا فقط از ایران بروند؛ به کجا؟ هر جایی که شرایط اجتماعی و اقتصادی آن از ایران بهتر باشد.
راه‌حل اجباری؛ مهاجرت
در یک دهه گذشته در پی هر ناآرامی بزرگ اجتماعی یا اقتصادی مثل موج‌های شدید تورمی و یا اعتراض‌هایی که ریشهٔ آن فشارهای معیشتی بوده، تصمیم یا اقدام به مهاجرت افزایش یافته است.
این موضوع به‌خصوص بعد از حوادث پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ به این سو شدت گرفته است.
بیشترین درخواست مهاجرت، بنا به‌روایت شرکت‌های خدمات مهاجرتی، از شهریور سال گذشته و پس از سرکوب اعتراض‌های سراسری «زن زندگی آزادی» ثبت شده است؛ موضوعی که حتی رسانه‌های وابسته به حکومت هم آن را تأیید می‌کنند.
روزنامهٔ «جوان»، وابسته به سپاه پاسداران، آذرماه سال گذشته به‌نقل از رصدخانهٔ مهاجرت ایران گزارش داد که میزان مهاجران ایرانیان در سال ۲۰۲۲ حدود دو میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بوده که نزدیک به ۳.۳ درصد از کل جمعیت ایران را شامل می‌شود. این روزنامه همچنین به‌نقل از قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان نوشت که سالانه ۳۷ درصد از رتبه‌های برتر کنکور و المپیادها از کشور مهاجرت می‌کنند.
حسرتی به نام نخبگان
وقتی قیمت دلار از کانال ۵۰ هزار تومانی عبور می‌کرد، گروهی از کاربران شبکه‌های اجتماعی این طنز را بازنشر می‌دادند که «زینب» گفت که هرکس دوست ندارد جمع کند و برود، کاهش به حرف او گوش کرده بودیم. اشارهٔ این کاربران اظهارات زینب ابوطالبی، مجری برنامهٔ شبکه افق صدا و سیمای جمهوری اسلامی، بود که در یک برنامهٔ تلویزیونی گفته بود: «هر کس اعتقاد ندارد، جمع کند و از ایران برود.»
در بستر این طنز تلخ، بنا به روایت روزنامهٔ فرهیختگان که ارگان رسمی دانشگاه آزاد اسلامی است، مهاجرت شش هزار و ۵۰۰ نفر از پزشکان و متخصصان فقط در سال ۱۴۰۱ صورت گرفته است.
میلیاردها دلار زیان
مهاجرت قیمت ندارد؛ هر شخصی به فراخور دارایی خود وقتی بار سفر می‌بندد، هم سرمایهٔ خود را می‌برد و هم دانش و تخصص خود را. هیچ آمار دقیقی وجود ندارد که فقدان خروج متخصصان را به دلار یا تومان ارزیابی کند که رفتن آن‌ها چقدر زیان وارد کرده است. حتی آمار دقیقی وجود ندارد که نشان بدهد خروج سرمایهٔ کسانی که برای همیشه از ایران رفته‌اند، دقیقاً چقدر است.
همهٔ آمارها تقریبی است، مثل آن‌چه مصطفی هاشمی‌طبا، از مدیران سابق جمهوری اسلامی، در گفت‌وگو با روزنامه شرق گفته است که سالانه ۲۸ میلیارد دلار سرمایه از ایران خارج می‌شود.
حمله ماموران به خانواده های دستگیرشدگان معترض
