دو خاطره از احمد توکلی

حسن یوسفی اشکوری

خبر رسید که احمد توکلی درگذشت. با توکلی در مجلس اول آشنا شدم. بخشی از خاطرات با ایشان را در کتاب «بیم و امیدهای یک انقلابی - روزنوشت های مجلس اول شورای اسلامی» آورده ام. در آغاز جنبش سبز در 1388 توکلی نامه ای خطاب به میرحسین موسوی و کروبی و خاتمی نوشت و در آن وفق مبانی اعتقادی و سیاسی دیرینه اش به آنان تاخت و نسبت به نافرمانی از «ولی فقیه مظلوم» هشدار داد و تهدید کرد. در همان زمان در نقد او مطلبی نوشته و در وب سایت جرس انتشار دادم.

اما اکنون که احمد توکلی فوت کرده و درگذشته است بدون پرداختن به افکار و اعمالش در این کمتر از نیم قرن، صرفا دو خاطره از سال های 59-60 را عینا از یادداشت های آن دوران در اینجا می آورم. این خاطرات تا حدودی اندیشه و دیدگاه اعتقادی و سیاسی توکلی را عیان می کند.

«. . . در آن دوران [پس از هفتم تیر] یکبار در گفتگو با آقای احمد توکلی در این باره صحبت کرده و از خشونت ها انتقاد کرده و گفتم به تعبیر آیت الله طالقانی (که پس از ترور استاد مطهری گفت) خشونت خشونت می آورد و این راه پایان ندارد و بدعاقبت است. توکلی با قاطعیت گفت اگر بیست هزار نفر از این «منافقین» را بکشیم، کار تمام است و برای همیشه از شرّ آن ها نجات پیدا می کنیم! این نظر نشان می دهد که اگر نگویم عموم حداقل اغلب حزب اللهی های حکومتی در آن زمان چگونه فکر می کنند».

« . . . به یاد می آورم که یکبار (احتمالا در زمستان 59) در سلف سرویس مجلس دور میزی نشسته بودیم و با هم گرم بحث شدیم. بحث به اینجا رسیده بود که ایشان مدعی بود که شما امام را قبول ندارید و من می خواستم به هر قیمتی ثابت کنم که به ایشان اعتقاد دارم و از ایشان اطاعت می کنم. هم به عنوان یک مرجع تقلید و هم به عنوان رهبر سیاسی و نظام. بحث داغ شد. در نهایت آقای توکلی گفت: ببین! درست است! هردو به امام اعتقاد داریم، اما با دو معیار! تو می گویی استثمار بد است و غیرقابل قبول و آمریکا هم استثمارگر است و از این رو مردود و امام هم چون با استثمار و آمریکا مخالف است، مورد قبول است. اما من درست برعکس، می گویم چون امام با استثمار و آمریکا مخالف است، من هم با این دو مخالفم، و گرنه دلیلی برای مخالفت با استثمار و آمریکا وجود ندارد.

گفتم اگر امام با استثمار (توجه داشته باشید که در آن سالها بحث استثمار و امپریالیسم یک موضوع محوری در جریان گرایشهای چپ - دینی و غیر دینی - بود و حتی راستگراها نیز مجبور بودند در برابر آن موضع خود را اعلام کنند) موافق باشد و در نتیجه امپریالیسم و آمریکا را تأیید کند، اشکالی ندارد؟

گفت: نه، ندارد. با هیجان گفتم: بارک الله! با این مثال به بهترین بیان اختلاف بنیادین بین ما را گفتی، حقیقت همین است و تفاوت اساسی ما نیز همین معیار و مبنا است! ایشان با خشم و ناراحتی بلند شد و میز را بی خداحافظی معمول ترک گفت. پس از آن روابط و دوستی ما به سردی گرایید و دیگر بین ما بحث و گفتگو کم پیش می آمد».

در هرحال از باب توصیه دینی ما از درگذشتگان به خیر یاد می کنیم. خداوند عواقب امور ما را ختم به خیر کند. به خانواده و بازماندگان مرحوم احمد توکلی تسلیت می گویم.

منتشر شده در زیتون

:::

*بخش نظرات این مقاله به درخواست نویسنده غیرفعال شده است
**تیتر اول این مقاله از منبع اصلی برداشته نشده است

:::