گنبد سلطانيه زنجان يكي از سه بناي عظيم گنبدي جهان است، ايسنا

در گچ‌بري ايوان‌هاي ‌٢٤ گانه رموز وحدت در كثرت و كثرت در وحدت نهفته است

گنبد سلطانيه زنجان پس از گنبد اياصوفيه در تركيه و كليساي سانتاماريا دليخوره در ايتاليا، سومين بناي عظيم گنبدي جهان است.
به گزارش بخش گروه پژوهش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اين بنا از بزرگترين و مشهورترين بناهاي آرامگاهي به‌جاي مانده از 700 سال پيش است كه از نظر حجم و شكل و معماري و تزيينات وابسته آن در نوع خود بي‌نظير و از شاهكارهاي معماري ايران است.
ساخت اين بنا نقطه عطفي در تاريخ هنر معماري ايران محسوب مي‌شود و معماري آن رابطه گسترده و بسيار تنگي با معماري گذشته ايران دارد.
به گزارش ايسنا در پژوهشي كه منوچهر حمزه‌لو ـ كارشناس ارشد باستان شناسي ـ بر روي اين گنبد عظيم انجام داده است، جاي جاي تزيينات گنبد سلطانيه از انواع تزيينات كاشي، آجر، گچ، كتيبه‌، با نقوش و رنگ‌هاي مختلف عنوان شده و آمده است كه اهم اين نقوش، به‌ويژه در كاشي و گچ شامل، نقوش هندسي و گره است نقش گره بافته‌هاي متنوع از اشكال هندسي يا لقات گره است.
محقق با عنوان اينكه بافته‌هاي پيچيده همگي تركيبي منظم و منطقي دارند تاكيد كرده است، گره در نظر مثل عالم بي‌نقص و عيب است و چون جهاني عقلاني است، جايي كه در كل و جزو آن عالم بي‌عيب نمايان است و تدبير و حكمت به كار رفته است.

وي با اشاره به نقوش شمسه و گره كه در انواع تزيينات وابسته به معماري گنبد سلطانيه، به‌ويژه در گچ‌بري ايوان‌هاي 24 گانه به كار رفته رموز وحدت را در كثرت و كثرت را در وحدت نهفته دانسته و افزوده است از اين روست كه تزيينات معماري اسلامي يا به طور كلي نقوش اسلامي متاثر از انديشه والا و پاك اسلامي است كه ريشه ديني و اعتقادي و وحدت و يگانگي دارد. چون گره قابل ستايش است و تنها به‌واسطه قالب‌هاي اطراف محدود مي‌شود، افزون بر جنبه معنوي و زيبايي بسيار آن و گذشته از جنبه‌ي فلسفي نقش كه خود در جاي ديگر قابل بحث است در اكثر مهرهاي اسلامي به وفور مشاهده مي‌شود، نقش و رنگ از جمله شاخصه‌هاي تزيينات است كه حمزه لو در مورد گنبد سلطانيه زنجان آنرا بررسي كرده است.
گنبد سلطانيه زنجان در نماي داخلي و بيرون داراي تزيينات است كه در داخل آن دو دوره تزيينات به كار رفته است. تزيينات دوره اول از نظر تقدم و تاخر زماني با فاصله بسيار اندك، قديم‌تر و متشكل از آجر و كاشي و در برخي نقاط همراه با تزيينات گچبري بسيار نفيس است تزيينات مرحله دوم داخل گنبد از يك لايه گچ مزين به نقوش و نگاره‌هاي بسيار زيبا و كتيبه نگاري از حاديث و آيات قرآني شكل گرفته است.
گنبد سلطانيه كه يكي از بناهاي ارزشمند تاريخي و با شكوه عظيم جهان به شمار مي‌رود در 37 كيلومتري جنوب شرق زنجان و شهر امروزي سلطانيه از توابع استان زنجان واقع است كه روزگاري پايتخت ايران بوده است.