 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
||
|
||||||
 |
 |
 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
||||||
|
|
|
|
|||
نيويورك تايمز- بري ماير - ترجمه‌مهران قاسمي: بازگرداندن اشياي عتيقه و هرآنچه كه به نحوي به ميراث فرهنگي كشوري مرتبط باشد، الزامي است كه بسياري از موزه‌ها و مراكز فرهنگي خود را ناگزير به رعايت آن مي‌دانند.
در آمريكا اما ظاهرا اوضاع متفاوت است و اين تفاوت زماني چشمگيرتر است كه اين اشيا متعلق به كشوري باشند كه بيشتر »دشمن« تلقي شود تا »دوست«. اشياي عتيقه ايراني كه در آمريكا نگهداري مي‌شوند اكنون با سرنوشتي مبهم روبه‌رو شده‌اند.در سال 2004 دادستان فدرال نيويورك حكم به ضبط يك جام نقره‌اي تزئيني با قدمتي 2500 ساله داد. اين جام كه داراي ارزشي فوق‌العاده است به دليل محدوديت واردات كالا از ايران، به عنوان كالايي سوري وارد خاك آمريكا شده و به بهايي معادل 950 هزار دلار به يك كلكسيونر معروف فروخته شده بود. در آن زمان مقامات مسوول اين پرونده را به عنوان شاهدي از تلاش پيگير آنان براي برخورد با قاچاق اشياي عتيقه معرفي كرده و در مورد آن داد سخن مي‌دادند. اكنون اما با گذر زمان نه‌تنها هيچ‌كس حاضر به سخن گفتن در مورد سرنوشت اين جام نقره‌اي نيست، بلكه هيچ كس هم حاضر نيست به شرايط نگهداري اين شي‌ء با ارزش كه اكنون در گوشه يك انبار قرارداده شده است، اعتراض كند.
هنوز سرنوشت اين جام تزئيني كه در مراسم مذهبي به كار گرفته مي‌شد مشخا نيست. آيا اين جام به ايران بازگردانده مي‌شود* رويدادي غيرمرتبط اما در اين ميانه بر سرنوشت اين جام تاؤير گذاشته است. گروهي از شهروندان آمريكايي كه اكنون از حمايت حكم يك دادگاه مبني بر ملزم ساختن دولت ايران براي پرداخت غرامتي 300 ميليون دلاري برخوردارند، عليه موسسه شرق شناسي دانشگاه شيكاگو و همچنين ساير موزه‌هايي كه اشياي عتيقه ايراني را نگهداري مي‌كنند اعلام جرم كرده‌اند. هدف آنها از اين اعلام جرم، دستيابي به اين اشياي پرارزش و فروش آنها و درنهايت ضبط پول حاصله به نفع خود است.
اين گروه كه شامل 9 آمريكايي مي‌شود در سال 2003 پس از آنكه دولت ايران حاضر نشد در جريان پرونده‌اي عليه خود در دادگاه شيكاگو دفاعي ارائه كند، موفق به جلب نظر قاضي براي دريافت چنين خسارت هنگفتي شدند. در اين پرونده، آمريكايي‌هايي‌كه در جريان يك بمب‌گذاري در بيت‌المقدس مجروح شده بودند، ايران را متهم به حمايت مالي از حماس و نقش داشتن در اين انفجار كرده بودند.دريافت اين خسارت اما منوط به يافتن و معرفي دارايي‌هايي متعلق به ايران در خاك آمريكا بود. در شرايطي كه اموال ايران توسط دولت بلوكه شده، اشياي عتيقه ايران هدف اصلي اين گروه قرار گرفته است. اين اشياي عموما متعلق به دوران درخشان امپراتوري ايران مي‌باشند.موسسه شرق‌شناسي در دهه 1930 عمليات اكتشافي وسيعي را در مناطق تاريخي ايران چون پرسپوليس صورت داده و هزاران شي‌ء عتيقه و تاريخي را از ايران خارج و به آمريكا منتقل كرد. مدير موسسه اتهام خروج غيرقانوني اشيا را منكر شده و مي‌گويد: اين اشيا يا توسط دولت وقت به‌عنوان پاداش بيكاري موسسه در پروژه‌هاي اكتشافي هديه شده‌اند و يا براي مقاصد مطالعاتي در اختيار موسسه قرار گرفته‌اند. گيل استاين مي‌گويد: در آن زمان قرار بود اين اشيا پس از تكميل مطالعات بازگردانده شود.
اين مطالعات اما سه دهه به طول انجاميد. سرانجام در سال 2003، موسسه اعلام كرد كه تحقيقات كارشناسان به پايان رسيده و امكان آغاز بازگرداندن اشيا فراهم شده است. اعلام اين خبر باعث جلب توجه ديويد استراش‌من وكيل شاكيان پرونده شد.
مدير موسسه مي‌گويد پس از اعلام اين خبر، چند روز بعد هنگام مراجعه به دفتر كارش با پيامي حيرت‌آور مواجه شد. وكيل شاكيان از وي خواسته بود تا ظرف 10 روز اين اشيا در اختيار آنان قرار داده شود.درخواست استراش‌من و موكلين او و مقاومت موسسه، سرآغاز جنگي حقوقي شد. وزارت خارجه آمريكا نيز در اين ميان وارد عرصه شد و اعلام كرد كه اين اشيا بخشي از ميراث فرهنگي و ملي ايران بوده و بدين ترتيب نمي‌توان آنها را كالاهاي داراي ارزش تجاري تلقي كرد و براي پرداخت غرامت تعيين شده ضبط نمود.
در شرايطي كه تصور مي‌شد پرونده خاتمه يافته است، ناگهان معضل ديگري پديدار شد. قاضي پرونده و وكيل شاكيان ادعا كردند كه تنها دولت ايران صلاحيت تقاضاي استرداد اموال خود و مصون داشتن اين اشيا از ضبط شدن را داراست و تهران هم تاكنون حاضر نشده است در اين راستا اقدامي كند.سرباز زدن دولت ايران از درخواست استرداد اين اشيا باعث شد تا موسسه و مقامات فدرال از قاضي پرونده بخواهند تا از اين نظر خود چشم‌پوشي كند. بررسي اين پرونده همچنان ادامه دارد.
حمله به اشياي عتيقه ايران، اما تنها به اين مورد منحصر نمي‌شود. شاكيان اكنون شكايات متعددي را عليه موسساتي كه داراي كلكسيون گسترده‌اي از اشياي عتيقه ايراني هستند، اعلام كرده‌اند. موزه هنرهاي زيبا بوستون و دانشگاه‌هاروارد در زمره اين موسسات قرار دارند. استراش‌من مي‌گويد كه او و موكلانش قصد ندارند جنگي فرهنگي راه بيندازند بلكه تنها مي‌خواهند به پولي كه متعلق به آنهاست دست يابند.
اين گروه تاكنون موفق به دستيابي به هيچ يك از اشياي عتيقه ايراني نشده است. تنها موفقيت آنها ضبط يك خانه كوچك در تگزاس است كه شاه مخلوع براي اسكان فرزندش در هنگام آموزش نظامي در آمريكا، خريداري كرده بود. اين عدم موفقيت اما باعث نااميدي شاكيان نشده است. استراش‌من با لحني تهديدآميز مي‌گويد: ما به تلاش خود ادامه مي‌دهيم و خسته هم نخواهيم شد. در آينده از ما بيشتر خواهيد شنيد.
