 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
||
|
||||||
 |
 |
 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
||||||
|
|
|
|
|||
در آستانه يكصد سالگي تاريخ مشروطه، مقبرهء دو روزنــامــه‌نـگــار مـبــارز مـشــروطـه (ملك‌المتكلمين و ميرزاجهانگيرخان صوراسرافيل) به دليل توسعهء بيمارستان لقمان مورد تهديد قرار گرفته است.
مقبرهء خانوادگي ملك‌المتكلمين، انتهاي بن‌بست «ابراهيمي» در خيابان مخصوص و پشت بيمارستان لقمان واقع شده است.
بـه تازگي در فاصلهء يك متري مزار ملك‌المتكلمين، ديواري آجري كشيده شده است كه قطعه‌اي از زمين متعلق به خانواده ملكزاده، وارث اين ملك را از مقبره جدا مي‌كند.
مـينـا ملـك‌زاده يكـي از نوادگان ملك‌المتكلمين و مالك فعلي اين خانه، حدود 150 متر از ملك خود را براي توسعهء بيمارستان وقف كرده است.
او دربارهء وضعيت مقبره و اقداماتي كه براي سامان‌دهي به اين دو مزار تاريخي انجام داده ميگويد: «حدود دو سال پيش با ادارهء ميراث فرهنگي تماس گرفتم و پرونده‌اي را براي درخواست ثبت ملي اين مقبره و جلب حمايت ميراث فرهنگي تشكيل دادم. اما اقدام خاصي از سوي سازمان ميراث فرهنگي صورت نگرفت. به بيمارستان قول داده‌ام نيمي از ملك را براي گسترش توسعهء بيمارستان وقف كنم.»
كمال هاشم‌نژاد مدير بيمارستان لقمان دربارهء‌طرح توسعهء اين بيمارستان ميگويد: «طرح توسعهء بيمارستان از چند سال پيش مطرح شده و توسط شوراي عالي شهرسازي نيز به تصويب رسيده است. در اين طرح، بيمارستان تا خيابان سينا گسترش مي‌يابد و محوطهء‌الحاقي به پاركينگ و فضاي سبز تبديل مي‌شود.»
وي ادامـه مي‌دهد: «طرح توسعهء بيمارستان به تامين اعتبار كلاني نياز دارد. اما اين اعتبار تاكنون تامين نشده است.»
هنوز تمام خانه‌هايي كه قرار است در طرح توسعه قرار گيرند خريداري نشده و مدير بيمارستان پيش‌بيني مي‌كند عمليات گسترش فضاي بيمارستان چندين سال ديگر، عملي شود.
حاج ميرزا نصرالله بهشتي ملقب به ملك‌المتكلمين به همراه جهانگيرخان صوراسرافيل درسال 1326 قمري به دستور محمدعلي شاه قاجار در باغ‌شاه به جرم مخالفت با شاه و هواداري از مشروطيت كشته شدند. پس از قلع و قمع محمدعلي شاه و دارودسته‌اش به دست مجاهدين مشروطه طلب كه از تبريز و اصفهان و گيلان و ديگر نقاط ايران براي فتح تهران آمده بودند محل دفن اين دو مبارز شناسايي و به شكل آبرومندي بنا شد. با گذشت يكصد سال از زمان كشته شدن اين دو روزنامه‌نگار مبارز مقبرهء ملك‌المتكلمين همچنان مورد بي‌اعتنايي قرار گرفته است.
اين روزها مزار شكستهء جـهــــانــگــيــــرخــــان وملك‌المتكلمين، محل دفع فضولات پرندگان شده، تعدادي از سرستون‌هاي مقبره براي مشخص شدن حريم طرح توسعهء بيمارستان تخريب شده است. در حال حاضر تعداد زيادي از مردم اين منطقه از وجود اين قبور مطلع نيستند. معاون حفظ و احيا در سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ميگويد: «مسوولان ميراث فرهنگي براي بازديد از قبور اعزام شده‌اند و مكاتباتي نيز با شهرداري انجام شده تا در صدور مجوزهاي تخريب و ساخت و سازهاي منطقه، موقعيت اين مكان تاريخي را در نظر بگيرند. بر اين اساس مقبرهء ملك‌المتكلمين و جهانگيرخان صوراسرافيل در محدودهء تاريخي حصار ناصري واقع شده است و از ارزش تاريخي- فرهنگي برخوردار است.»
به گفتهء وي، «حصار ناصري محدوده‌اي است شامل برج و باروي دورهء قاجاريه و خيابان‌هاي انقلاب، 17 شهريور، كارگر و شوش را دربر مي‌گيرد.»
وي ميگويد: «حصار ناصري به عنوان محدودهء تاريخي تهران در مناطق 11 و 12 شهر تهران واقع شده و شهرداري موظف است در مورد اقدامات عمراني، تاريخي بودن اين منطقه را درنظر بگيرد.»
«هاشمي‌نژاد» مدير بيمارستان لقمان دربارهء وضعيت اين مقبره بعد از اجرايي شدن طرح توسعهء بيمارستان ميگويد: «بعد از خريداري املاك موردنظر اين قبور در محوطهء بيمارستان قرار مي‌گيرند و بيمارستان محوطه‌اي را براي حفظ و نگهداري اين قبور تاريخي انجام مي‌دهد.» اما «مينا ملكزاده» مالك اين مقبره و نوادهء ملك‌المتكلمين چنين مساله‌اي را متناقض با توافقات خود با مدير بيمارستان مي‌داند و ميگويد: «طبق اطلاعاتي كه در اختيار ما قرار گرفته است بيمارستان از سمت غرب مقبره گسترش مي‌يابد و محوطه‌اي كه در حال حاضر جدا شده از هرگونه گزندي مصون خواهد ماند.» او معتقد است: «در مورد اين قبور اولويت با ميراث فرهنگي است و حفظ اين قبور تاريخي نسبت به توسعهء فضاي سبز بيمارستان ارجحيت دارد. وضعيت قبرستان‌هاي تاريخي تهران مناسب نيست و بسياري از اين مناطق در تهران بزرگان فرهنگ و تاريخ اين مرز و بوم را در خود جاي داده‌اند اما شناخته شده نيستند. قبرستان ظهيرالدوله و سرقبر آقا محل دفن «سعيد نفيسي» دو نمونه از اين گورستان‌ها به شمار مي‌رود.» «افروند»، معاون حفظ و احياي ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران در اين زمينه ميگويد: «سـامان‌دهي وضعيت گورستان‌هاي تاريخي تنها وظيفهء سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري نيست و نهادهاي ديگر شهرداري، انجمن آثار و مفاخر معماري و مجموعه مديريت شهري نيز در اين امر مسوول هستند.»
افروند معتقد است: «اعتبارات سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در حدي نيست كه بتوان چنين مجموعه‌اي را يك باره سامان‌دهي كرد.»
در نهايت، ادارهء ميراث فرهنگي و گـردشگـري استان تهران، قول داده تمهيداتي را براي رفع خطر از اين مقبرهء تاريخي انجام دهد.
بناها و آثار خاص تاريخي متعددي در شهر تهران وجود دارد كه هنوز مورد بررسي قرار نگرفته‌اند. هم اكنون با گذشت صدمين سال از مشروطيت نيز آثار و بناهاي زيادي در زمرهء آثار تاريخي قرار مي‌گيرند كه شناسايي و كوشش در جهت نگهداري و پاسداشت آن ضروري است.
بيمارستان لقمان حكيم زيرنظر دانشگاه شهيد بهشتي است و در تقاطع خيابان كمالي و مخصوص واقع شده، است.
فضاي بيمارستان لقمان بسيار كوچك است و به دليل كمبود فضا در خيابان‌هاي اطراف و تراكم جمعيت، محوطهء باز بيمارستان مملو از اتومبيل است و فضاي كافي براي بيماران و استراحت آن‌ها وجود ندارد.
درست در بن‌بست پشت بيمارستان (بن بست ابراهيمي) خانهء كوچكي قرار دارد كه محل دفن دو تن از روزنامه‌نگاران مشروطه‌خواه است. با كلياتي كه از طرح توسعهء بيمارستان در دست است مقبرهء اين دو روزنامه‌نگار مشروطه‌خواه، وسط حياط بيمارستان قرار مي‌گيرد و راه دسترسي به اين قبرها تنها با عبور از در بيمارستان ميسر مي‌شود.
«علي كارآموز» معاون فني دفتر طرح‌هاي عمراني دانشگاه شهيد بهشتي از وجود اين مقبره در نزديكي بيمارستان اظهار بي‌اطلاعي مي‌كند و ميگويد: «اطلاعاتي دربارهء اين قبرها به دست ما نرسيده و براي اولين بار است كه اين موضوع را مي‌شنوم
.»
يكصد سال قبل در سوم تيرماه 1326 ه.ق، ميرزا جهانگير خان صوراسرافيل و ميرزا نصرالله خان ملك‌المتكلمين، دو روزنامه‌نگار سرشناس دورهء خود به دستور محمد عليشاه به جرم هواداري از مشروطيت در باغ ملي خفه شدند. بعد از بركناري محمد عليشاه اين قبرها توسط هواداران مشروطيت شناسايي شد و سامان گرفت و در حال حاضر به خاطر بي‌توجهي مسوولان ميراث فرهنگي و گردشگري كشور و دانشگاه شهيد بهشتي در معرض خطر قرار گرفته است. «كارآموز» ميگويد: «در صورت لزوم در طراحي فضاي جديد، مسير جداگانه‌اي براي دسترسي به فضاي مقبره در نظر مي‌گيريم تا حريم و فضاي اين مقبرهء تاريخي حفظ شود.”
طرح توسعهء بيمارستان لقمان شامل چند مرحله است. در فاز اول اين طرح احداث يك مركز اورژانس با زيربناي 500 مترمربع در نظر گرفته شده است و در پنج طبقه ساخته مي‌شود.
كارآموز ادامه مي‌دهد: «براي احداث مركز اورژانس تعدادي از خانه‌هاي بن‌بست ابراهيمي خريداري شده است و چون فضاي مورد نياز براي توسعهء بيمارستان حدود 20 هزار مترمربع برآورد شده بايد اعتبار كلاني در جهت خريد املاك مورد نياز تخصيص يابد.» تاكنون، تنها فضاي مورد نياز براي احداث اورژانس خريداري شده است كه اين فضا شامل نيمي از ملكي است كه مقبرهء اين روزنامه‌نگاران در آن قرار گرفته و توسط «مينا ملكزاده» مالك اين خانهء قديمي وقف بيمارستان شده است. «قدير افروند»، معاونت حفظ و احياي آثار تاريخي استان تهران از اقدامات اخير سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران براي حفاظت از مقبرهء اين دو مشروطه‌خواه خبر مي‌دهد و ميگويد: «در حال حاضر كارشناسان ميراث فرهنگي ويژگي‌هاي اين مقبره را مورد مطالعه و بررسي قرار داده‌اند."
عليرضا افشاري يكي از اعضاي فعال انجمن «افراز» و دبير كميته و سايت اطلاع‌رساني دربارهء آثار تاريخي در معرض خطر از وضعيت ايجاد شده در مورد مقبرهء اين دو روزنامه‌نگار مشروطه‌خواه اظهار تاسف كرده و ميگويد: «انجمن‌هاي دوستدار ميراث فرهنگي را براي حمايت از مقبرهء اين دو روزنامه‌نگار بسيج مي‌كنيم.» كارآموز نيز قول داده است در نزديك‌ترين زمان ممكن، كارشناسي را براي شناسايي و تعيين موقعيت مقبرهء مشروطه‌خواهان به محل اعزام كند و تا قبل از اجراي طرح توسعه، تدابيري براي حفظ اين مقبرهء ارزشمند بينديشد.
