نقض حقوق بشر در ايران و كميسيون حقوق بشر سازمان ملل، گفت و گوي خسرو شميراني با محمدعلي دادخواه و ديان علايي، شهروند

پير پتي گروو وزير امور خارجه كانادا در اولين روز 61 مين نشست كميسيون حقوق بشر سازمان ملل در بخش High Level Segment درباره نقض حقوق بشر در ايران گفته بود: "ايران همچنان پس از دو بار محكوميت در مجمع عمومي سازمان ملل در مقابل اجراي تعهدات بين المللي خود در ارتباط با حقوق بشر شانه خالي ميكند. زمان آن رسيده است كه ايران خواست خود مبني بر رعايت حقوق بشر را به نمايش بگذارد.
پير پتي گروو در حالي كه ابعاد نقض حقوق بشر در ايران را جدي ميخواند خواستار توقف اين روند در ايران شده بود.
سفير لوگزامبورگ نيز كه از سوي اتحاديه اروپا سخن ميگفت، با تاييد نقض گسترده حقوق بشر در ايران بر وخامت بيشتر اوضاع انگشت گذارد.
يوشكا فيشر وزير خارجه آلمان در بخش "بند نهم" در روز 22 مارس سخنان همكاران كانادايي و لوگزامبورگي خود را دنبال كرد. او در اين رابطه گفت: "در ايران هنوز شاهد هيچگونه بهبودي در عرصه ي حقوق بشر نيستيم. شكنجه، شلاق و احكام اعدام همچنان باعث نگراني هستند. حقوق بشر بويژه در مورد روزنامه نگاران، وبلاگ نويسان و كوشندگان حقوق بشر، نقض ميشود. ما تنها زماني ميتوانيم از پيشرفت روند دمكراتيزاسيون صحبت كنيم كه حقوق شهروندي و سياسي ــ و بويژه حق آزادي عقيده ــ به طور كامل محترم شمرده شود."
علاوه بر سفرای دولتهاي مختلف از جمله استراليا، نيوزلند، نروژ و کانادا، در بخش بند نهم دستور جلسه كميسيون، سازمانهاي معتبر جهاني همچون "انجمن قلم جهاني" و "فدراسيون جهاني جوامع حقوق بشر" طي اسنادي كه به كميسيون ارائه دادند به موضوع نقض گسترده ي حقوق بشر در ايران پرداخته و نگراني عميق خود را در اين رابطه ابراز داشتند.
چهارشنبه بعدازظهر ديان علائي نماينده جامعه بهايي در سازمان ملل طي سخنراني به تشديد‌ وخامت نقض حقوق بهاييان در ايران پرداخت. خانم علائي پس از اتمام سخنراني خود كه در مقابل اعضاي هيئتهاي 53 كشور عضو و نمايندگان دهها NGO ايراد ميشد در يك گفت و گو با شهروند به پرسشهاي ما پاسخ داد.

آقاي محمدعلي دادخواه سخنگوي "كانون مدافعان حقوق بشر در ايران" كه رياست آن را خانم شيرين عبادي به عهده دارد، در سفر هفته گذشته خود به اروپا در مقابل جمعي از نمايندگان پارلمان اروپا به تشريح وضعيت حقوق بشر در ايران پرداخته بود. محمدعلي دادخواه كه وكالت جمعي از زندانيان سياسي را به عهده داشته و در پرونده "ميدان نقش جهان" در سمت شاكي ايستاده است، درباره ي اينكه "چرا با وجود تاكيد بر وضعيت وخيم حقوق بشر در ايران هيچ كشوري قطعنامه اي در محكوميت جمهوري اسلامي ايران به كميسيون ارائه نداد؟"، گفت: "زيرا آنها مصالحی جداي منافع ملت ايران را در نظر ميگيرند. اگر چنين نبود با توجه به پايمال شدن حقوق حقه مردم ايران بايد‌ اين وضعيت محكوم ميشد. آن كس كه خود را به اين حقوق وفادار ميداند نميتواند مثلا در مقابل از بين بردن فرهنگ يك ملت سكوت كند. حفظ ميراث فرهنگي اين ملت در زمره اعلاميه جهاني حقوق بشر قرار دارد و نهايتا وقتي كه اينها اعلاميه جهاني حقوق بشر را رعايت نميكنند، از هر جهت شايسته ي توبيخ هستند."

"گزارشگران بدون مرز" امسال به نشانه ي اعتراض از شركت در كميسيون حقوق بشر دور ماندند. آنها به تركيب اعضايي كه ميخواهند درباره ي رعايت يا عدم رعايت حقوق بشر در كشورهاي مختلف تصميم بگيرند و يا نظر بدهند اعتراض دارند. "گزارشگران" امسال به جاي شركت در نشست طي اكسيوني سازمان ملل را بزرگترين زندان روزنامه نگاران ناميد. بسياري از سخنرانان به لزوم رفرم در ساختار سازمان ملل و از جمله كميسيون حقوق بشر اشاره كردند. نظر آقاي محمدعلي دادخواه را در اين رابطه جويا شدم: "ببينيد آن كشورهايي كه خود داراي آسيب هاي اجتماعي وسيع بوده و ناقض حقوق بشر محسوب ميشوند نميتوانند به عنوان داور انتخاب شوند. ما در فارسي ميگوييم "رطب خورده منع رطب چون كند." كشورهايي همچون چين كه خود به صورت گسترده به نقض حقوق بشر ميپردازند نميتوانند داوران مناسبي براي اين منظور باشند."

سخنگوي كانون مدافعان حقوق بشر در ارتباط با اينكه اخيرا در كنار اخباري كه بر وخامت وضع حقوق بشر در ايران دلالت دارند، اخبار مربوط به مرخصي زندانيان سياسي و يا اجازه ي انتشار مجدد يك روزنامه توقيف شده نيز به گوش ميرسد گفت: "عموما در آستانه ي انتخابات نشان دادن در باغ سبز مشاهده ميشود. به نظر ميآيد اين نه يك تغيير رويه بلكه روشي براي جلب آراي مردم است. آنها ميخواهند بگويند كه قانون گرا شده اند. واقعيت اين است كه اين اقدامات، بنيادي، جدي و موثر نيستند. اگر اينها معتقد به اجراي قانون هستند هرگز نبايد به طور محرمانه مبادرت به تدوين پيش نويس قانون وكالت ميكردند. تخريب "نقش جهان" مورد ديگري است كه نه تنها مردم ايران، بلكه وجدان بشري مردم جهان را تحت تاثير قرار ميدهد. اين عمل مردم جهان را از اين همه بي قانوني و بي انصافي آزرده است.
تمام اين روند نشانگر آن است كه اراده اي فراتر از قانون حاكم است و كساني كه دم از قانون ميزنند نسبت به آن اراده هيچ اعمال نظري نميتوانند‌ بكنند."

خانم ديان علايي پس از سخنراني خود در مقابل كميسيون به شهروند‌ گفت:
"در هفته هاي اخير فشارها به بهاييان در ايران افزايش يافته است. ما ميخواستيم اعضاي كميسيون از اين موارد كه نه به ماهها و سالهاي گذشته بلكه به روزهاي اخير مربوط ميشوند، مطلع باشند."

به طور مشخص به چه مواردي اشاره داشتيد؟
ــ در روزهاي اخير در يزد به خانه هاي بهاييان حمله شده است. آنها تحت ضرب و شتم قرار گرفته اند. يك مغازه متعلق به يك فرد ‌بهايي را آتش زده اند. با كاميون وارد ‌قبرستان شده و قبرهاي بهاييان را تخريب كرده اند. در بعضي موارد اجساد در معرض ديد قرار گرفته اند. علاوه بر اينها در تهران بهاييان بي هيچ دليلي بازداشت شده اند. بخشي از آنها آزاد شده اما از وضعيت دو تن هنوز اطلاعي در دست نيست.

كدام ارگان اين بازداشتها را هدايت ميكرده است؟
ــ بازداشتها و تفتيش خانه هاي اين افراد توسط ماموران وزارت اطلاعات صورت گرفته است.
براساس اين فشارهاي فزاينده ما از كميسيون تقاضا كرديم كه قطعنامه اي در محكوميت ايران صادر كند.

آيا اين حدس من درست است كه شما تنها ايراني هستيد كه در نشست كميسيون به وضعيت حقوق بشر در ايران پرداختيد؟
ــ‌ به نظر ميآيد همينطور است. البته تازه به پايان هفته دوم كميسيون نزديك ميشويم و كميسيون تا 22 اپريل به بحث و گفت و گو ادامه خواهد داد. در حال حاضر كميسيون به بند نهم دستور جلسه كه وضعيت كشورها را شامل ميشود، ميپردازد. هنوز تمامي نمايندگان سخنان خود را به اتمام نرسانده اند. . . ممكن است در بخشهاي ديگري از دستور جلسه ايرانيان ديگري نيز به اين موضوع بپردازند.

خانم گلي عامري نيز كه به عنوان عضو هيئت آمريكايي در جلسه حضور دارد به ايران نپرداخت!
ــ اين صحيح است. خانم گلي عامري در سخنراني خود تبعيض نژادي را مورد بحث قرار داد. البته حتما ميدانيد كه بسياري از سخنرانان از جمله سفير لوگزامبورگ از سوي اتحاديه اروپا سخن ميگفت به نقض حقوق بشر در ايران نيز پرداختند.

شما در سخنراني خود خواستار صدور قطعنامه محكوميت نقض حقوق بشر در ايران شديد، آيا هنوز امكان ارائه چنين قطعنامه اي وجود دارد؟
ــ بعيد ميدانم پس از اين قطعنامه اي در اين راستا ارائه شود. روال معمول اين است كه كشورهايي كه ميخواهند در ارتباط با حقوق بشر در كشور يا كشورهاي ديگر قطعنامه اي ارائه دهند، زودتر اعلام ميكنند، محتواي آن را در اختيار نمايندگان ميگذارند و در اين ارتباط با آنها به بحث و گفت وگو مينشينند. ما ميدانيم كه كانادا قطعنامه اي نخواهد داد و اتحاديه اروپا نيز اعلام كرده است که درباره كدام كشورها قطعنامه خواهد داشت. ايران به آن دسته تعلق ندارد.

با وجود تاكيد بسياري از سخنرانان نشست بر وخامت وضعيت حقوق بشر در ايران، چرا قطعنامه اي در راستاي محكوميت ارائه نشد؟
ــ واقعيت اين است كه اين سئوال را بايد مثلا از اتحاديه اروپا پرسيد. آنها سالهاي پي در پي قطعنامه را ارائه ميدادند اما پس از آغاز گفت و گوهاي ميان اتحاديه و ايران در سه سال پيش ديگر قطعنامه اي ارائه نداده اند. اين در حالي است كه طبق قراري كه ميان اتحاديه و ايران گذاشته شده است ادامه گفت و گوها و ارائه قطعنامه دو امر مجزا هستند و در عمل ميتوانند در كنار هم وجود داشته باشند.
واقعيت اين است كه اروپا تا سه سال پيش جرأت ارائه قطعنامه ي محكوميت را داشت.

چرا معتقد‌ هستيد‌ كه وجود نظارت به بهبود شرايط حقوق بشر در ايران كمك ميكند؟
ــ ببينيد هفته گذشته آقاي خوشرو در بخش High Level Segment سخنراني كرد و بر بهبود شرايط حقوق بشر در ايران تاكيد‌ كرد. ما شاهد روندي مخالف آن هستيم. يك گزارشگر ميتواند با ارائه اسناد نشان دهد كه روند حركت واقعا چگونه بوده است. ما در عين حال معتقديم اگر نظارت نتواند به بهبود اوضاع بيانجامد، دست كم ميتواند از وخامت بيشتر جلوگيري كند. شاهد مدعاي ما افزايش شدت فشارها در سه سال اخير بوده است كه ايران در كميسيون محكوم نشده است.

آيا هيچ NGO ايراني در كميسيون حضور دارد؟
ــ ‌تاكنون من شاهد حضور NGOهاي ايراني نبوده ام.

آيا براي شركت NGO هايي همچون "انجمن دفاع از حقوق زندانيان" و يا "كانون مدافعان حقوق بشر" محدوديتهايي وجود دارد يا آنها خود تمايل به شركت نداشته اند؟
ــ ببينيد يك پروسه ي بوروكراتيك وجود دارد ‌كه طي آن سازمانهاي علاقه مند تقاضاهاي خود‌ را ارائه ميدهند و NGO هايي كه ثبت شده باشند در كميته NGO هاي سازمان ملل مورد‌ بررسي قرار ميگيرند و اجازه شركت دريافت ميكنند.

رياست كميته ي NGO ها را تاكنون چه كشوري به عهده دارد.
ــ ايران.

آيا اين عاملی براي جلوگيري از NGO هايي كه نظرات انتقادي دارند نخواهد بود؟
ــ ببينيد در سازمان ملل نيز سياست هميشه نقش خود‌ را بازي ميكند اما نبايد‌ فراموش كرد كه اين كميته ها عمومي و باز هستند و نميتوانند تنها بنا به ميل خود رفتار كنند آنها در مقابل تصميمات خود پاسخگو هستند.

خانم ديان علايي از شما سپاسگزارم.

گفت و گوها در تاريخ 23 و 24 مارچ 2005