سايت "روز" و تکرار "تئوری توطئه"، حميد محلاتی

روزنامه اينترنتی "روز" در تحليلی از وضعيت اکبر گنجی در زندان در تيتر بزرگ شماره يکشنبه 26 تير خود؛ با اشاره به اظهارات يک "مقام مطلع" آورده است که: "پروژه ای را آغاز کردند که اساس آن بر قربانی کردن گنجی در آخرين روزهای رياست جمهوری خاتمی و ممانعت از گفتگوهائی بود که بر سر تقلب های انتخاباتی و دولت تازه در بين سران کشور وجود داشت." اين "مقام مطلع" گفته است: "چشم بستن بر انتشار عکس های گنجی در داخل سلول انفرادی، و ناديده گذاشتن دستورهای قبلی دادستانی در مورد خودداری مطبوعات از چاپ اخبار مربوط به گنجی جزئی از برنامه ای است که سازمان اطلاعات موازی به اجرا گذاشته است. چنان که يک روز قبل از تجمع روز سه شنبه گذشته در مقابل دانشگاه تهران، گروهی از دانشجويان حزب الهی ماموريت يافتند در محافل دانشگاهی شايع کنند که اين تجمع با اجازه مقامات دولتی صورت می گيرد. از سوی مقابل نيروهای انتظامی حاضر در محل دستور داشتند به هر صورت درگيری هائی ايجاد کنند و موجب شوند که تبليغات جديدی در اين مورد آغاز گردد. "

سايت "روز" می نويسد: "مقامات مطلع تحريک مردم بر سر وضعيت جان گنجی، خشونت در تجمع روز سه شنبه تهران و حوادث مهاباد را جزئی از طرحی می بينند که اطلاعات موازی طراحی کرده و دادستانی تهرانی و نيروی انتظامی مامور انجام آن شده اند."

"روز" دليل اصلی برای اجرای اين پروژه را به نقل از محافل سياسی تهران اين گونه ذکر کرده است: "سازمان های اطلاعات موازی در زمانی که دارند وارد در خدمات رسمی دولتی می شوند موضوع گنجی را وسيله ای برای عادی نشان دادن آغاز به کار دولت جديد و پوشاندن اختلافاتی قرار داده اند که بر سر تقسيم پست های دولتی بينشان درگير شده است."

***

برای کسانی که حداقل در جريان مسائل هشت سال اخير ايران هستند؛ تحليل هايی از اين دست کاملا آشناست.

اصلاح طلبان ميانه رو از همان پيروزی بزرگ دوم خرداد ِ هشت سال پيش تاکنون در مقاطع حساس و سرنوشت ساز همواره با چنين تحليل هايی دو نگرش را در جامعه دامن زدند؛ نخست آن که با عظيم و مخوف جلوه دادن ساختار نيروهای سرکوب گر و خشونت طلب وابسته به محافلی در حکومت ايران، متلاشی کردن چنين محافلی را دست نيافتنی و غيرعملی جلوه دادند و هرگونه مخالفت عميق و غيرخشونت آميزی را مانع شدند و دوم آن که عملا نيروی حضور مردم را در پيشبرد آرمان های اصلاحات ضعيف و ناتوان بازتابندند و با تحليل بردن هر حرکت اعتراضی در هزار توی فاسد حکومت بی باوری مردم به خود را گسترش داده ميدان را عليرغم پتانسيل عظيمی که در جامعه برای بستن بنيادين دست و پای خشونت طلبان وجود داشت؛ به جولانگاه دائمی خشونت گرايان مبدل کرده و سرنوشت اصلاحات را به دست بی عملی و در نهايت به دست نيروهای کاملا مخالف اصلاحات سپردند.

بدون شک همه نيروهايي که به راه و روش غيرخشونت آميز اعتقاد دارند اما به نيروی مقاومت مدنی و مردمی پايبندند در نظر گرفتن جوانب هر حرکتی مهم است اما ايجاد شک و شبهه در هر حرکت مردمی در چهارچوب های انسانی ای چون دفاع از جان گنجی، چيزی جز همان نگرش نخ نما شده ی اصلاح طلبان ميانه نيست.

تحليل "روز" را بار ديگر به دقت بخوانيم. چه چيزی از آن برون می زند. آيا همان دو مشخصه ذکر شده را در اين جا آشکارا نمی بينيم؟ ايجاد اين توهم که نيروهای سرکوب چنان برنامه ريزی شده و مجهز عمل می کنند که حتا تلويحا مردم را به تجمع دفاع از جان گنجی در مقابل دانشگاه تهران، دعوت می کنند تا به اين وسيله خشونت را دامن بزنند و جو را به ضرر گنجی کنند؛ من را به ياد همان فيلم های سينمايی درباره سی. آی. ای می اندازد که چنان قدرت آن بزرگ جلوه می شود که عملا کاری نبايد کرد! متاسفانه اين دوستان ِ خوب که هميشه مردم را به دوری از "تئوری توطئه" فرامی خوانند – نمونه اخير آن در نهمين دوره انتخابات رياست جمهوری بود – در مواقعی که پای حضور اعتراضی مردم به ميان می آيد به همين تئوری متوسل می شوند. اين درست است که هميشه و در هر حالی نيروهای خشن وابسته به نهادهای حکومتی از چنين اعتراضات مردمی ای سوء استفاده می کنند - و اين هميشه در جنبش های اجتماعی وجود داشته است و در مورد تجمع دفاع از گنجی نيز می دانيم که برخی از اين ها برای به خشونت کشيدن آن در ميان مردم بوده اند - اما از اين موضوع هيچ گاه نبايد به ايجاد شک و ترديد در هر عمل مردمی رسيد. اين تفکر از آن رو قابل نقد است که به ويژه در مورد گنجی و شرايط داخلی و جهانی در اين باره، اتفاقا می بايست پيگيرتر و معترض تر عمل کرد. در شرايطی که جنبش دفاع از آزادی گنجی به جنبشی جهانی مبدل شده است حرکت عميق تر می تواند در دستور کار قرار گيرد. تفکری که در چنين موقعيتی گرد شک و ترديد به هر عمل اعتراضی می پاشد؛ بی اعتمادی وازده را دامن گير جامعه می کند.

اما همه اين تحليل ها چه نتيجه گيری ای می کنند؟ هدف چيست؟ "روز" اين هدف را از زبان "مقام مطلع" چنين بيان می کند: "سازمان های اطلاعات موازی در زمانی که دارند وارد در خدمات رسمی دولتی می شوند موضوع گنجی را وسيله ای برای عادی نشان دادن آغاز به کار دولت جديد و پوشاندن اختلافاتی قرار داده اند که بر سر تقسيم پست های دولتی بينشان درگير شده است." پس هدف، تقسيم پست های دولتی در هياهو و گرد وخاک ناشی از وضعيت گنجی است! اين تفکر پيکان فشار مردمی در رابطه با گنجی را می خواهد به سوی شکل گيری کابينه احمدی نژاد کج کند و همه اين اعتراضات را "سناريوی دست های ناپيدای شوم" قلمداد کند. آيا اين رواست؟ اين که ما به تغيير و تحولات شکل گيری کابينه و پست های دولت آينده دقيق باشيم حرف درستی است اما نه به قيمت کم رنگ کردن يا خفيف کردن فشارهای داخلی و جهانی برای آزادی گنجی و ديگر زندانيان سياسی! جان انسانی در خطر مرگ قرار دارد و آن وقت بر اساس اين بينش نبايد "موضوع گنجی" را چنان "پر هياهو" کنيم که مستمسکی برای لاپوشانی اختلافات در تقسيم پست های حکومتی شود!

سايت "روز" متعلق به گروهی از روزنامه نگاران نحله فکری خط ميانه اصلاح طلبان است. هيچ ايرادی هم ندارد و خيلی هم خوب است که منتشر می شود و به چنين فکر و انديشه ای سامان و شکل می دهد. گاهی هم با در نظر گرفتن ارتباطات نزديک با محافل مطبوعات و اصلاح طلبان، می توان اخبار تازه و خواندنی ای در آن يافت. اما همه اين ها مانع از آن نيست که ما با ديده نقد به چنين انديشه و نظر و ديدگاهی نگاه نکنيم. ديدگاهی که سر هر بزنگاهی که اعتراضات مدنی، عادلانه و مسالمت آميز مردم اوج گرفته است عملا به تمرز اين حرکات مبدل شده است. آن ها در ارزيابی های غيررسمی خود از تجمع روز سه شنبه برای آزادی گنجی، در وبلاگ ها و در ميان خطوط ناخوانده نوشته های خود (به متن همين گزارش "روز" دقت کنيد) بر اين امر تاکيد داشته اند که اين تجمع غيرقانونی بوده است و در نتيجه بسياری از اصلاح طلبان در آن حضور نيافتند. آن ها به روی خود نمی آورند که اگر صد هزار بار هم تقاضای تجمع در خيابان برای آزادی گنجی کرده بودند، صد هزار بار از سوی ارگان های رسمی حکومتی اين تقاضايشان رد می شد! بهتر است اين دوستان حد تمکين و مدارای خود را برای ما روشن کنند. جان انسانی در خطر مرگ است؛ حرکتی عاجل ضروری است. شما ما را روشن کنيد در چنين موقعيتی که همه می دانيم تقاضای تجمع و ميتينگ و غيره هم رد می شود چه بايد کرد؟ راه حل شما چيست؟ اين که در خانه بنشينيم و فقط چشم به مذاکرات پنهان "مقامات مطلع" بالا باشيم؟ آيا کارکرد هشت سال گذشته اين بينش کافی نيست تا نادرستی آن بر ما روشن شود؟

حميد محلاتی