شوک های سیاسی به دنیای شاخص ها، مجيد تهرانی، آفتاب

آفتاب: مجید تهرانی:بورس تهران که خود را برای پیروزی هاشمی رفسنجانی در انتخابات ریاست جمهوری آماده کرده بود، در دوران چند ماهه ریاست جمهوری احمدی نژاد، واکنش مثبتی از خود نشان نداده است. واکنشی که بیشتر روانی است تا وابسته به عرضه و تقاضاهای اقتصادی زیرا هنوز برای داوری درباره عملکرد اقتصادی احمدی نژاد بسیار زود به نظر می رسد. شوک دوم، قطعنامه شورای حکام علیه ایران و روند رو به تصادعد تنش بین ایران و اروپا و آمریکا در پرونده هسته ای است.
---------------------------------


هر یک از شوک های دوگانه فوق جدای از تاثیراتی که بر رشد منفی شاخص ها در بورس داشته اند، هنگامی که به لحاظ زمانی در کنار یکدیگر قرار می گیرند، تاثیرات منفی تصاعدی را باعث می شوند و همدیگر را تقویت می کنند.

واقعیت آن است که بازارهای اقتصادی از جمله بورس و بازار نفت، علاوه بر تاثیرپذیری از مکانیزم هایی نظیر عرضه و تقاضا، نرخ تورم، درآمد سرانه، نرخ پس انداز و سرمایه گذاری و ... به شدت به عوامل روانی حساس هستند. در واقع آنچه که خارج از مکانیزم هایی نظیر عرضه و تقاضا، تعیین کننده وضعیت حاکم بر بورس و بازار نفت درک و تصوری است که بازیگران اصلی این حوزه ها از آینده اوضاع سیاسی در درون کشور،‌منطقه و نظام بین الملل دارند. بورس تهران آنگونه که اعضای ارشد و تصمیم گیر آن در ایام انتخابات، علایق خود را نمایش دادند و آنگونه که رسانه های گروهی این علایق و تمایلات را به افکار عمومی عرضه کردند، هاشمی رفسنجانی را به دلیل تأکید ویژه اش بر توسعه اقتادی و نزدیک شدن به برخی مکانیزم های اقتصاد بازار،‌ بیش از هر نامزد دیگری به خود نزدیک احساس کردند. به عبارت دیگر بورس با یادآوری دوران رشد خود در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، ‌با یک حس نوستالژیک به انتخابات و شخص هاشمی نگاه می کرد. نکته مهم در این میان، ‌افزایش انتظارات بازیگران و تصمیم سازان بورس پس از کشیده شدن انتخابات به دور دوم و حضور هاشمی در این عرصه بود.

با این وجود نتایج انتخابات، همچنان که با انتظارات بخش مهمی از جامعه سیاسی – اقتصادی و اجتماعی کشور همسو نبود، برای بورس و انتظارات آن شوک تلقی شد و علیرغم تلاش های چند ماهه اخیر دولت احمدی نژاد، بورس هنوز به این دولت واکنش مثبت نشان نداده است.

از طرف دیگر، بورس به لحاظ روانی نگران سرنوشت پرونده هسته ای ایران است. اگر بورس را بازار سرمایه تعریف کنیم و به این ضرب المثل اقتصادی نیز توجه نماییم که سرمایه از فضاهای ناامن گریزان است،‌ به سادگی در می یابیم که شوک های اخیر به بورس بیش از آنکه تابعی از پارامترهایی نظیر تولید و عرضه و تقاضا باشد،‌ متأثر از تحولات سیاسی در درون کشور و وضعیت حاکم بر روابط خارجی ایران است.

به همین دلیل به هر میزان که کنش، واکنش و اندرکنش سیاسی بین ایران، اروپا و آمریکا به سمت جنگ تبلیغاتی و روانی سوق یابد، بورس نگران تر شده و بازگرداندن آن به وضعیت عادی دشوارتر می گردد.
نکته مهم تری که در این میان وجود دارد، تاثیر ویژه بورس بر سایر بخش های اقتصادی و حتی غیراقتصادی جامعه است. بورس که خود «دنیای شاخص ها» است اکنون برای سایر بخش های اقتصادی به یک شاخص تبدیل شده است.

تولیدکنندگان،‌ صاحبان صنایع،‌ بانک ها و محافل پولی و مالی، که بخش های تعیین کننده اقتصاد کشور هستند، در نوعی انتظار برای تعیین تکلیف وضعیت بورس به سر می برند. این در حالی است که نسبت بورس به این بخش ها همانند نسبت افزایش قیمت بنزین برای افزایش قیمت سایر کالاها و خدمات عمل می کند و اگر بورس هر چه سریع تر به وضعیت عادی برنگردد، میزان تاثیرات منفی آن بر سایر بخش های اقتصادی بیشتر خواهد شد و در وهله اول، شرکت های بزرگ سرمایه گذار که در مواقع عادی برای تنظیم بازار وارد عرصه خرید و فروش سهام می شوند، به دلیل انباشت زیان مکرر، قادر به ایفای نقش خود نبوده و در مرحله بعد با سقوط سهام شرکت ها، وضعیت آنها و تولیدشان نیز دچار مشکل خواهد گردید. علاوه بر این باید به این نکته نیز توجه کرد که بورس ممکن است پس از مدتی به تدریج به وضعیت عادی برگردد، ولی آثار و نتایج دوره بحران آن بر سایر بخش ها به طور کامل قابل جبران نیست.

مجموع وقایع فوق نشان می دهد که با وجود ضرورت اتخاذ راهکارهای پولی و مالی و اقتصادی برای بازگرداندن بورس به وضعیت طبیعی و یا جلوگیری از رشد منفی بیشتر شاخص های آن، آن چه که در این میان راهکار بنیادی و اصلی به شمار می آید، مهار شاخص های سیاسی مؤثر بر بورس در درون و خارج از کشور است. بورس اکنون نیاز به اعتماد سازی از سوی دولت دارد و این میسر نمی شود مگر آنکه دولت در عمل نشان دهد که ثبات بورس و بازار سرمایه را از طریق اعتقاد و التزام به اصول علمی و اقتصادی آن پی گیری خواهد کرد و نه تضمیمات سیاسی شتابزده در حوزه اقتصادی.

در حوزه سیاست خارجی نیز،‌ بورس – چشم به کنترل و مدیریت چالش ها با اروپا و آمریکا دارد. فراموش نکنیم که بورس به شعارهای دولتمردان بسیار حساس است. برای بورس آنچه که مهم و سرنوشت ساز است،‌درک و تصوری است که از شعارها و عملکرد سیاستمداران دارد،‌ تصویر درکی که با دستور العمل، بخشنامه و طرح های ضربتی خیلی قابل تغییر نیست.