نصّ امام خميني و اجتهاد مکتب حقاني، پاسخ استفهامي به ۱۰ سئوال حجت الاسلام غرويان، سيدمهدي ميرقيّوم نيا

[email protected]
اين روزها،فضاي فرهنگي-سياسي کشور،بارديگرشاهدبحث پرسابقه،پردامنه ومناقشه برانگيزتمايزوتقابل بين«جمهوري اسلامي»و«حکومت اسلامي»است.پرچمداران اين مباحث،عمدتاشاگردان((آيت ا...محمدتقي مصباح يزدي))وبه خصوص طلاب مدرسه حقاني بوده اند.به عقيده اين طيف حوزوي،امام خميني(ره)،اعتقادي به جمهوريت ورأي مردم نداشتندوتنهاازسر«اضطرار»،به جمهوري تن دردادند.ازنظراينان غايت وآرمان نهايي امام تشکيل«حکومت اسلامي»بودکه اعتباري براي رأي مردم قائل نيست ونه«جمهوري اسلامي»که متکي به آراي مردم است.
اين باراما،سکان داربحث،((حجت الاسلام والمسلمين محسن غرويان))ازشاگردان برجسته آيت ا...مصباح وازفضلاي حوزه علميه قم بود.اوکه يک باردرارديبهشت سال1380 وطي يک سخنراني درگردهمايي سراسري جامعه اسلامي دانشجويان،نفي اصالت«جمهوري اسلامي»را،علناً آزموده بود،اخيرابارديگرطي يک مصاحبه،آن رابازآزمايي کرد.درسال80،«موسسه تنظيم ونشرآثارامام»،بلافاصله واکنش نشان دادوبامدعيات آقاي غرويان به شدت مقابله کرد.
اين بارنيزپس ازمصاحبه آقاي غرويان،شاگردان مستقيم،اطرافيان ونزديکان فکري امام خميني(ره)،باانگيزه پيشگيري ازتحريف درارکان انديشه هاي ايشان واردصحنه شدند.حجم وشدت اعتراض وانتقاد به مدعيات آقاي غرويان چنان بودکه ايشان ازپاسخ مجزاوموردي درماندند.اين بودطي يادداشتي درمطبوعات،«10سئوال از منتقدان»راپيشاروي مخالفان نهادندوخواستارپاسخ شدند.
صاحب اين قلم،به سهم خودلازم ديدکه درحدوسع خود،به گونه اي دعوت ايشان را پاسخ گويد.شايدروش پاسخگويي ام ازنظر شکلي باروش متعارف پاسخ گفتن،متفاوت باشد.دراينجابه شيوه((استفهام انکاري)) در برابر هرسئوال آقاي غرويان،پرسشي قرارمي دهم.به گمانم بسياررساترازپاسخ مستقيم است.دراينجا به ترتيب شماره ارسالي يادداشتِ مطبوعاتي آقاي غرويان،ابتداسئوالات ايشان مطرح مي شود.بلافاصله زيرهرسئوال،سئوال راقم اين سطور،با عنوان ((نگارنده))،درارتباط باآن سوال طرح خواهدشد.اميدوارم که سودمندافتد:
۱- آقاي غرويان: آياحضرت امام(ره) در نجف درس«حكومت اسلامى» مى دادند يادرس «جمهورى اسلامى»؟
-نگارنده :آياحضرت امام(ره)درسال57 ،درسطحي به گستردگي کشورايران(نه درحجره کوچکي در نجف) از«جمهوري اسلامي» سخن گفتنديااز«حکومت اسلامي»؟آياانتظارآقاي غرويان اين است که مردم صراحت درسيره عملي ايشان راوانهندوبه بحث هاي حجره اي توجه کنند.
بافرض اينکه بپذيريم امام درنجف،طرح«حکومت اسلامي»موردنظرآقاي غرويان رادرذهن داشته اند،آيااين فرض منطقي به صواب نزديکتر نيست که بگوييم حضرت امام،دريک تکامل پژوهشي-علمي از«حکومت اسلامي» به «جمهوري اسلامي»رسيده بودندومانندآقاي غرويان،درهمان ايده اوليه باقي نمانده بودند؟
آياپيمان امام(ره)بامردم ومردم باامام،به دليل اقامه درس هاي فقهي حوزوي ايشان بودياانگشت گذاشتن درست بردردهاوآلام مردم رنج ديده ايران،همراهي وهمدلي باآنهاودريک کلام نگاه عرفي(ونه فقهي)امام به مسائل روزکشور؟اگراقبال مردم به امام به صرف فقاهت ايشان بود،چرابخش وسيعي ازمردم درعين اقتداي به ايشان،درمسائل ديني به فقهاي بزرگوارديگر،رجوع مي کردند؟آيامشارکت بخش گسترده اي ازاقليت هاي ديني وغيرديني درانقلاب وپيروي ازايشان،به معناي تبعيت فقهي بود؟

۲- آقاي غرويان:راي مردم وجمهوريت درنظر امام(ره)مربوط به«مدل حكومت»است يا «محتواى حكومت»؟
- نگارنده:آيا«محتواي حکومت»درنظرامام(ره)مي تواندنافي ويامعارض با«مدل حكومت»باشد؟يعني آياامام(ره)«جمهوري اسلامي»راتاسيس کرده اندکه بااسلاميت آن،جمهوريت آن رانفي کنند؟آياامام(ره) قصدانشاي جمهوري اسلامي رانداشتندونعوذبا... درصددتدليس وفريب مردم،براي پيگيري اهداف خودبودند؟ آيااين سيره زندگي ايشان تناسبي دارد؟چراشعري بگوييم که درقافيه اش بمانيم؟

۳- آقاي غرويان:در نظر امام(ره) «مشروعيت» نظام براساس رأي مردم است يا«مقبوليت» نظام؟
-نگارنده:اگردربندِبازي باالفاظ نباشيم،آيادرعرصه عمومي(ونه درعرصه خصوصي) ، «مشروعيت»ي مستقل از«مقبوليت»مي تواندوجودداشته باشد؟
آياجزاين است که«مشروعيت»موردنظرآقاي غرويان به حوزه خصوصي فقيهان(اجتهادفقهي شخصي)اختصاص دارد؟آيافقهاي شيعه،همه درباب«مشروعيت»رأي واحددارند؟بازجاي اين سئوال است که آيااقبال مردم ازامام،باآگاهي تفصيلي مردم ازاختلاف نظرفقهادرباب حکومت ومشروعيت وباترجيح نظرفقهي امام برنظر ساير فقهابوده است؟اگرنبوده است(که قطعانبوده است)،آيانبايدبراي توضيح اين اقبال به جاي مشروعيت فقهي،به دنبال مشروعيت عرفي رفت؟بي شک مشروعيت عرفي،شامل علقه هاواحساسات پاک ديني مردم نيزهست،که يکي ازقوي ترين محرک هاي پيروزي انقلاب اسلامي بوده است.

۴- آقاي غرويان:اگر مقصود امام(ره) ازجمهوريت «مدل حكومت»باشدوكسى آن رابه«محتواى حكومت»نيزسرايت و تعميم دهد،آيا نظرات امام(ره)راتحريف نكرده است؟
-نگارنده:اگرمقصودامام(ره)ازجمهوريت«مدل حکومت»باشدوکسي،بابرداشت فقهي-شخصي خوداز«محتواي حکومت»،مدل پيشنهادي امام(ره)رازيرسوال ببرد،تحريف نظرات امام،درباره نظام جمهوري اسلامي نيست؟
آياامام نيزبه همين اندازه جناب غرويان بين «مدل» و«محتواي»حکومت تعارض مي ديدند؟اصولامگرممکن است که «مدل»ي رابراي حکومت برگزينيم که درتضادکامل با«محتوا»ي آن باشد؟
لطفاايشان همت کنندوپاسخ دهندکه نظرشان درباب اين گفتارامام چيست؟:
"تاسيس حکومت جمهوري اسلامي، غايت آمال مسلمين، غايت فرمان خداي تبارک و تعالي [است] " (صحيفه امام خميني، ج 6، ص 352).
به خصوص توضيح دهندکه به نظرايشان، جمهوريت که به عنوان «مدل حکومت»درترکيب «جمهوري اسلامي» ،قاعدتاقابل تغييروتعويض است،چگونه مي تواند((غايت فرمان خداي تبارک وتعالي))باشد؟ ازلحاظ فن«معاني وبيان»،لفظ«غايت»دلالت برچه معنايي دارد؟

۵-آقاي غرويان: آيا وقتى حضرت امام(ره) خواستند حكم سلمان رشدى را اعلام كنند، از مردم و يا نمايندگان مردم راى گيرى كردند؟واگر راى گيرى نكردند، آيا اين حكم مشروعيت داشت يا نداشت؟
- نگارنده:بديهي درخارج ازحوزه دين ودرحيطه دانش سياسي،مقوله اي به نام«مشروعيت سياسي» وجود دارد.آياازنظرآقاي غرويان «مشروعيت ديني»عين«مشروعيت سياسي»است؟ايشان چه رابطه اي بين اين دومقوله باوردارند؟
طرفه اينکه پس ازصدورحکم توسط امام(ره)،برخي ازدولتمردان وقت خواستندکه باعنوان دولتي به طورمستقيم دراجراي حکم دخالت کنند،ايشان به صراحت نهي کردندومانع ازورود دولت به اين موضوع شدند.اگرچنين باشد،نظرآقاي غرويان چيست؟

6- آقاي غرويان:اگر در روز ۱۲ فروردين ۱۳۵۸ اكثريت مردم به نظام جمهوري اسلامي راي «نه» مي دادند، آياحضرت امام(ره) براي راي اكثريت مخالف،«مشروعيت» قائل مى شدند؟
-نگارنده:اگردرروز۱۲ فروردين ۱۳۵۸ اكثريت مردم به نظام جمهورى اسلامي راي «نه» مي دادند، آيا حضرت امام(ره) براي راي اكثريت مخالف،«مقبوليت» قائل مي شدند؟
۷- آقاي غرويان: امام فرموده اند:«ميزان راى ملت است.»اگر الان رفراندوم برگزار كنيم و اكثريت ملت بگويند كه ما بار ديگر نظام شاهنشاهى را مى خواهيم،آيا حضرت امام(ره) مى فرمايند«نظام شاهنشاهى مشروع است؟
-نگارنده: امام فرموده اند:«ميزان راي ملت است.» اگر الان رفراندوم برگزار كنيم واكثريت ملت بگويند كه ما بار ديگر نظام شاهنشاهى را مي خواهيم،آيا حضرت امام(ره) مي فرمايند«نظام شاهنشاهى مقبول نيست؟يعني ايشان دربرابرراي مردم مي ايستادند؟
آياازنظرآقاي غرويان اين عبارت امام که«ميزان راي ملت است.»ناقص است وبايداينگونه اصلاح شود که ((ميزان تازماني راي ملت است که عقيده مرابپذيرند؟)).آياسيره صداقت آميزامام اين شائبه هارامي پذيرد؟
لطفاجناب غرويان اين بيان حضرت امام رادرآستانه رفراندوم تعيين نظام،توجه کنند:
((مردم درآراءآزادند،وقتي رفراندوم اعلام شد،راي من حکومت جمهوري است،جمهوري اسلامي است. هر کس،هرکسي که تبعيت از اسلام دارد،جمهوري اسلامي بايدبخواهد.ليکن تمام مردم آزادند که آراي خودرابنويسندو بگويند.بگويندکه مارژيم سلطنتي مي‌خواهيم،بگويندکه مابرگشت محمدرضا پهلوي را مي‌خواهيم،آزادندبگويندکه مارژيم غربي مي‌‌خواهيم(صحيفه امام خميني، ج6،ص 277).
حال سوال اين است که:آيااعتقادامام به«آزادي مردم درراي وانتخاب نوع حکومت»،مطابق باموازين شرعي است وبه تعبيرايشان مشروعيت داردياخير؟
۸- آقاي غرويان:اگر مشروعيت نظام براساس راي مردم است،فلسفه ومبناي فقهي و اصولي تنفيذحكم رئيس جمهور توسط ولي فقيه-از ديدگاه حضرت امام(ره)-چيست؟
-نگارنده:وجودپارلمان،اصل تفکيک قوا،تاکيدبرانتخابات وراي مردم...ومهم ترازهمه وجود«قانون اساسي»واصول آزادي ودموکراسي،آزادي مطبوعات و...مندرج درآن،که ملهم ازغرب وبه ويژه انقلاب فرانسه است و بيش از95درصدقانون اساسي نظام جمهوري اسلامي راتشکيل مي دهد،چه نسبتي بااسلام ومشروعيت موردنظر ايشان دارد؟
تنفيذ،اصلي ازاصول قانون اساسي است.آيااساساقانون اساسي ازنظرايشان اعتباردارد؟آيااصل تنفيذ را بايد مستقل ازسايراصول قانون اساسي ديديادرارتباط محکم باآنهاموردبررسي قرارداد؟

۹- آقاي غرويان:«اتكا»ي حكومت به راي مردم-از ديدگاه امام(ره)- به معناي مشروعيت است يا مقبوليت؟
-نگارنده:به عبارت ديگرآيا«مقبوليت»،يک اصل درون ديني است يابرون ديني؟اگراصلي درون ديني است،اين تقابل افکني بين مشروعيت ومقبوليت چه معنايي دارد؟اگربرون ديني ومتکي برعقلانيت خودبنيادوعرفي است که سودوزيان راتشخيص مي دهد،آيانبايدآن راارج نهادوبر صدرنشاند؟
آياحکومت هاي متکي برآراي مردم،حکومت نخبگان است ياحکومت متوسط هاي جامعه؟آيابه نظرآقاي غرويان،راي مردم براي مهارقدرت است يازينتي براي توجيه امروزي بودن حکومت وبستن دهان منتقدان؟

۱۰- آقاي غرويان: امام(ره)اهل تعارف نبود!پس شما آقايان-كه بعضاً بيش از ربع قرن باامام(ره) بوده ايد-چراباتعارف وبدون دقت علمي سخنان و آراي حضرت امام(ره)راشعارگونه تفسير مى كنيد؟
- نگارنده:به جاست که بپرسيم چراآقايان غرويان ومصباح،درزمان حيات حضرت امام(ره)،دست به تفسيرمستقيم نظريات ايشان نمي زدندواينک اين مدعيات نوظهوروبعيدالصدورازآراي امام رامطرح مي کنند.کاش اين برداشت هاي خودرادرزمان حيات ايشان مطرح مي کردندتاهم امام وهم مردم تکليف خودرادربرابراين آراء بدانند؟
گمان نمي برم که سخنان معمارفقيد«جمهوري اسلامي»که درپي مي آيد،اصولانيازي به تفسيرداشته باشد.اگر معتقديم که امام اهل تعارف نبودند(که به واقع نبودند)،قاعدتاجملات زيرمي بايست ازاعتقادعميق وريشه دار ايشان ناشي شده باشد:
((مابناي براين نداريم که يک تحميلي به ملتمان بکنيم واسلام به مااجازه نداده ‌است که ديکتاتوري بکنيم.ما تابع آراي ملت هستيم.ملت ماهرطورراي داد،ماهم ازآن تبعيت مي‌کنيم.ماحق نداريم،خداي تبارک وتعالي به ماحق نداده‌است،پيغمبر اسلام به ما حق نداده‌است که ما به ملتمان يک چيزي را تحميل بکنيم. بله، ممکن است گاهي وقت‌ها، ما يک تقاضايي از آن‌ها بکنيم؛ تقاضاي متواضعانه، تقاضايي که خادم يک ملت از ملت مي‌کند))" (صحيفه امام خميني، ج 11، ص 34.)

آخرين سوال اينکه:جناب آقاي غرويان بفرمايندکه چگونه مي توان درمقابل صدوراين همه«نص»ازسوي طراح وموسس«جمهوري اسلامي»،حضرت امام خميني(ره)،«اجتهاد»کرد؟آياايشان اجتهاددرمقابل نص راجايزمي دانند؟
اميدمي برم که تداوم منطقي وبه دورازهياهوي اين بحث ها،فضاي سياسي-فرهنگي کشورراعطرآگين کندو برکات آن نصيب ملت صبوروبزرگوارايران شود. باقي بقايتان

۱۰سئوال از منتقدان
محسن غرويان
در روزهاي اخير موجي از انتقاد از سوى شخصيت هاى مختلف نسبت به مصاحبه اينجانب در باب جمهوريت و حكومت از ديدگاه حضرت امام خمينى(ره) در مطبوعات منعكس شده است. چون پاسخگويى به تك تك منتقدان نه لازم است و نه ممكن! اينجانب ۱۰ سئوال طرح مى كنم و از همه آقايانى كه مدعى اطلاع دقيق و عميق از نظرات امام(ره) هستند، دعوت مى كنم كه به اين ۱۰ سئوال پاسخ دهند.
۱- آيا حضرت امام(ره) در نجف درس «حكومت اسلامى» مى دادند يا درس «جمهورى اسلامى»؟
۲- راي مردم و جمهوريت در نظر امام(ره) مربوط به «مدل حكومت» است يا «محتواى حكومت»؟
۳- در نظر امام(ره) «مشروعيت» نظام براساس راى مردم است يا «مقبوليت» نظام؟
۴- اگر مقصود امام(ره) از جمهوريت «مدل حكومت» باشد و كسى آن را به «محتواي حكومت» نيز سرايت و تعميم دهد، آيا نظرات امام(ره) را تحريف نكرده است؟
۵- آيا وقتى حضرت امام(ره) خواستند حكم سلمان رشدى را اعلام كنند، از مردم و يا نمايندگان مردم راي گيرى كردند؟ و اگر راى گيرى نكردند، آيا اين حكم مشروعيت داشت يا نداشت؟
۶- اگر در روز ۱۲ فروردين ۱۳۵۸ اكثريت مردم به نظام جمهورى اسلامى راي «نه» مى دادند، آيا حضرت امام(ره) براى راى اكثريت مخالف، «مشروعيت» قائل مى شدند؟
۷- امام فرموده اند: «ميزان راى ملت است.» اگر الان رفراندوم برگزار كنيم و اكثريت ملت بگويند كه ما بار ديگر نظام شاهنشاهى را مى خواهيم، آيا حضرت امام(ره) مى فرمايند «نظام شاهنشاهى مشروع است؟
۸- اگر مشروعيت نظام براساس راى مردم است، فلسفه و مبناى فقهى و اصولى تنفيذ حكم رئيس جمهور توسط ولى فقيه _ از ديدگاه حضرت امام(ره) _ چيست؟
۹- «اتكا»ي حكومت به راى مردم _ از ديدگاه امام(ره) _ به معناي مشروعيت است يا مقبوليت؟
۱۰- امام(ره) اهل تعارف نبود! پس شما آقايان _ كه بعضاً بيش از ربع قرن با امام(ره) بوده ايد _ چرا با تعارف و بدون دقت علمى سخنان و آراي حضرت امام(ره) را شعارگونه تفسير مى كنيد؟