 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
||
|
||||||
 |
 |
 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
||||||
|
|
|
|
|||
سلسله مقالاتی از مجله حزب سبزهای بلژيک "اتوپيا"
پیشگفتار مترجم
[email protected]
مدتی است که کلماتی مانند " انرژی هسته ای " ، " انرژی اتمی " و یا خود عبارت " بمب اتمی " نقل مجلس هر محفل اجتماعی ، سیاسی و خانوادگی ایرانیان در سراسر جهان گشته است .
عده ای از ایرانیان، از هر صنف و طبقه ای ، با هر میزان تحصیلاتی در هر رشته و نا رشته ای که خوانده و یا ناخوانده باشند، خرد و کلان، پیر و برنا ، زن و مرد، آخوند و آخوند زده، سینه چاک کرده و بدون این که کوچکترین آگاهی از عواقب زیانبار انرژی اتمی و یا بمب اتمی داشته باشند، چشمان خود را بر واقعیت ها بسته و دهانشان را رو به هوا باز کرده و قلب طرفداران محیط زیست را نشانه رفته و فریاد می زنند که :
" ما انرژی اتمی می خواهیم . ما انرژی اتمی می خواهیم . ما نه انرژی اتمی ، بلکه خود بمب اتمی را می خواهیم .
ما بمب می خواهیم ...
چرا همه باید داشته باشند و فقط ما نداشته باشیم ؟ مگر ما چه چیزمان از پاکستانی ها و اسرائیلی ها کمتر است ؟ ما بمب می خواهیم . همین الان هم می خواهیم ..."
بسیاری از ایرانیان که بخشی از آنان تا دیروز طرفدار صلح جهانی هم بودند ، تحت شعار های عوام فریبانه ای که فقط می تواند از مغز علیل حکومتگران ما تراوش کند ، قرار گرفته و می گویند :
" دستیابی به فن آوری انرژی اتمی حق مسلم ماست " که یادآور شعار ننگین و شرمگین دیروزشان " جنگ جنگ تا پیروزی " می باشد .
گیریم که این شعار درست باشد ، آیا انرژی اتمی برای کشوری چون ایران که سرشار از منابع انرژی های طبیعی و ارزان و بی خطر و سالم تر می باشد ، یک نیاز روز است ؟
کشوری که فن آوری تصفیه بنزین خودش را ندارد و قادر نیست گازهایی را که در بیابان های جنوب می سوزند ، به کارخانه ها و مردم برساند! کشوری که هر روز در هر گوشه اش پالایشگاهی آتش می گیرد و یا هواپیماهای قراضه اش سقوط می کند، با توجه به بی لیاقتی مدیرانش، چگونه خواهد توانست یک مرکز انرژی اتمی وارداتی را اداره کند ؟ و چه تضمینی وجود دارد که روس ها دسته گل دیگری از نوع فاجعه چرنوبیل را در ایران به آب ندهند؟
امروزه انرژی اتمی، چون مسافرت با شتر و اسب و الاغ و یا رفتن به مکتبخانه ملایان، به گذشته های دور تعلق دارد .
اگر آخری ها هیچ اثر منفی در جامعه بشری بر جای نگذاشتند، اما اولی دنیا را برای نسل های متمادی به مواد رادیو اکتیو سرطان زا آلوده ساخت.
29 اسفند، با سالروز ملی شدن صنعت نفت ایران و به تبع آن با سر آغاز ملی شدن نفت در سایر کشورهای جهان مصادف است . بنا به پاسداشت از تلاش های نسل پیشین خود که به رهبری دکتر محمد مصدق به این امر مهم فایق آمده و نام ایران را در جهان و تاریخ پر آوازه ساختند، تصمیم به برگردان سلسله نوشته هایی در زمینه انرژی اتمی از نشریات علمی و محیط زیستی حزب سبزهای بلژیک (حزبی که عضوش می باشم) گرفته ام. امیدوارم که آن ها را با شکیبایی و دقت و به دور از شعارهای کر و کور کننده سردمداران رژیم که شیشه جانشان به جنگ وابسته است و بس ، خوانده و دریابید که تولید انرژی از طریق مراکز راکتورهای هسته ای نه از لحاظ اقتصادی- سیاسی و نه از لحاظ سلامتی و نه از لحاظ ناآلودگی محیط زیست، مقرون به صرفه است.
در آستانه جشن نیاکانی خود، نوروز و فرارسیدن خورشید عالم آرای بهاری هستیم. هر روزتان نوروز ، نوروزتان پیروز باد! امیدوارم که انرژی خورشیدی، کانون خانواده تان را گرم کند .
این مقالات در چندین بخش متفاوت و با فاصله زمانی در سایت گویا قرار خواهد گرفت تا علاقمندان، وقت کافی برای خواندنش را داشته باشند.
انور میر ستاری
***
انرژی اتمی راه چاره نیست!
دولت بلژیک در سال 2003، به دنبال بحث های طولانی، سرانجام تصمیم گرفت تا هر کدام از مراکز تولید انرژی هسته ای خود را پس از 40 سال کار، بطور کامل و برای همیشه ببندد.
انرژی هسته ای علاوه بر تحمیل هزینه بسیار سنگین، خطرات فراوانی نیزدر بردارد. امروزه گروه های فشار و مدافعین انرژی هسته ای تلاش می کنند تا متاع بنجل خود را که در هیچ بازار مکاره ای ، به پشیزی هم نمی ارزد، به عنوان راه حلی برای جلوگیری از گرم شدن کره زمین به مردم قالب کنند.
حرف آنان به هیچوجه درست نیست.
با خواندن مطالب بعدی در می یابید که با ارائه اعداد و ارقام ، دلایل زیادی وجود دارد که نشان می دهد دوران انرژی هسته ای ، دیگر به سر آمده است .
سر فصل مطالب:
1 ـ انرژی هسته ای چیست ؟
2 ـ معنای قانون بلژیک مبنی بر خروج از انرژی هسته ای چیست ؟
3 ـ انرژی هسته ای خطرناک است.
4 ـ زباله های رادیواکتیو
5 ـ هزینه های سنگین و سرسام آور انرژی هسته ای بر دوش ملت.
6 ـ انرژی هسته ای و ایجاد کار
7 ـ انرژی هسته ای هم گاز گلخانه ای تولید می کند.
8 ـ سیمای پوشیده و پنهان اورانیوم.
9 ـ آینده ای بدون انرژی هسته ای.
1 ـ انرژی هسته ای چیست؟
یک مرکز هسته ای ، در حقیقت گران ترین آب گرم کن در بازار جهانی است. وقتی که هسته یک اتم سنگین می ترکد، انرژی اتمی بسیار زیادی را تولید می کند که آب را گرم کرده و بخار ناشی از آن موجب چرخش توربین هایی می گردد که الکتریسیته تولید می کنند. امری که در اغلب مراکز تولیدی برق به شیوه کلاسیک آن ، رایج و متداول است.
اولین مرحله روند تولید انرژی اتمی ، عمل انفجار و ترکیدن اتم ها می باشد . یک اتم عضو کوچکی است که شامل یک هسته و الکترون ها می باشد. این الکترون ها به دور هسته اتم می چرخند . خود هسته اتم از نوترون ها و پروتون ها تشکیل شده است .
اساس کار تهیه انرژی هسته ای ، کلا به یک دوره عملیات زنجیره ای وابسته است . اورانیوم ـ 235در رآکتورها به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می گیرد . هسته یک اتم اورانیوم با یک نوترون بمباران می شود . در حین این فعل و انفعال نوترون مزبور به شکل تعداد بیشماری از قطعات تشعشاتی در می آید که حاصل این عمل، آزاد سازی دو و یا سه نوترون تازه ای می باشد. در طی این کنش ها و واکنش ها حرارت هم تولید می گردد.
نوترون هایی که بدین روش آزاد می شوند ، به نویه خود می توانند آزاد کننده نوترون های دیگری باشند ، و این نوترون های جدید، نوترون های جدیدتری را ، قس علیهذا.
بیشترین گرمای تولیدی این روش ، صرف گرم کردن آب می شود. این آب گرم به صورت بخار در آمده و ژنراتورهای برقی را به چرخش در می آورد.
در سیستم تولید برق هسته ای ، تقریبا حدود دو سوم انرژی تولید شده اولیه به شکل انرژی گرمایی از بین می رود.
برای جلوگیری از تشدید فعل و انفعالات و ممانعت از دور برداشتن رآکتورها که موجب گداخته شدن خارج از حد نیاز مواد سوخت و انفجار رآکتورها خواهد شد، باید این فعل و انفعالات را در تحت کنترل داشت . نوترون های مازاد،
توسط میله های ویژه ای که از جنس فلزاتی انتخاب می شوند که نوترونها را مانند حالت های اسفنجی نسبت به خود جذب می کنند، جمع آوری می شوند .
شکسته شدن اتم اورانیوم ، تشعشعات رادیواکتیو خطرناکی را ایجاد می کند . در این کار ، هیچ حداقل ممکنی موجود
نیست : کمترین مقدار آن ، در صد خطر از بین رفتن سلامتی را افزایش می دهد . از میزان مواد رادیواکتیو ، به مرور زمان کاسته می شود .
یک عنصر را که زمان رادیواکتیویته اش به نصف کاهش یافته باشد ، " نیمه جان" می گویند. در عناصر گوناگون ، مدت زمان " نیمه جان" متغیر بوده و از یک ثانیه تا میلیون ها سال می باشد.
به عنوان مثال ، پلوتونیوم ـ 239 یک عمر " نیمه جان" 000 24 ساله دارد.
***
2- معنای قانون بلژیک مبنی بر خروج از انرژی هسته ای چیست؟
تاریخچه:
در سال 1968، سفارش ساخت اولین نیروهای هسته ای تجاری ، جهت تولید الکتریسیته در بلژیک صادر شد ، بدون این که در باره اش کوچکترین بحث علنی در سطح جامعه صورت گرفته شود و یا نظر سیاسیون را جویا شوند.
هفت سال پس از آن تاریخ ، سه راکتور برای اولین بار به شبکه سراسری وصل شدند : دو راکتور در " دوئل " و یکی در " تی هانگ " . بحران نفتی در ابتدای دهه 1970 ، ایده آرزوی استفاده از انرژی های به دست آمده از منابع غیر نفتی برای تولید برق را تقویت می کرد . در بین سال های 1982 ـ 1985 ، به هر کدام از این دو نیروگاه ، دو راکتور اتمی فوق العاده دیگری اضافه شد که آن ها هم وارد شبکه بهره برداری شدند . بدین ترتیب ، تعداد کل راکتورهای هسته ای به هفت رسید ( 4 دستگاه در دوئل و سه تای دیگر در تی هانگ ).
در اواخر دهه سال های 1980، پروژه ساخت پنجمین راکتور در دوئل، اجرا نشد . دلیل این کار اعتراضات شدید مردمی، پس از واقعه ناگوار " چرنوبیل " بود که منجر به تصویب دوفوریتی قانونی انجامید که به موجب آن ساخت راکتورهای جدید در سال 1998 مورد بازبینی قرار گرفت .
در فاصله زمانی 1980 تا 1988، کشور بلژیک از لحاظ داشتن تعداد رآکتورهای اتمی ، نسبت به جمعیت و مساحتش، اولین کشور جهان شد . بین 50 تا 60 در صد برق خود را از راه انفجارهای هسته ای تولید می کرد .
ابتدأ ، عمر مفید برای نیروگاه های اتمی 30 سال پیش بینی شده بود . یک دوره 20 ساله برای درآوردن هزینه های صرف شده و استهلاک دستگاه ها در نظر گرفته شده بود . این بدان معناست که در طی دو دهه ، مصرف کنندگان با قیمت های ارقام نجومی تحت عنوان قیمت برق بالا ترین مبلغ را در سرتاسر اروپا پرداخت کردند . در پایان سی سال ، تصور می شد که به اندازه کافی سرمایه برای از بین بردن رآکتورها کسب شده باشد ( 20 سال برای درآوردن پول های سرمایه گذاری شده و ده سال مانده هم برای بالا بردن بهره وری و سود ناشی از درآمدها . در حقیقت از لحاظ زمانی هیچگونه سقف بندی روشنی از طرف مسئولین رسمی تعیین نشده بود .
دلیلی که از طرف شرکت الکترابل ارائه می شود ، بدین قرار است :
نیازی به محدود کردن عمر نیروگاه های رآکتورهای اتمی نیست ، زیرا در صورت لازم امکان تعویض همه قطعات میسر است . در طی حکومت قبلی که اکثریت آن ، ترکیبی از لیبرال ها ، سوسیالیست ها و سبزها بود ، بر روی 40 سال عمر نیروگاه های رآکتورهای اتمی به توافق رسیدند . در حالی که مدت زمان عمر راکتور ها در سطح جهانی 21 سال میباشد ، این مدت زمان 40 سال، خیلی طولانی به نظر می رسد. در ضمن تعدادی از نیروگاه های رآکتورهای اتمی قدیمی را از بین برده اند ، زیرا هزینه تعمیرشان خیلی سرسام آور است .ما از تجربه کمی و حتی می توان گفت از هیچ تجربه ای در باره راکتورهای تجاری که به عمر 40 سالگی شان می رسند ، نداریم .
لایحه مربوطه ، بارها و به مدت زیادی در پارلمان مورد مطالعه و بحث و گفتگو قرار گرفت . بر خلاف آن چه که در ابتدای امر ، در دوران وارد شدن در سیستم ساخت و بهره برداری ازنیروگاه های رآکتورهای اتمی، گذشت ( زمانی که هیچگونه بحثی در جامعه صورت نگرفت و به هیچوجه از مردم نظرخواهی نشد . )، اما این بار برای بستن نیروگاه های رآکتورهای اتمی ، بحث های بسیار زیادی در پارلمان در گرفت که به همراه نظرات اندیشمندان و دانشمندان و صاحب نظران جامعه علمی بود .
به عنوان مثال ، فقط در مجلس شورای ملی ، نه جلسه پارلمانی به این موضوع اختصاص یافته و گزارش نهایی این گفتگو ها و جدل ها شامل 229 صفحه بود .
قانون خروج از انرژی هسته ای در سال 2003
اولین گروه کار در ژانویه سال 2002، از طرف کابینه های وزرای دولت رنگین کمان( منظور، اشاره به رنگ احزاب لیبرال ها ، سوسیالیست ها و سبزها می باشد که دولت وقت را تشکیل می دادند. مترجم ) برای یافتن راه برون رفت از انرژی هسته ای ایجاد شد. مسئله تامین ذخیره سازی ، نکته مهم و خاص این گفتگوها بود . لیبرال ها می خواستند که بسته شدن پایگاه های نیروهای اتمی ، منوط به اطمینان خاطر داشتن از ذخیره انرژی به اندازه کافی باشد .
حداقل، یکی از عواقب وجود چنین شرطی ، می توانست خطر عمده زیر باشد:
در ائتلاف های بعدی دولت ها و تولیدکنندگان اصلی الکتریسیته خواهند توانست مشترکا سیاستهایی را آگاهانه به پیش ببرند که هدف آن ها احتراز از ترک برنامه هسته ای باشد ، به طوری که زمان پیش بینی شده سال 2015 برای بسته شدن اولین نیروگاه را به تاخیر بیاندازند و ما در مقابل کار انجام شده قرار بگیریم .
با وجود راه در رو اینچنینی در متن قانون ، پیغام دوپهلویی به تولیدکنندگان بخش هسته ای داده می شد . وانگهی در قانون خروج از انرژی هسته ای، جایی برای وارد کردن تبصره ای در باره اطمینان کامل از تامین ذخیره برای آینده ، وجود نداشت . زیرا که قواعد این موضوع ، توسط قوانین مربوط به سازمان های گاز و برق موجود در بازار، در 29 آوریل 1999 تعیین شده بود .
در حقیقت ، قانونمندی تهیه گاز و برق و تضمین تامین ذخیره ی دایم ، یکی از وظایف کمیسیون تنظیم گاز و برق است .
بنابراین ، پیش بینی جبران و جایگزینی کمبود برق ناشی از بسته شدن پایگاه های نیروهای اتمی و مطالعه و یافتن راه حل های مناسب در این زمینه از وظایف این کمیسیون می باشد .
سرانجام برای تقدیم لایحه به مجلس ، توافقی بین احزاب رنگین کمان حاصل شد. و آن بدین قرار بود که در لایحه بطور خیلی روشنی نوشته شود که نمی توان تاریخ بسته شدن مراکز نیروهای اتمی را به هیچوجه به تعویق انداخت ، الا در شرایط زیر:
ـ حوادث غیر منتظره و غیر پیش بینی شده ای اتفاق بیافتد که خارج از مسایلی باشد که تا به حال تولید کنندگان پایگاه نیروی اتمی ذکر کرده اند. مانند : جنگ و یا بحران جهانی .
ـ مقدار ذخیره ای تحت شعاع مسایل و شرایط خارجی کاهش پیدا کند .
در اول مارس 2002 ، نخست وزیر از طرف شورای هیئت وزیران ، دولت رنگین کمان، موافقت دولت را با تصویب لایحه خروج از انرژی هسته ای را که در همان سال توسط اکثریت پارلمان در مقابل اقلیت تصویب شده بود، اعلام نمود .
این قانون می گوید :
پایگاه های نیروی اتمی که برای تولید برق صنعتی درست شده اند و مواد سوختی آن ها از راه انفجارات هسته ای صورت می گیرند ، پس از آن که 40 سال مورد استعمال صنعتی قرار گیرند ، از دور خارج شده و دیگر از آن تاریخ به بعد، هرگز نخواهند توانست الکتریسیته تولید کنند .
منطق این تصمیم حکم می کند که بر طبق آن، دیگر هیچ نیروگاه هسته ای تازه ای نمی تواند ساخته شده و برق تولید نماید . باید ذکر کرد که اگر 7 راکتور اتمی ، بنا به قانون مصوبه سال 2003، پس از 40 سال کارکرد به کناری فکنده شوند ، همه مراکز راکتورهای اتمی بلژیک، از اکنون تا پایان عمرشان خیلی بیشتر از موجودیشان تا تصویب قانون، برق تولید خواهند کرد . در واقع یک ربع قرن بین تاریخ تصویب خروج از انرژی اتمی و زمان پیش بینی شده برای بسته شدن آخرین مرکز اتمی بلژیک، فاصله زمانی موجود است . این امر نشان میدهد که حتی پس از رای مثبت دادن به قانون مزبور ، به همان اندازه دوران قبل از تصویب آن ، کل پایگاه های نیروهای اتمی به کارشان ادامه خواهند داد .
قوه مقننه برای جلوگیری از هر گونه توهمی در باره بسته شدن 7 مرکز اتمی و برای محکم کاری ، تاریخ آغازین بهره برداری صنعتی هر یک از آن ها را با دقت خاصی ثبت کرد . برای بستن آنان کافی است که 40 سال به هر کدام این اعداد اضافه کرد .
روزنامه بلژیکی " استاندارد" در نشریه 24 فوریه خود می نویسد :
" در حال حاضر چنین به نظر می رسد که از لحاظ ارقام ، با بسته شدن سه مرکز اتمی اولیه ـ دو تا در دوئل و یکی در تی هانگ ـ و از دست دادن 1727 مگا وات، مسئله حادی را بوجود نخواهد آمد .
اما هیچی نشده ، تقریبا تمام این مقدار هنوز از دست نارفته، به دنبال ساخته شدن نیروگاه های مولد برق غیر هسته ای، جبران و جایگزین شده اند :
400 مگا وات توسط شرکت BASF، 130 مگا وات توسط Ineos، یک شرکت شیمیایی واقع درZwijdrecht دارای طرح ساخت یک نیروگاه مرکزی 800 مگا واتی در فولادسازی Sidmarمی باشد و هم چنین شرکت Nuon ، علاقمند سرمایه گذاری 500 میلیون ارویی در ساختن سه نیروگاه ، تا سال 2008 در بلژیک است .
تازه سرمایه گذاری انجام شده برای تهیه " برق سبز " در این ارقام به حساب نیامده اند . اضافه کنیم که برنامه های بلند پروازانه C-Power مربوط به مجموعه نیروگاه های بادی که در بلژیک ، کم هم نیستند و روز بروز بیشتر هم می گردند ، در حال حاضر 300 مگا وات برق تولید می کنند .
الکترابل در نظر دارد توان تولیدی انرژی بادی خود را از 30 مگا وات برق به 64 مگا وات برق افزایش دهد .
شرکت های Nuon , Ecopower, SPE هم اعلام داشته اند که طرح های وسیعی برای تولید برق از راه انرژی بادی دارند ."
آیا این تصمیم غیر قابل برگشت است؟
اصولا تمامی تصمیمات سیاسی می تواند توسط قانون دیگری ملغی شود . تمامی قوانین می تواند مورد اصلاح قرار گرفته و یا تغییر یافته جای خود را به یک قانون دیگری بدهد . بر طبق تعهداتی که در طی توافقات احزاب تشکیل دهنده دولت در 1999 داده شده ، و نیز بر طبق تفسیر و اجرای قانون مربوط به ترک انرژی هسته ای مصوبه 2003 ، بسته شدن مراکز اتمی در بین سال های 2015 و 2025 صورت خواهد گرفت .
بنا بر این ، روند عملی ساختن و به اجرا در آوردن قانون خروج از انرژی اتمی 2003 بر عهده سياستمدارانی است که از اکنون تا تاریخ پیش بینی شده ، مقدمات و امکانات اجرایی آن را فراهم سازند . اولین قدمی را که آن ها باید بردارند ، این است که از همین امروز تلاش کنند سیاستی را به پیش ببرند که تا 50% و 60% وابستگی و نیاز به انرژی اتمی کاسته شود و یا از راه های دیگر تامین گردد. و این غیر ممکن است ، مگر این که بخواهیم فکر کنیم :
ـ محدود ساختن تقاضاها با استفاده عقلانی از انرژی ، بهبود بخشیدن به اهمیت انرژی و رفتارهای اقتصادی،
ـ یافتن و برقراری بهترین منابع انرژی قابل بازیافت ،
ـ استفاده از تکنولوژی و شیوه های عالی تولید برق ، چون ژنراتور های قوی برای بالا بردن راندمان کاری.
مطالعات علمی تایید می کنند که از لحاظ تکنیکی و اقتصادی ، رسیدن به این هدف عملی و امکانپذیر است . مضافا بر این که همه این اعمال بدون پخش گاز کربنیک در بخش تولیدی برق صورت گرفته و از وابستگی به منابع دیگری از جمله گاز می کاهد.
احتمال این هم می رود که الکترایل یک و یا چند دستگاه از راکتورهای قدیمیش را به دلایل هزینه بالای نگهداری و تعمیر ، قبل از موعد مقرر ببندد . شرکت آلمانی E.on بنا به همین دلیل در سال 2003 تصمیم گرفت تا مرکز اتمی Stade را که 32 سال از عمرش می گذشت ، برای همیشه ببندد . همچنین ممکن است که راکتوری آن چنان خراب گردد که از لحاظ امنیتی و مالی ، صلاح در آن باشد که قبل از موعد پیش بینی شده بسته شوند . هیچ تضمینی وجود ندارد که 7 دستگاه راکتور تا چهل سالگی دوام خواهند آورد .
در سنوات اخیر ، چوب لای چرخ گذاشتن در راه گسترش پایگاه های انرژی اتمی ، موجب بی اعتمادی سرمایه گذاری در دنیای انرژی هسته ای شده است . حتی اگر دولت های آتی بازگشت به عقب نموده و به قوانین قبلی بازگردند ، عدم اعتماد و اطمینان خاطر برای سرمایه گذاری ، تعداد زیادی از سرمایه گذاران را فراری خواهد داد . آنان قبل از دست به عمل شدن و سرمایه گذاری نمودن، دورنمای مار را برای دراز مدت در مد نظر قرار می گیرند .
ساخت مرکز انرژی اتمی جدیدی خارج از بحث ما است ، زیرا در چارچوب بازار آزاد اروپا ، ساختن مرکز انرژی اتمی تازه ای ، مقرون به صرفه نیست . اما نگرانی ما بیشتر از این است که راکتورهای قدیمی که از تاریخ استهلاکشان هم گذشته است ، چند سال دیگر پابرجا خواهند ماند؟
ادامه دارد
