درس های ِ چرنوبیل برای ِ نیروگاه ِ اتمی بوشهر، رسول نمازی

روز شنبه بیست و شش آوریل 1986، ساعت یک و بیست و سه دقیقه و پنجاه و هشت ثانیه بعد از نیمه شب به وقت محلی ، یعنی تنها هفت ثانیه پس از آنکه مسئول میز کنترل راکتور هسته ای دکمه وضعیت اضطراری را فشرد تا بصورت کامل فعالیت راکتور شماره چهار چرنوبیل را متوقف سازد ، انفجاری در راکتور شماره 4 نیروگاه چرنوبیل واقع در جمهوری اوکراین اتفاق افتاد که زلزله سنجهای ِ محلی قدرت آنرا 2.5 ریشتر محاسبه کردند. البته این انفجار اهمیت زیادی نداشت زیرا قدرت آن تنها در حد ترکاندن لوله های بخار و آتش سوزی در ساختمان راکتور محدود می شد و شاید به همین دلیل بود که مهندسین حاضر در محل متوجه عمق فاجعه ای که اتفاق افتاده بود نشدند و تا صبح مشغول تعمیر راکتور بودند . تمامی کارکنانی که در این عملیات شرکت داشتند از جمله مهندس ارشد راکتور تا چند روز بعد بر اثر قرار گرفتن در مجاورت تشعشعات هسته ای جان خود را از دست دادند . تنها در بعد از ظهر همان روز بود که هیأت تحقیق ارسالی از مسکو متوجه عمق فاجعه شد. افرادی که در کنترل فاجعه بصورت مستقیم و از نزدیک دخالت داشتند اعلام می کنند که از 180 تن سوخت رادیواکتیو موجود در راکتور تنها بین 5-10 درصد در داخل باقی مانده و بقیه آن در اتمسفر منتشر شده است. میزان تشعشعات ناشی از انفجار چرنوبیل 400 برابر بیشتر از بمب اتمی هیروشیما بوده است. از این میزان مواد رادیو اکتیو بیش از 60 درصد ان در کشور بلاروس فرود آمدند . امروز از هر چهار نفر مردم بلاروس سه نفر به مشکلات شدید تیروئید مبتلا هستند و باید هر روز از داروهای خاص استفاده کنند.
حادثه چرنوبیل فاجعه بارترین حادثه در تاریخ انرژی هسته ای بشمار می رود. به دلیل پنهانکاریهایی که توسط مقامات شوروی سابق صورت گرفت هنوز هیچ آمار دقیقی از میزان تلفات این حادثه در دست نیست. از عمق فاجعه همین بس که این حادثه موجب شد تا دولت شوروی 336000 نفر را از شهرهای ِ اطراف تخلیه کند. امروز شهرهای ِ اطراف نیروگاه یادآور داستانهای ِ شهر ارواح هستند. شهرهایی که همه چیز حتی اسباب بازی کودکان در حیات خانه ها باقی مانده است اما به جهت سطح بالای مواد رادیواکتیو امکان سکونت در آنها احتمالا تا صدها سال وجود نخواهد داشت. تا شعاع سی کیلومتری نیروگاه محوطه ممنوعه ای برقرار است که ورود به آن خطر مرگ را به همراه دارد . دولت شوروی برای ِ جلوگیری از تشعشعات بیشتر از خرابه های ِ نیروگاه مجبور شد با هزینه ای معادل 18 میلیارد دلار محفظه ای را برای ایزوله کردن نیروگاه ایجاد کند . در مصاحبه ای که به مناسبت بیستمین سالگرد این حادثه با رئیس جمهور وقت شوروی ، میخائیل گورباچف ، انجام شد او اعلام کرد که هزینه ناشی از این حادثه کمر اقتصاد شوروی را شکست و شاید یکی از عوامل عمده فروپاشی شوروی بود. این محفظه به دلیل سطح بالای تشعشعات که هیچ انسانی حتی با تمامی پوششهای ِ حفاظتی بیش از چند ثانیه توانایی مقاومت درمقابل آنرا ندارد تماما بوسیله رباتهای ِ صنعتی ساخته شده است. فاجعه بار اینجاست که با اینهمه دولت شوروی 150 هزار نفر از افراد ارتش را بصورت نوبتهای چند دقیقه ای در طی چندین روز پس از فاجعه مجبور کرد تا بدون پوششهای ِ حفاظتی به تخلیه مواد رادیواکتیو پخش شده در محوطه نیروگاه بپردازند. بسیاری از این افراد با فاصله چند ماه از این عملیات خود که برای ِ آنها مدال شجاعت به ارمغان آورد به دلیل تشعشات کشته شدند و سایرین نیز سالها است که با بیماری « سندرم چرنوبیل » دست و پنجه نرم می کنند و در بیمارستانهای ِ مخصوص این حادثه بستری هستند. گروه جهانی صلح سبز اعلام کرده است که حدود 93 نفر تابحال بر اثر این حادثه جان خود را از دست داده اند و انتظار می رود که این رقم تا سالهای ِ بعد به 200 هزار نفر برسد.

اگر از چرنوبیل به سمت جنوب شرقی کره زمین حرکت کنیم با گذشتن از دریای ِ سیاه و ترکیه و کوههای زاگرس به سواحل خلیج ِ فارس می رسیم. آنجایی که پطر کبیر در بند نهم وصیت نامه خود بهِ جانشینانش سفارش می کند "راهی بسوی ِ خلیج فارس بیابید." . در همان جا ، در کناره های ِ همان خلیج که اعراب تاکید دارند خلیج فارس نیست و خلیج عرب است و شیطان بزرگ [آمریکا] می گوید خلیج فارس و انگلستان در نقشه هایش چاپ می کند خلیج عرب ، مهندسان روسی سالهاست که برای ما نیروگاه هسته ای می سازند. همان مهندسانی که نیروگاه چرنوبیل را طراحی کردند و یا شاگردان ِ همانها. همان نیروگاهی که گزارش رسمی دولت شوروی انفجارش را به نقص در طراحی ساختار راکتور نسبت می دهد. همان نیروگاهی که حتی دولت ورشکسته اوکراین هم دیگر راضی نیست نمونه اش را در کشور خود تحمل کند. و ما برای ِ دست یافتن به آن تا شورای ِ امنیت هم رفته ایم. و این که سهل است، نظامیان ِ ما می گویند تا جنگ هم می رویم. وقتی نماینگان مجلس ِ ما نمی دانند بودجه های ِ هسته ای کشور از کدام بخش هزینه می شود، ما چگونه باید بدانیم ساختار ِ نیروگاه اتمی بوشهر از آن نقصهای ِ نیروگاه چرنوبیل رنج می برد یا نه. چگونه می توانیم بدانیم آیا کسی به فاجعه هسته ای در بوشهر هم اندیشیده است یا نه وقتی مدیریت سیاسی جمهوری اسلامی آنقدر فاجعه بار است که ما هنوز نمی دانیم آیا انرژی هسته ای در ایران با این هزینه های ِ میلیاردی مقرون به صرفه است یا نه ؟ نمی خواهم چشمهایم را بر همه چیز ببندم و نا دیده بگیرم که دولت ایران مجبور شده است برای ِ مقابله با دهها کشور قدرتمند که بصورت منطقی همه تلاش خود را بکار می برند تا ما را از تکنولوژی هسته ای محروم سازند فضای ِ رسانه ای کشور را یکدست ساخته است تا اختلافهای ِ داخلی را مخفی سازد. اما آیا ما به هزینه های ِ این اقدامات ِ خود هم انیشیده ایم ؟ آیا تصور کرده ایم که در این فضای ِ بسته رسانه ای که هر اعتراض و نقدی به پروژه های ِ هسته ای خاموش شده است چگونه می توانیم انتظار داشته باشیم پیش از « فاجعه هسته ای بوشهر» بدانیم که با وسیله خطرناکی سر و کار داریم ؟
باید از خود بارها بپرسیم شعاع سی کیلومتری نیروگاه بوشهر تا کجا می شود ؟ اگر باد بیاید مسیر ذرات رادیواکتیو به کدام سو خواهد بود ؟ به سوی ِ خلیج فارس یا به سمت ایران ؟