تاثير منفى نامه احمدى‌نژاد به بوش بر تصميم‌گيرى‌هاى شوراى امنيت، گفتگوی بهنام باوندپور با قاسم شعله سعدي، صداي آلمان

از نظر دكتر شعله‌سعدى نامه احمدى‌نژاد به بوش مى‌تواند تلاش براى ايجاد شكاف در جامعه جهانى تلقى شده و اثرى منفى داشته باشد


محمود احمدى‌نژاد رييس جمهورى اسلامى ايران ديروز، در آستانه نشست اعضاى دائم شوراى امنيت به‌اضافه آلمان، از طريق سفارت سويس در تهران، نامه‌اى را مستقيما براى جرج دبليو بوش رييس جمهور آمريكا ارسال كرد. مقامات آمريكايى نامه احمدى‌نژاد را نوشته‌اى «فلسفى­تاريخى» خوانده‌اند كه اثرى از پرداختن به مسايل واقعى امروز جهان مانند بحران هسته‌اى ايران و يا تروريسم در آن ديده نمى‌شود و تاثيرى نيز در تصميم‌گيريهاى شوراى امنيت نخواهد گذارد.

اما در هر حال، نشست اعضای دائم شوراى امنيت به اضافه‌ی آلمان در مورد نحوه برخورد با جمهورى اسلامى نيز بى‌نتيجه ماند. از سوى ديگر مقامات ايرانى در روزهاى گذشته، با سفر به كشورهاى مختلف تحرك بيشترى را از خود نشان مى‌دهند. آيا نامه احمدى‌نژاد در بى‌نتيجه ماندن نشست شش دولت در نيويورك نقشى بازى كرده است؟ آيا تحركات اخير مقامات ايرانى، ممكن است كمكى به حل بحران هسته‌اى كند؟ دكتر قاسم شعله‌سعدى استاد روابط بين‌الملل دانشگاه تهران، در مصاحبه‌اى با صداى آلمان، نظرات خود را در اين زمينه‌ها بيان كرده است.

مصاحبه‌گر: بهنام باوندپور

دویچه‌وله: دکتر شعله سعدی، نشست اعضای دائم شورای امنیت باضافه‌ی آلمان، بازهم نتیجه‌ای نداد و نمایندگان شش دولت بر سر قطعنامه پیشنهادی فرانسه و انگلستان به توافق نرسیدند. آیا به نظر شما نامه‌‌ی آقای احمدی‌نژاد به جرج بوش تاثیری در روند این گفتگوها داشته است؟

قاسم شعله‌سعدی: از دیروز که شایع شد آقای محمود احمدی‌نژاد به آقای جرج دبلیو بوش نامه‌ای نوشته است، گمان‌هایی می‌رفت که هم ممکن است روابط با آمریکا بهبود یابد و از این وضع منجمد و شايد بشود گفت خصمانه درآید و تحولی پیدا بشود و هم ظن این می‌رفت که با بالاگرفتن بحران اتمی ایران، بر روى اجلاس شورای امنیت که مشغول رسیدگی به پرونده اتمی ایران هستند اثر بگذارد. اما با فاصله‌ی بسیار کمی موضع‌گیری کاخ سفید تقریبا همه‌ی رشته‌ها را پنبه کرد و برخورد منفی کاخ سفید با این نامه همه‌ی این ظن وگمانها را به یاس بدل کرد و می‌شود الان نتیجه‌گیری کرد که نه تنها هیچ اثر مثبتی در روند رسیدگی به پرونده‌ی اتمی ایران در شورای امنیت بجای نگذاشته، بلکه خود این اقدام بعنوان اقدامی به منظور ایجاد شکاف در جامعه جهانی علیه ایران تلقی شده است و در نتیجه می‌تواند تاثیر منفی هم بر این روند بگذارد.

دویچه‌وله: بنابراین، دکتر شعله‌سعدی، اینکه اعضای دائم شورای امنیت باضافه‌ی آلمان، به توافق نرسیده‌اند، خود این نمی‌تواند نشانگر تاثیر حداقل محدود نامه‌ی آقای احمدی‌نژاد به جرج بوش باشد؟

قاسم شعله‌سعدی: از اول هم معلوم بود که این توافق هنوز وجود ندارد. ایران با روسیه و چین روابطی دارد که از همان اول هم این موضع‌گیری منفی چین و روسیه مشهود بود و چیزی نبود که با این نامه عیان شود. حتا این احتمال وجود دارد که عدم توافق جدی در شورای امنیت به نفع آمریکا تمام بشود، زیرا آمریکایی‌ها می‌توانند به استناد اینکه همه‌ی تلاشهای دیپلماتیک خودشان را انجام داده‌ و در انتظار موضع قاطع شورای امنیت بوده‌اند و این موضع قاطع حاصل نشده است، افکار عمومی آمریکا را بسیج و متقاعد کنند که تلاشهای دیپلماتیک به نتیجه نرسیده، پس حالا اقدام دیگری باید انجام بدهند. لذا، حتا می‌شود این تصور را کرد که عدم توافق کامل شورای امنیت ناشی از اقدامات خود آمریکایی‌ها باشد.

دویچه‌وله: دکتر شعله‌سعدی، آقای لاریجانی گفته‌اند که نامه‌ی رییس جمهور ایران به جرج بوش «می‌تواند مسیر را برای ابتکارات دیپلماتیک هموار کند» اما در عین حال تاکید کرده‌اند که این به‌معنای «نرمش موضع ایران در قبال واشنگتن نیست». به نظر شما چگونه می‌شود هم راه را برای ابتکارات دیپلماتیک باز کرد و هم در عین حال نرمشی از خود نشان نداد؟

قاسم شعله‌سعدی: این سوال را باید از آقای لاریجانی پرسید، برای اینکه ماهیت این نامه خودبخود به معنای نرمش در مقابل آمریکا تبیین شده و از طرفی هیچ راهی را، همانطور که گفتم، نگشوده، حتا به نظر من آن را محدودتر هم کرده است.

دویچه‌وله: مقامات ایرانی در روزها و هفته‌های گذشته با سفر به، از جمله کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس و حالا ترکیه و مثلا یونان تحرک زیادی را از خودشان نشان داده‌اند. ارزیابی شما از این سفرها چیست، آیا ایران می‌خواهد این کشورها را در مورد صلح‌جویانه‌بودن برنامه‌ هسته‌ای خودش متقاعد بکند و یا اینکه از مواضع آنها در قبال جمهوری اسلامی اطمینان‌خاطر پیدا کند؟

قاسم شعله‌سعدی: همه‌ی اینها می‌تواند باشد. یک بحث این است که از طرف ایران این نگرانی وجود دارد که از امکانات همسایگانش که حتا بعضا پایگاه هم در اختیار آمریکا قرارداده‌اند، برای حمله به ایران استفاده بشود و دیگر اینکه ایران اطمینان پیدا بکند که این همکاری‌ها صورت نخواهد گرفت، و سوم اینکه بهرحال از اتمی‌شدن ایران کشورهای منطقه و کشورهای همسایه حتما نگران هستند. لذا این هم می‌تواند جزو اهداف باشد که به آنها اطمینان داده شود که اهداف ایران صلح‌آمیز است. هرچند یکی از استدلالهای ایران برای اتمی‌شدن‌اش این است که همسایه‌های ما اتمی هستند، مثل هند، پاکستان و کشورهای منطقه مثل روسیه و حتا اسراییل و از اینرو می‌خواهد برای تضمین امنیت خودش به انرژی هسته‌ای مجهز بشود. و ديگران هم مى‌توانند از این استدلالها می‌توانند در خصوص ایران اتمی بکنند. بهرحال فردا روسیه، یونان، و روز بعد مصر هم می‌توانند همین استدلال را بکنند و بگویند چون ایران اتمی‌ست، ما هم باید اتمی بشویم. لذا، این نگرانی بهرحال وجود دارد و ایران تلاش می‌کند تا آنها را متقاعد بکند که برنامه‌های هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است و آنها خیلی نگران نباشند.

دویچه‌وله: مسئله‌ی دیگری که می‌خواستم به آن بپردازم، دکتر شعله‌سعدی، مسئله‌ی تلاش آقای احمدی‌نژاد و دولت ایشان برای محبوبیت و نفوذ در کشورهای اسلامی‌ست و یا حتا تاکید ایشان بر نفوذ بالای جمهوری اسلامی ایران در کشورهای اسلامی. امروز هم ایشان عازم اندونزی شدند تا در ششم اجلاس گروه «دی ۸» که متشکل از هشت کشور اسلامی‌ست شرکت کنند. آقای احمدی‌نژاد در اندونزی نه تنها به رییس جمهور اندونزی، بلکه با برخی از دیگر سران شرکت‌کننده در این اجلاس هم در مورد مسایل مختلف گفت‌وگو خواهند کرد. ارزیابی شما از نفوذ ایران در کشورهای اسلامی و محبوبیت آقای احمدی‌نژاد در این کشورها چيست؟

قاسم شعله‌سعدی: من به این مسئله خوشبین نیستم، چون اسلام ایران با اسلام کشورهای دیگر فرق دارد. ایران اسلام شیعی دارد و اکثریت قریب به‌اتفاق مردم دیگر کشورهای اسلامی سنی هستند. لذا، من چندان به اینکه آنها تحت تاثیر قرار ‌بگیرند خوشبین نیستم. و در مورد آقای احمدی‌نژاد هم به تبع نمی‌شود چندان خوشبین بود، بخصوص که بعضی از مسلمین حتا ممکن است از مواضع ایشان نگران هم باشند، آنچنان که حتا شایع شد فلسطینی‌ها از مواضعی که ایشان در قبال اسراییل اتخاذ کرده بود، اظهار نگرانی کرده بودند. البته، در مجموع، چون ایران یک نظام دينى را روی کار آورده و هزینه‌های گزافی را هم طی این یک ربع قرن کرده است، خودبخود تاثیر و نفوذی در میان ملل مسلمان دارد، اما این در آن حدی نیست که چندان مهم جلوه بکند. به نظر من یک امر خیلی خیلی معمولی‌‌ست.

دویچه‌وله: و مشخصا فکر می‌کنید دیدار آقای احمدی‌نژاد از اندونزی، آنهم در شرایطی که سران هفت کشور دیگر اسلامی هم حضور دارند، نتایجی مثبت را در شرایط کنونی برای ایران به‌همراه خواهد داشت، برای محبوبیت بیشترش در کشورهای اسلامی و یا جهت برون‌رفت از بحران هسته‌ای؟

قاسم شعله‌سعدی: من زیاد به این اقدامات خوشبین نیستم. این اقدامات در تناسبی با سطح بحران کنونی ایران قرار ندارند. هرچند هم آنها تحت تاثیر قرار بگیرند، من بعید می‌دانم که هزینه‌ی مهمی را بخاطر برون‌رفت ایران از بحران بخواهند به عهده بگیرند.