تلاش برای تسخیر افکار عمومی؛ گزارش سینا درباره نظرسنجی های انتخاباتی، امیررضا پرحلم، خبرگزاری سینا

نظرسنجی ها، مهمترین ابزار آگاهی از نظرات، با استناد به پیش فرض های معینی است که سوال کننده را به سمت و سوی نتیجه گیری تخمینی از نتایج احتمالی یک رویداد سوق می دهد.نتایج نظر سنجی بسته به اینکه پرسشگر با چه قصد و نیتی در تلاش برای آگاه شدن از نتایج احتمالی است،تغییر می کند.

نتایج انتخابات ریاست جمهوری ایران با پیش فرضهایی که مطبوعات، احزاب و گروه های حامی یک داوطلب از وضعت ، محبوبیت و اقبال فرد مورد نظر خود ارایه می کنند، تعاریف متعددی پیدا کرده است.

موسسات معتبر نظرسنجی در جهان با تکیه بر ابزارهای مدرن و مدلهای ریاضی کار آمد، نتایج وقوع یک احتمال را با دقت پیش بینی می کنند،اما به ظاهر در ایران این امر به پدیده ای سلیقه ای و جهت دار مبدل شده در حالیکه ابداع روشهای نظر سنجی برای اولین بار توسط ایرانیان انجام شده است.

"محمد باقر خرمشاد"، استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه، در خصوص پیشینه موسسات نظر سنجی می گوید: مراکز افکار سنجی در جهان که به لحاظ تاریخی از قدمت زیادی برخوردار نیستند، این مراکز در ابتدای دهه 1920 میلادی در آمریکا پا گرفتند، در این دوران ، دفاتر خدماتی متعددی با بهره گیری از مدل های کارآمد و آزمون های دقیق روان سنجی و استفاده از آخرین تکنیک های کارآمد آماری،خدمات مورد نظر را به احزاب سیاسی، افراد و شرکت ها ارایه می کردند و در قبال نتایج دقیقی که ارایه می شد، از اعتبار و شهرت فراوانی برخوردار می شدند.

وی خاطر نشان می کند :با رشد تدریجی دموکراسی و نیاز به نظرسنی از افراد برای آگاه شدن از موقعیت احزاب و داوطلبان در افکار عمومی، موسسات نظرسنجی به شرکت های خدماتی موفق و کارآمدی تبدیل شده اند و به این ترتیب سیاست از حوزه فکر ، اندیشه و تئوری به عرصه عمل راه یافته است.

پیشینه تاریخی نظرسنجی و ابزارهای مورد نیاز برای افکار سنجی نشان می دهد که ارایه یک پیش بینی دقیق نیازمند بهره گیری علمی از تکنیک های ریاضی و نموداری خاص است. به نظر می رسد که این پیش نیازها در نظرسنجی های ارایه شده از سوی افراد و موسسات خاص در ایران لحاظ نمی شود.

در حالیکه صفحات روزنامه ها هر روز در برگیرنده اطلاعات گسترده ای از آخرین برآورده های افکار سنجی درباره موقعیت یک داوطلب نسبت به سایرین است، نظرسنجی های متعدد بیشتر شبیه به نظر سازی است.

"کوروش میرزاده "، کارشناس روان شناسی و تبلیغات در خصوص میزان اعتبار نظر سنجی های مطبوعاتی درباره داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری اظهار می دارد: "این گونه نظرسنجی های بیشتر مبتنی بر دخالت احساسات و گرایشهای حامیان یک فرد مشخص نسبت به سایر افراد داوطلب است".

این کارشناس، نظرسنجی را مهمترین ابزار تاثیرگذاری بر افکار عمومی دانسته و می افزاید: "گاهی اوقات، نظرسازی های غیر واقعی با هدف محبوب جلوه دادن برخی افراد انجام می شود تا کسانی که دارای نظرخنثی نسبت به این افراد هستند، با آگاهی از پیشتازی غیر واقعی این فرد با موج اخبار حمایت از وی همراه شوند.

مسوول روابط عمومی ستاد انتخاباتی یکی از داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری، از نظرسنجی های اخیر به عنوان جنگ روانی یاد کرده و می افزاید: در حالیکه پایگاه مردمی و اقبال عمومی یک داوطلب به صورت غیر واقعی فراتر از آن چیزی است که بیان می شود، برخی نظرسنجی ها به قصد تخریب دیگران و جوسازی علیه رقیب انجام و منتشر می شود.

"محمدرضا کاظمیان"، می افزاید: موسسات و گروه های غیر صلاحیت دار در امر نظرسنجی که صرفا از هواداران پرو پاقرص کاندیدای خاصی هستند و در مکانی مشخص برای حمایت از وی گرد هم آمده اند ، اقدام به نظرسنجی می کنند در حالیکه حامیان این فرد نمی توانند نظری مخالف با او ارایه کنند.

وی معتقد است که در یک نظرسنجی دقیق باید طیف های مختلف مورد سوال واقع شوند تا از برآیند نظرات آنها احتمال دقیق از آن چه ممکن است رخ دهد، استخراج شود.

این فرد مسوول در ستاد انتخاباتی ارایه آمارهایی مبنی بر میزان مشارکت مردم در انتخابات را نیز چندان علمی ندانسته و خاطر نشان می کند: "از آنجا که مردم ما در دقیقه 90 تصمیم می گیرند ، افرادی از بدنه دولت که با ارایه آمارهایی از میزان حضور مردم در انتخابات آن هم مدتها قبل از برگزاری انتخابات صحبت می کنند، نظرات واقعی را منعکس نمی کنند.

روزنامه کیهان در شماره 7 خرداد سال جاری به نقل از "سرافراز یزدی" نماینده مشهد می نویسد: پیش بینی این نماینده مجلس این است که شاهد مشارکت بالای 65 درصدی در انتخابات هستیم.

این روزنامه در آخرین نظرسنجی خود به ترتیب افراد راس جدول انتخابات را اینگونه معرفی می کند: "هاشمی، لاریجانی، قالیباف."

از سوی دیگر محسن آرمین عضو سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی مدعی می شود که حتی در صورت تحریم انتخابات، 50 درصد مردم در انتخابات شرکت می کنند.

روزنامه جام جم در نظرسنجی مشروحی که در شماره 1441 خود منتشر کرد با ارایه 5 نمونه آماری از پرسش شوندگان، آماری متفاوت از رقیبان برتر و میزان حضور مردم اعلام کرد. در این نظرسنجی هاشمی، قالیباف و لاریجانی پیش تاز بودند و عدم شرکت مردم 8/10 درصد بود.

مرکز افکار سنجی دانشجویان وابسته به جهاد دانشگاهی نیز از دیگر مراکزی است که به امر نظرسنجی در انتخابات مبادرت کرده است ، بر اساس نظر سنجی های این مرکز میزان مشارکت مردم در انتخابات 50 درصد و وضعیت رقیبان از لحاظ برتری "هاشمی، قالیباف و لاریجانی" است.

"مینو جهرمی" جامعه شناس ،در خصوص میزان اعتبار نظرسنجی های صورت گرفته از انتخابات ریاست جمهوری ایران ،می گوید: "گاهی اوقات چندین نظرسنجی متفاوت، نتیجه واحدی را نشان می دهد که بر این اساس کمتر می توان در صحت آمار اعلام شده در خصوص فرد پیشتاز تردید کرد.

این جامعه شناس خاطر نشان می کند :در انتخابات دوم خرداد 76 نیز مجموع نظرسنجی ها حاکی از پیشی گرفتن یک رقیب از سایر رقبا بود که در نهایت صحت یافت.

وی با بیان اینکه ممکن است حتی با یک نمونه 100 نفری، تخمین نسبتا دقیقی از وضعیت رقبا بدست آورد، تصریح می کند: "گر چه نظرسنجی ها نیازمند بهره گیری دقیق از روشهای علمی و استاندارد است، ولی فکر می کنم که افراد و گروه های خارج از مجموع حامیان در صورت رعایت حداقل اصول علمی بتوانند برآوردی نسبتا دقیق از وضعیت داوطلبان ارایه کنند."