عدم اعتماد ولسی جرگه به اسپنتا و واکنش شتاب زده کرزی، بی بی سی

محمد متين - مجلس نمایندگان افغانستان (ولسی جرگه) روز شنبه (12 مه) رای به عدم صلاحیت رنگین دادفر اسپنتا، وزیر خارجه افغانستان داد. پیش از این نیز ولسی جرگه از اکبر اکبر، وزیر عودت مهاجرین افغانستان سلب صلاحیت کرده بود.

استیضاح این دو وزیر کابینه حامد کرزی، رئیس جمهور افغانستان، پس از آن صورت گرفت که ایران برنامه اخراج پناهجویان غیرقانونی افغان را از خاک خود عملی کرد.

این تحولات سیاسی در افغانستان زوایای مختلفی دارد که از جمله نقطه مثبت آن تمرین دمکراسی در کشوری است که دستکم 3 دهه جنگ و خشونت را تجربه کرده است.

اما آنچه در این تحولات قابل توجه است و می تواند این زوایای مثبت روند دمکراسی در افغانستان را تحت تاثیر قرار دهد، بیانیه ای است که دفتر رئیس جمهور افغانستان پس از رای عدم صلاحیت آقای اسپنتا صادر کرد.

بر اساس این بیانیه رئیس جمهور افغانستان، از استره محکمه (دیوان عالی) خواسته است تا در خصوص ابهاماتی درباره رای عدم اعتماد ولسی جرگه افغانستان به رنگین دادفر اسپنتا، وزیر خارجه این کشور، نظر خود را اعلام نماید.

بیانیه دفتر ریاست جمهوری آورده است که رئیس جمهور افغانستان با درنظر داشت رابطه کاری مستقیم اکبر اکبر، وزیر مهاجرین افغانستان با موضوع استیضاح نمایندگان، "به تصمیم ولسی جرگه مبنی بر ابراز رای عدم اعتماد نسبت به احترام کامل می گذارد." اما در مورد رای عدم اعتماد به آقای اسپنتا دو سوال را مطرح کرد.

1- "آیا استیضاح از وزیر امور خارجه در موردی که با کار وی ارتباط مستقیم ندارد، قابل توجیه می باشد یا نه؟"

2- "وضاحت و تفسیر قانون اساسی کشور در مورد استیضاح دو نوبتی از وزیر امور خارجه (چیست)؟"

نکات متعددی را می توان در مورد رای عدم اعتماد به این دو وزیر و بخصوص آقای اسپنتا و در چارچوب مسایل و جهبه گیریهای سیاسی در کشور و رو دررویی موافقان و مخالفان آقای کرزی مطرح کرد؛ همچنین در مورد واکنش آقای کرزی به رای عدم اعتماد به وزیر کابینه اش می توان نکات مختلفی را عنوان کرد اما شاید جالبترین آن طرح دو سوالی باشد که دفتر ریاست جمهوری افغانستان بدانها پرداخته است.

اصولا وزارت خارجه به گفته کارشناسان علوم سیاسی بازوی وزارتهای یک دولت در تقابل با دنیای خارج است. به عبارت دیگر، این وزارت خارجه یک کشور است که به تمامی امور مربوط به رابطه دنیای خارج با کشور مورد بحث رسیدگی می کند؛ حتی اگر وزارتخانه ها خود راسا به تماسهایی با دنیای خارج دست بزنند در یک نظام سالم سیاسی کلیه این تماسها با آگاهی این وزارتخانه و در بیشتر موارد با حضور نمایندگان این وزارتخانه انجام می گیرد.

شاید هم همین امر است که وزارت خارجه کشورها بطور اصولی دارای بیشترین معاونتها و دفاتر هستند که در واقع رابطه وزارتخانه های دولت با وزارت خارجه هستند.

با توجه به این اصل کلی درخصوص وجود وزارت خارجه، چیزی به اسم ارتباط مستقیم و یا غیر مستقیم معنای خود را در خصوص وزارت خارجه از دست می دهد.

مهاجرین افغان، اتباع افغانستان هستند که در خارج از وطنشان بدلایل مختلف زندگی می کنند. کلیه دفاتر و نمایندگیهای سیاسی افغانستان در خارج از کشور مسئولیت دارند که در خصوص آنها و وضعیت آنها پیگیری کنند و هرگونه تماس با دولتهای پذیرای این مهاجرین از طریق وزارت خارجه امکان پذیر است.

آقای اسپنتا نیز خود گفته بود که در فعالیتهای دیپلماتیک در خصوص اقدام ایران برای عودت مهاجرین درگیر بوده است.

از طرفی دیگر کلیه مکاتبات وزارتخانه های داخلی ایران در خصوص اتباع بیگانه رسما از طریق وزارت خارجه ایران به وزارات خارجه کشور مورد سوال منتقل می گردد. و بر اساس گفته های مقامات ایران طرح ایران چند ماه پیش از طرق رسمی به مقامات افغانستان منتقل شده بود.

حامد کرزی رئیس جمهور افغانستان نیز، در نامه ای به محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران، نسبت به اخراج گروهی هموطنان مهاجرش از این کشور ابراز نگرانی کرده بود، که به گفته کارشناسان علوم سیاسی انتقال نامه به مقامات ایران از طریق کانالهای رسمی و وزارت خارجه بایستی صورت پذیرفته باشد.

نکته دوم در خصوص سوالات مطرح شده از سوی دفتر آقای کرزی "استیضاح دو نوبتی" وزیر خارجه افغانستان است.

نکته قابل توجه این است که آقای اسپنتا یکبار مورد استیضاح قرار گرفت و بدلیل تشکیک در آرا ، رای گیری در خصوص استیضاح وی بار دیگر انجام پذیرفت. در رای گیری دوم (شنبه 12 مه) نمایندگان پارلمان 141 رای عدم اعتماد به آقای اسپنتا دادند. براساس قانون مجلس نمایندگان، 125 رای برای عدم صلاحیت کافی خوانده می شود.

رای نمایندگان مجلس افغانستان به وزرای عودت و مهاجرین و خارجه البته شاید خالی از مشکلات حقوقی و سیاسی نبوده باشد از جمله آنکه آیا روند قانونی استیضاح وزرا با توجه به قوانین موجود در کشور بخصوص آیین نامه داخلی مجلس انجام شده است یا خیر؟ و آیا مواد قانونی بطور مثال فصل 16 "اصول وظایف داخلی ولسی جرگه" در خصوص پیشنهاد استیضاح و سپس استیضاح از وزرای کابینه آقای کرزی رعایت شده است یا خیر؟ و یا قوانین داخلی ولسی جرگه در خصوص تشکیک آرا چه تدابیری دارد؟

اینها شاید از جمله سوالات و ابهاماتی می بودکه می توانست جایگزین واکنش سریع آقای کرزی شود.